فراتاب-  هانا لهونی: دو سال از ورود ویروس کرونا به زندگی همه‌ی ما می‌گذرد و با وجود دستیابی به واکسن کرونا و تولید گسترده آن، متاسفانه این بیماری همچنان دامن افراد زیادی را می‌گیرد و به زندگی بسیاری پایان می‌دهد. هرچند مطالعات و تحقیقات گسترده‌ای پیرامون این ویروس و درمان آن انجام گرفت، اما هنوز درمان قطعی برای این بیماری بدست نیامده است. بنابراین سوالات بسیاری در رابطه با این ویروس کشنده، در ذهن ما وجود داشته و دارد. اینکه راهکارهایی که برای مقابله با این ویروس وجود دارند؟ در صورت ابتلا به بیماری، چه داروهایی به مبارزه با این بیماری کمک می‌کنند؟ و ... در همین راستا با دکتر پرناز پناهی متخصص حوزه داروشناسی و داروساز، به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه خواهد آمد.

خانم دکتر؛ یکی از مشکلاتی که برای درمان کرونا وجود دارد فقدان یک استراتژی دارویی و نسخه یکسان برای مبتلایان به این بیمار است؛ دیدگاه شما در این خصوص چیست؟

علت این‌که چرا یک نسخه یا تجویز واحد برای بیماری کرونا وجود ندارد، این است که از ابتدای شروع پاندمی، ما داروی ضد ویروس ویژه‌‌ای که بتواند جلوی بیماری‌زایی و تکثیر ویروس را بگیرد و ویروس را مهار کند و به طور صد در صد اثربخش باشد، را نداشتیم و نداریم. همچنین هنوز ترکیبی، معرفی و وارد بازار داروی جهان نشده است. دلیل این‌که نسخ مختلفی را می‌توانیم ببینیم هم همین است اینکه ما داروی ویژه‌ای برای درمان بیماری نداریم. به همین خاطر، خیلی از مکانیسم‌ها که بر روی داروهای دیگری مطرح بود و گمان می‌شد که این داروها می‌توانند مکانیسم‌های ضد ویروسی داشته باشند،

سپس یک سری تحقیقات و مطالعاتی از ابتدای پاندمی بر روی این داروها انجام گرفت و همان‌طور که همه می‌دانیم یک سری از این داروها اصلا داخل دسته‌ی داروهای ضد ویروسی هم قرار نمی‌گیرند و برای همه عجیب بود که چرا مثلا فلان دارو؟! ابتدا برخی مطالعات آزمایشگاهی در مقیاس‌های سلول انجام شد و متوجه شدند که این‌ها می‌توانند به طور نسبی و تا حدی جلوی تکثیر ویروس را در محیط آزمایشگاهی‌ بگیرند سپس یک سری داروها را وارد فاز مطالعات حیوانی کردند و در آنجا هم توانستند نتایج مثبتی دریافت کنند که این داروها توانسته بودند مرگ و میر را در حیوانات کاهش دهد و در نهایت هم برخی مطالعات انسانی در مقیاس‌های خیلی کوچک انجام دادند که در مقیاس انسانی، حاصل نتایج مطالعات بسیار ضد و نقیض بود.

مطالعه‌ای که بر فرض امروز چاپ می‌شد، بیان می‌کرد فلان دارو توانسته مرگ‌ و میر و شدید شدن بیماری را در افراد مبتلا به کرونا کاهش دهد و مثلا سه روز بعد مطالعات دیگری از مرکز درمانی دیگری چاپ می‌شد که دقیقا این نتیجه را نقض می‌کرد که این مسئله هم یکی دیگر از دلایلی است که از ابتدای شروع پاندمی، ما شاهد تنوع بسیاری در تجویز پزشکان بودیم. با توجه به این‌که این ترکیبات زیاد بودند و گفته می‌شد این داروها در جلوگیری از پیشرفت بیماری می‌توانند بسیار موثر باشند، و دلیل اینکه چرا هر پزشکی یک سری دارو را انتخاب می‌کرد، این بود که واقعا امکان دادن تمام این داروها به یک بیمار وجود نداشت بنابراین پزشک براساس دانش و تجربه و مهارتی که از درمان بیماران بدست آورده بود، تصمیم می‌گرفت که جه نسخه‌ای برای بیماران مراجعه کننده‌اش استفاده کند.

البته حال با پیشرفت‌هایی که در این یک‌ سال و نیمی که از شروع پاندمی می‌گذرد صورت گرفته، آن چیزی که ما امروزه شاهدش هستیم و در سطح بیمارستانی و داروخانه‌ها مشاهده می‌کنیم، می‌توان گفت نسخ پزشکان مختلف هم به سمت یک الگوی واحدی رفته است که در واقع می‌توان گفت شاید در ابتدا پزشکان برای خود استراتژی‌های درمانی داشتند اما الان آن چیزی که ما مشاهده می‌کنیم این است که به سمت یک الگوی واحدی برای تجویز داروها رفته‌اند و مقداری از آن فراوانی نسخ در شروع پاندمی، کاسته شده است.

  با توجه به شروع فصل پاییز شروع و کاهش امکان تهویه مناسب هوا در مکانهای بسته و شلوغ، توصیه میکنم حتی اگر واکسن هم زده اید اولا از حضور در مکانهای شلوغ اجتناب کنید ثانیا اگر ناچارا حاضر شدید همه پروتکلها را و بخصوص زدن ماسک را رعایت کنید.

در حال حاضر در کشور خودمان ایران، بیشتر چه سبک درمان‌ها و نسخه‌هایی برای بیماران کرونایی صادر می‌شود؟

با توجه به این که در این یک سال و نیم گذشته تحقیقات بسیاری انجام شده و این که در برخی از این تحقیقات مقیاس بیمارانی که استفاده کرده بودند بسیار بالا بود بعضا در برخی از این تحقیقات بر چندین هزار بیمار مطالعه کرده بودند و مطالعات بالینی را بررسی و تحلیل کرده بودند، حال می‌دانیم که ما به یک الگوی واحدی در کشور خودمان رسیدیم. همانطور که می‌دانیم دسته داروهای کورتیکواستروئیدها یا همان کورتون‌ها، در بیمارانی که به کرونا مبتلا می‌شوند، داروهای اثربخشی هستند؛ که البته تجویزش زمان خاص خود را دارد نه به این معنا که هر بیماری که به کرونا مبتلا شد ما بخواهیم از این دسته داروها استفاده کنیم آن هم در مواقعی که نیاز می‌شود و بسیار تشخیص آن موقع مهم است.

همچنین یک سری داروهای ضد ویروسی که اکنون ما داروی رمدیسیویر، به عنوان دارویی که در کاهش مرگ‌ومیر بیماران و کاهش مدت زمان بستری بیماران توانسته موثر باشد را به عنوان داروی ضدویروس در پروتکل درمانی کشور داریم. همچنین دسته داروهایی که از ایجاد لخته‌ی خون جلوگیری می‌کنند یا همان آنتی کواگولانت‌ها که داروهای ضدلخته هستند. این داروها نیز جز دسته‌ی اصلی هستند که در بیماران کرونایی البته باز هم نه هر بیماری، بلکه بیماری که بر اساس شرایطش، پزشک تشخیص می‌دهد که نیازمند مصرف این داروها برای مدت محدودی است. این‌ها نیز جز داروهایی هستند که ثابت شده می‌توانند عوارض کرونا مانند آن عوارضی که باعث ایجاد لخته‌های خون می‌شوند را به شدت کاهش دهند. یعنی به طور کل داروهای اصلی را که بخواهیم نام ببریم، شامل دسته‌ی کورتیکواستروئیدها، ضدویروس رمدسیویر که ویال‌های تزریقی دارد و داروهای ضدلخته.

حال یک سری دیگر از درمان‌هایی در کنار این داروها هستند که از آن‌ها به عنوان دسته مکمل یاد می‌کنیم. این‌که به طور مثال در نسخه‌ی بیمار ویتامینD، زینک و ویتامینC را می‌بینیم، این‌ها مکمل‌هایی هستند که واقعا مطالعات منسجمی را که ثابت کنند استفاده از این‌ها توانسته شدت بیماری یا میزان مرگ و میر را در این بیماران کاهش دهد، نداریم. به غیر از ویتامین D که مطالعات در همان ابتدا ثابت کردند سطوح پایین ویتامین D در خون می‌تواند بیماری را شدیدتر کند اما ما در رابطه با مکمل‌ها تجمیع نظری نداریم که این مکمل‌ها توانسته باشند بیمار را نجات دهند. البته ما این را درباره بیماری می‌گوییم که تغذیه‌ی مناسبی دارد و بیماری نیست که سوءتغذیه داشته باشد، یک بیمار معمولی که غذای خوب می‌خورد و به طور کافی ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین‌، کربوهیدرات و چربی لازم را روزانه کسب می‌کند.

تجویز بدون نسخه ناشی از اظهار نظرهای غیرعلمی و یا راهکارهای شفاهی و یا اینترنتی یکی دیگر از مشکلاتی است که بیماران سرخود دنبال داروهای مختلف هستند به نظر شما راهکار مقابله با این روش چیست؟

در سطح داروخانه و بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند، ما بسیار شاهد این موضوع هستیم که بیمار از توصیه‌هایی که غیرعلمی بوده و هیچ مبنای علمی پشت آن نبوده استفاده کرده و متاسفانه در یک وضعیت بسیار بحرانی به بیمارستان رسیده است. من در این مدت بسیار شاهد این مسئله بوده‌ام متاسفانه ما بیمارانی را سر این مسئله از دست دادیم. بیماران جوانی که خانواده‌هایشان می‌گفتند که ایشان حاضر نشد به بیمارستان مراجعه کند و می‌گفت در بیمارستان درمان‌هایی که می‌شود، همه غلط است و من باید در خانه بمانم و با دمنوش‌های گیاهی و با داروهای گیاهی حالم خوب خواهد شد. این افراد در مراحل بسیار پیشرفته بیماری مراجعه کردند و متاسفانه در مرحله‌ای مراجعه کردند که دیگر داروها اثربخشی نداشتند و اقدامات درمانی نیز چندان اثربخشی نمی‌توانست در این مرحله داشته باشد.

حال توصیه‌ی ما به بیماران و مردم این است که اطلاعاتی را که می‌خوانند یا بدست می‌آورند یا در پی کسب اطلاعات هستند، از منبع آن داده و اطلاعات مطمئن باشند که این داده را از چه کسی یا از چه منبعی می‌گیرند. اولین توصیه‌ی ما این است که حتما با پزشک‌شان و داروسازشان مشورت کنند و در فضای مجازی آ‌ن واقعیت‌هایی را که به عنوان علم منتشر می‌کنند را اصلا جدی نگیرند و اگر هم می‌خواهند این اطلاعاتی که در فضای مجازی منتشر می‌شوند را بررسی بکنند حتما با یک پزشک یا داروساز مشورت کنند. اگر به بیماری مبتلا شدند، من بسیار تاکید می‌کنم که صحبت‌های پزشک‌شان و اینکه آن پزشک چه توصیه‌ای دارد و چه داروهایی تجویز می‌کند، برایشان حجت باشد و سعی کنند دستورات پزشک‌شان را مو به مو اجرا کنند هر دارویی که می‌خواهند مصرف کنند یا هر دارویی که از قبل مصرف می‌کردند را با داروساز یا پزشک‌شان در میان بگذارند زیرا داروهایی که برای کرونا استفاده می‌شوند یک سری تداخلات دارویی دارند.

ما بسیار از بیمارانمان خواهش و درخواست می‌کنیم که به غیر از توصیه‌هایی که از پزشک‌شان می‌گیرند به هیچ وجه به توصیه‌ی افرادی که غیرمتخصص و ناشی هستند و هیچ علمی در این زمینه ندارند گوش ندهند که بسیار می‌تواند جانشان را به خطر بیندازد و ما واقعا شاهد این قضیه بودیم شاید بتوان گفت تعداد بسیاری از بیماران را فقط به این خاطر از دست دادیم که آن‌ها به موقع به پزشک و بیمارستان مراجعه نکردند به خاطر تمام آن اطلاعات غیرعلمی نادرستی که در فضای مجازی، در فامیل و همسایه پیچیده بوده و این افراد دیر مراجعه کردند. فقط به خاطر دیر مراجعه کردن متاسفانه افراد بسیار زیادی را از دست دادیم.

متاسفانه ما بیماران مختلف و از جمله جوان زیادی که مبتلا به کرونا بوده اند را از دست داده ایم چون بسیاری از آنها بجای مراجعه به پزشکان و درمان علمی، از طریق شبکه اجتماعی و یا توصیه غیرتخصصی اقدام به خوددرمانی با گیاهان و دمنوشها کرده‌اند و چون بیماری پیشرفت کرده نهایتا بسیار دیر به بیمارستان مراجعه می کنند و در این مرحله هم متاسفانه شانس زیادی برای درمان وجود نداشت.

به طور کلی در حال حاضر که پاییز شروع شده و محتملا آمد و شدها در فضاهای عمومی هم بیشتر می‌شود، چه توصیه‌ای برای مردم و نیز بیماران مبتلا دارید؟

با توجه به اینکه پاییز شروع شده و یک مقداری که هوا سرد می‌شود، آن تهویه‌ای که ما در محل کار و خانه ایجاد می‌کنیم و پنجره‌ها را باز می‎‌گذاریم یا کولر روشن می‌کنیم که مقداری تهویه بهتری برقرار شود، ما به خاطر سرد شدن هوا این تهویه را هم ممکن است از دست بدهیم. تا زمانی که واکسیناسیون عمومی کاملا انجام نشده و همچنان ویروس در چرخش است و همچنان آمار ابتلا و مرگ و میر بالا است، توصیه ما این است که افراد پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند حتی‌الامکان از حضور در مکان‌های شلوغ، از سفرهایی که ضروری نیست، از دورهمی‌هایی که اجباری برشان نیست جلوگیری کنند همچنان پروتکل‌ها را رعایت کنند و فاصله‌ی اجتماعی را رعایت بکنند. ماسک به عنوان مهم‌ترین عاملی که می‌تواند جلوی شیوع بیماری را بگیرد و پیشگیری کند، را استفاده کنند و صرفا به اینکه واکسن زده‌اند و از الان به بعد می‌توانند پروتکل‌ها را کنار بگذارند و با خیال راحت در فضاهای شلوغ رفت و آمد بکنند، اتکا نکنند. علی‌رغم زدن دو دوز واکسن هم توصیه می‌شود که پروتکل‌ها را به همان شدت قبل که رعایت می‌کردند، رعایت بکنند. تهویه‌ی هوا در مکان‌هایی که شلوغ‌تر است، به شدت توصیه می‌شود؛ اگر امکانش باشد همچنان آن پروتکل‌های تهویه هوا را به خصوص در مکان‌های سربسته نیز بتوانند اجرا بکنند. در خصوص بیماران مبتلا توصیه‌ی ما این است که با کوچکترین علائمی که در آن‌ها نشان داده شد، علائم شبیه آنفولانزا و سرماخوردگی، حتی یک تب ساده، عطسه و سرفه ساده، آبریزش بینی را جدی بگیرند همچنان حتی اگر واکسن زده باشند این علائم را به حساب کرونا بگذارند و خودشان را قرنطینه کنند از حضور در فضاهای عمومی و جمع خانواده به شدت خودداری کنند که در واقع این غفلت می‌تواند اتفاقات جبران ‌ناپذیری را رقم بزند. به علائم آگاه باشند و به حساب اینکه این یک سرماخوردگی ساده است و یا دیروز هوا سرد بوده یک سینوزیت ساده است یا این آنفولانزا است، اصلا نگذارند و همواره کوچکترین علائمی را به حساب کرونا بگذارند به پزشک مراجعه کنند و توصیه‌های دارویی را رعایت بکنند و خودشان را قرنطینه کنند که البته ما بر اساس شدت بیماری و با توجه به اینکه توصیه‌ها بیان میکند برای کرونای دلتا سه هفته قرنطینه را رعایت کنید، حداقل بین دو الی سه هفته توصیه میکنیم که با شروع کوچکترین علائم سرماخوردگی هم این قرنطینه را رعایت بکنند.

  روند واکسیناسیون در کشور در مقابله با بیماری طی روزهای اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خداروشکر سرعت روند واکسیناسیون در کشور ما افزایش پیدا کرده و شتاب گرفته است که پدیده‌ی بسیار خوبی است و می‌تواند پیامدهای خیلی خوبی را به همراه داشته باشد اما همچنان ما نتوانسته‌ایم برای جمعیت بسیاری از کشور، دو دوز را کاملا انجام دهیم یعنی ما در ابتدای راه واکسیناسیون هستیم و هنوز راه درازی مانده که بخواهیم ۸۰-۹۰ درصد جمعیت را واکسینه کنیم تا بتوانیم از این بحران نجات پیدا کنیم و محدودیت‌ها را برداریم یا پروتکل‌ها را مقداری سبکتر کنیم. واکسیناسیون نیازمند این است که شتاب بیشتری پیدا کند و تبلیغات بیشتری برای واکسیناسیون انجام شود و ما بتوانیم افراد بیشتری را در بازه زمانی کوتاه‌تری واکسینه بکنیم. درخواست ما از مردم این است که در واکسیناسیون شرکت کنند و واکسیناسیون را یک وظیفه‌ی اجتماعی خود بدانند که نه تنها برای خودشان سودمند است بلکه می‌تواند جامعه را نیز از مزایای خودش بهرمند بکند.

توصیه و صحبت نهایی شما در این خصوص(به خصوص با توجه به تجارب شخصی و حرفه‌ایتان) چیست؟

در نهایت توصیه‌ی من به مردم عزیز این است که همچنان در این روزها، پروتکل‌های بهداشتی و رعایت این پروتکل‌ها را یکی از اصول زندگی خود قرار بدهند. توصیه‌ی دوم من این است که در صورت ابتلا به بیماری به پزشک مراجعه کنند و توصیه‌های پزشک را جدی بگیرند. داروهایی که برایشان تجویز می‌شود را مصرف بکنند؛ و اینکه پزشک می‌گوید در صورت ابتلا به چه علائمی به بیمارستان مراجعه بکنند را جدی بگیرند. قرنطینه را در صورت ابتلا به بیماری رعایت بکنند؛ اگر قرنطینه رعایت شود، ما شاهد کاهش روند ابتلا و چرخش ویروس در جامعه هستیم. علائم بیماری را جدی بگیرند. استفاده از واژه‌هایی که « مثل اینکه یک سرماخوردگی ساده است » یا « عود سینوزیت است » ، در این شرایط پاندمی جوابگو نیستند و نیاز است که این بیمار مراجعه کند و بررسی شود و اگر نیاز به تست بود، انجام شود و پس از این‌ها بگویند این کرونا نیست و بیماری دیگری است. توصیه‌ی دیگری که دارم این است که مردم عزیز در واکسیناسیون مشارکت کنند و اجازه بدهند هرچه سریعتر با واکسیناسیون بهینه، ما بتوانیم از این مشکل پاندمی و شیوع ویروس کرونا خارج شویم.

مصاحبه کننده: هانا لهونی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است