فراتاب: شمال سوریه بار دیگر در کانون بحران قرار گرفته است. درگیری‌های سنگین میان نیروهای ارتش سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد/SDF) در محله‌های شیخ مقصود و اشرفیه حلب، همزمان با بسته شدن ورودی‌ها توسط نیروهای امنیت عمومی وابسته به رژیم الجولانی، شکاف‌ عمیق‌تری میان بازیگران مسلح ایجاد کرد.

تحولات میدانی

در جریان تبادل آتش سنگین شامل خمپاره‌ها و تیربارهای سنگین، تلفات انسانی میان نیروهای درگیر و غیرنظامیان گزارش شده و ده‌ها خانواده مجبور به ترک مناطق درگیری شده‌اند. پس از دو روز نبرد، آتش‌بسی محدود و شکننده برقرار شده که هنوز تضمینی برای پایداری آن وجود ندارد. وضعیت کنونی بیشتر شبیه یک آرامش محتاطانه است تا توقف کامل عملیات.

بُعد سیاسی

این تنش‌ها در چارچوب فضای سیاسی پرتنش پس از انتخابات اخیر تحت کنترل الجولانی شکل گرفته است. انتخابات، به جای ایجاد همگرایی ملی، باعث تعمیق شکاف‌های قومی و سیاسی شد. در ادامه، نشانه‌هایی از انتقال فشار نظامی به مناطق کُردنشین آشکار شده که ممکن است بخشی از راهبرد جدید برای بازترسیم موازنه قدرت در شمال سوریه باشد.

چشم‌انداز منطقه‌ای

پیامدهای این تحولات فراتر از حلب قابل مشاهده است:

1. رقابت ژئوپلیتیک میان دولت مرکزی، نیروهای اسلام‌گرا و بازیگران منطقه‌ای و بخصوص کُردها بر سر خطوط تماس شمالی.
2. تغییر توازن قدرت در محور شمال–شمال‌شرق، با خطر ناپایداری توافقات پیشین میان نیروهای عرب و کُرد.
3. افزایش احتمال برخورد مستقیم میان نیروهای رژیم و گروه‌های اسلام‌گرا، که می‌تواند دامنه تنش را به شهرهای الحسکه و قامشلی گسترش دهد.

سه سناریوی محتمل

• سناریوی اول – تشدید جنگ شهری: آتش‌بس شکسته می‌شود و عملیات گسترده با پشتیبانی توپخانه و نیروهای زرهی ادامه می‌یابد. نتیجه آن، مهاجرت داخلی وسیع و بی‌ثباتی شدید خواهد بود.
• سناریوی دوم – تثبیت وضعیت موجود: تحت فشارهای خارجی، توافق ناپایدار حفظ می‌شود و خطوط تماس منجمد می‌گردد. آرامش شکننده، اما همواره آماده شعله‌ور شدن.
• سناریوی سوم – مداخله خارجی: بازیگران منطقه‌ای یا بین‌المللی با مداخلات مستقیم یا غیرمستقیم قواعد بازی را تغییر می‌دهند و احتمال بازترسیم نقشه سیاسی شمال سوریه افزایش می‌یابد.

درگیری‌های اخیر حلب نشانه‌ای از بازگشت چرخه خشونت در شمال سوریه (روژئاوا) است؛ چرخه‌ای که ریشه در رقابت‌های قومی–سیاسی و تغییر توازن قدرت دارد. آتش‌بس شکننده موجود، بیش از آنکه پایان بحران باشد، فرصتی موقت برای بازیگران درگیر است تا موقعیت خود را بازآرایی کنند. آینده تحولات، به میزان آمادگی طرف‌ها برای مدیریت اختلافات و نقش‌آفرینی بازیگران خارجی بستگی دارد؛ اما نشانه‌ها حاکی از آن است که خطر بازگشت به رویارویی گسترده هنوز جدی و نزدیک است.

گزارش از د.خشایار بوربوری پژوهشگر حوزه سوریه و از اعضای مدرسه روزنامه‌نگاری فراتاب

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.