سجاد حشمتی در گزارشی تحلیلی به بررسی کارنامه احزاب کُرد در انتخابات 2025 پارلمان عراق پرداخته است، انتخاباتی که توام با از دست دادن 5 کرسی نسبت به دوره قبل شد و در عین حال حزب دموکرات به رغم افت تعداد کرسی، توانست به عنوان یک حزب و بطور مستقل بیشترین تعداد آرا در کل عراق را بدست آورد.
فراتاب: ششمین دوره انتخابات پارلمانی عراق پس از سقوط صدام، در تاریخ 11 نوامبر 2025 برگزار گردید. این انتخابات به دلیل رقابت‌های داخلی شدید، نگرانی‌ها درباره احتمال درگیری ایران و اسرائیل در خاک عراق و نفوذ گسترده ایران و ایالات متحده بر احزاب سیاسی، از اهمیت بالایی برخوردار بود. میزان مشارکت در این انتخابات به 56.11 درصد رسید که نشان‌دهنده افزایش قابل توجهی نسبت به دوره قبلی است. در این میان، احزاب کُردی، به‌ویژه دو حزب اصلی یعنی حزب دموکرات کُردستان و اتحادیه میهنی کُردستان، به علت رقابت‌های حزبی و تأثیر این انتخابات بر تشکیل پارلمان اقلیم، از اهمیت خاصی برخوردار بودند. در این گزارش، به تحلیل دقیق کرسی‌های احزاب کُردی، عملکرد آنها و چشم‌انداز آینده خواهیم پرداخت.
کرسی‌های احزاب
- حزب دمکرات کُردستان به رهبری مسعود بارزانی 27 کرسی
- اتحادیه میهنی کُردستان به رهبری بافل طالبانی 18 کرسی
- موضع میهنی به رهبری علی حمه صالح 5 کرسی
- اتحاد اسلامی کُردستان به رهبری صلاح الدین بهاءالدین 4 کرسی
- نسل‌نو به رهبری شاسوار عبدالواحد 3 کرسی
- جماعت عدالت کُردستان به رهبری علی باپیر 1 کرسی
استان‌ها
استان اربیل 16 کرسی
- میزان مشارکت رای‌دهندگان: ۷۱.۸۲٪،
- مشارکت ۸۰۰,۸۸۹ نفر از ۱,۱۱۵,۱۲۲ رای‌دهنده واجد شرایط.
- حزب دمکرات 9 کرسی
- اتحادیه میهنی 3 کرسی
- موضع میهنی 2 کرسی
- نسل نو 1 کرسی
- اقلیت مسیحی 1 کرسی
استان سلیمانیه - 18 کرسی
- میزان مشارکت رای‌دهندگان: 60.47٪،
- با 742,256 نفر از 1,227,460 رای‌دهنده واجد شرایط.
- اتحادیه میهنی 8 کرسی
- موضع میهنی 3 کرسی
- اتحاد اسلامی 2 کرسی
- حزب دمکرات 2 کرسی
- نسل نو 2 کرسی
- جماعت عدالت 1 کرسی
استان دهوک - 12 کرسی
- میزان مشارکت رای‌دهندگان: ۷۷.۶۱٪،
- با مشارکت ۶۲۴,۹۷۱ نفر از ۸۰۵,۲۶۹ رای‌دهنده واجد شرایط.
- حزب دمکرات 9 کرسی
- اتحاد اسلامی 2 کرسی
- اقلیت مسیحی 1 کرسی
استان کرکوک - 13 کرسی
- میزان مشارکت رای‌دهندگان: ۶۵.۲۳٪،
- با ۶۲۱,۷۷۳ نفر از ۹۵۳،۲۶۷ رای‌دهنده واجد شرایط.
- اتحادیه میهنی 4 کرسی
- حزب عربی تقدم 3 کرسی
- جبهه ترکمانی 2 کرسی
- ائتلاف عزم 1 کرسی
- ائتلاف عربی 1 کرسی
- حزب دمکرات 1 کرسی
- اقلیت مسیحی 1 کرسی
استان نینوا - 34 کرسی
- میزان مشارکت رای‌دهندگان:
- ۶۵.۲۲ درصد، با ۱,۳۵۶,۱۵۲ نفر از بین ۲,۰۷۹,۲۲۰ رای‌دهنده واجد شرایط.
- حزب دمکرات 5 کرسی
- اتحادیه میهنی 2 کرسی
استان دیاله - 14 کرسی
- میزان مشارکت: 57.45٪،
- با 599,734 نفر از 1,043,840 رای دهنده واجد شرایط.
- 1 کرسی برای حزب دمکرات
استان بغداد - 71 کرسی
- میزان مشارکت: ۴۸.۸۶٪،
- با 2,129,883 نفر از ۴,۳۵۹,۴۹۰ رای‌دهنده واجد شرایط.
- 1 کرسی برای اتحادیه میهنی
آمار دقیق‌تر احزاب کُردی
حزب دمکرات کُردستان
این حزب با کسب 27 کُرسی توانست به عنوان اولین حزب کُردی در پارلمان عراق شکل گرفت اما نسبت به 2021 با چهار کرسی کاهش روبرو شده است. حزب دمکرات با یک میلیون و 108 هزار و 353 رای، بعد از ائتلاف آبادانی و توسعه بیشترین آرا را در عراق به دست آورد و از نظر حزبی حزب اول عراق به شمار می‌رود!
- در اربیل، 396 هزار و 724 رای [9 کرسی]،
- در سلیمانیه 68 هزار و 834 رای [2 کرسی]،
- در استان دهوک با 413 هزار و 890 رای [9 کرسی]،
- در نینوا با 189 هزار و 535 رای [5کرسی]،
- در کرکوک با 59 هزار و 374 رای [یک کرسی]،
- در استان دیاله با 7 هزار و 921 رای [یک کرسی]
حزب اتحادیه میهنی کُردستان
اتحاد میهنی توانست 624 هزار و 879 رای به دست بیاورد و نسبت به دوره قبل، یک کرسی بیشتر، 18 کرسی بدست آورد.
- در استان سلیمانیه با 241 هزار و 143 رای [8 کرسی]،
- در اربیل با 97 هزار و 411 رای [3 کرسی]،
- در کرکوک با 178 هەزار و 845 [4 کرسی]،
- در نینوا با 56 هزار و 420 رای [2 کرسی]
- در بغداد با 4هزار و 708 رای [ یک کرسی]
حزب جبهه میهنی
این حزب در اربیل با 63 هزار و 298[2 کرسی] و در سلیمانیه 75 هزار و 375[3 کرسی] رای توانست در مجموع پنج کرسی کسب کند.
حزب اتحاد اسلامی کُردستان
حزب اسلامگرای اتحاد اسلامی در دهوک 72 هزار و 986 رای[2 کرسی] و در سلیمانیه 65 هزار و 312[2 کرسی] کسب کرد. این حزب همان کُرسی‌هایی دوره قبل را حفظ کرد.
حزب نسل نو
جنبش نسل نو در سلیمانیه با 69 هزار و 871 رای[ 2 کرسی] و در اربیل با 38 هزار و 921[ یک کرسی] رای در مجموع 3کرسی کسب کرد. این حزب با کاهش 6 کرسی نسبت به دوره قبل، با افت شدیدی روبرو شد.
جماعت عدالت کُردستان
این حزب در استان سلیمانیه با 34 هزار و 536 توانست یک کرسی را به خود اختصاص دهد.
عملکرد احزاب
حزب دمکرات کُردستان با کسب بیشترین کرسی نشان داد که همچنان حرف اول را در بین احزاب کُردی می‌زند و به دلیل انسجام نسبی درونی رهبری، پایگاه‌های مردمی خود را حفظ کرده است.
اتحادیه میهنی کردستان با کسب 18 کرسی، همچنان در جایگاه دوم احزاب کردی قرار دارد. اگرچه این حزب از حزب دموکرات عقب‌تر است، اما در سطح دولت فدرال از نفوذ و قدرت قابل توجه‌ای برخوردار است.
موضع میهنی به رهبری عله حمه صالح، که به خاطر انتقادات تند و تیزش از دو حزب حاکم اقلیم معروف است، توانست در این انتخابات به یک شگفتی تبدیل شود. با این حال، تجربیات گذشته احزاب جدید و منتقد در اقلیم کُردستان نشان می‌دهد که این احزاب معمولاً با تضعیف یا فوت رهبران خود، دچار افت شدید می‌شوند و به تدریج از صحنه سیاسی حذف می‌گردند. بنابراین، موضع میهنی باید بر تقویت ساختار حزبی خود تمرکز کند تا از فروپاشی احتمالی جلوگیری کند.
اتحاد اسلامی کُردستان از احزاب اسلامگرای اقلیم کُردستان توانسته با رویکرد میانه‌رویی خود، کُرسی‌های خود را در پارلمان عراق حفظ کند. حزب دیگر اسلام‌گرا، جماعت عدالت کُردستان باوجود حفظ یک کرسی خود اما عملا از صحنه سیاسی کنار رفته است.
بدترین عملکرد به نسل جدید احزاب تعلق دارد که پس از دستگیری رهبران خود، با کاهش چشمگیر تعداد کرسی‌ها مواجه شده و به نظر می‌رسد در آستانه تجربه سرنوشتی مشابه حزب تغییر قرار دارند. سایر احزاب مانند جبهه خلق، سوسیالیست کردستان و تغییر نیز نتوانستند کرسی‌های جدیدی کسب کنند و عملاً تأثیرات اندک قبلی خود را نیز از دست داده‌اند.
چشم انداز
حزب دموکرات کردستان با کسب بالاترین آرا در انتخابات، به احتمال زیاد به دنبال تصاحب پست ریاست جمهوری عراق خواهد بود تا بتواند حزب رقیب خود، اتحادیه میهنی کردستان، را تحت فشار قرار دهد. این درخواست بیشتر به منظور ایجاد فشار بر اتحادیه میهنی در مذاکرات مربوط به تشکیل پارلمان اقلیم کردستان است، چرا که هر دو حزب بر سر تصاحب پست‌های کلیدی در اقلیم با یکدیگر اختلاف دارند.
اختلافات عمده بین این دو حزب بر سر سه پست کلیدی یعنی ریاست، نخست‌وزیری و وزارت داخله متمرکز است. حزب دموکرات قصد ندارد هیچ‌یک از این پست‌ها را به اتحادیه میهنی واگذار کند. همچنین، ارزش این سه پست در اقلیم کردستان به مراتب بیشتر از ریاست جمهوری عراق است و در واقع حزب دموکرات تمایلی به پذیرش این پست ندارد.
از سوی دیگر، اتحادیه میهنی با داشتن روابط نزدیک‌تر با احزاب شیعه و دولت مرکزی عراق، به دنبال کسب پست‌های بیشتری نسبت به حزب دموکرات در دولت فدرال است. این رویکرد به اتحادیه میهنی کمک می‌کند تا نقش دوگانه و متعادل خود را هم در پارلمان اقلیم و هم در سطح ملی حفظ کند..
احزاب دیگر کُردی همچنان به عنوان اپوزیسیون باقی خواهند ماند و رویکرد خود را در انتقاد از احزاب حاکم حفظ خواهند کرد. با این وجود، به دلیل عدم اتحاد میان اپوزیسیون و نداشتن ثبات نسبی در ساختار حزبی، تهدیدی جدی برای دو حزب حاکم اقلیم نخواهند بود.
نویسنده: سجاد حشمتی_پژوهشگر مسائل کُردی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
