فراتاب: «پروبایوتیک»ها میکروارگانیسمهای زنده مفیدی هستند که موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و کنترل برخی از بیماریهای شایع میشوند. هر چند سخت است باور کنیم که اگر باکتریها مفید هستند پس چرا ما برای نابودی آنها آنتیبیوتیک استفاده میکنیم؟! اما در واقع پروبایوتیکها باکتریهای مفیدی هستند که نقش مهمی را در تعادل دستگاه گوارش، فلورای طبیعی روده و تقویت سیستم ایمنی بدن ایفا میکنند. کلمه پروبایوتیک کلمهای یونانی است که از دو کلمه «پرو» به معنای ایجاد کننده و «بیوتیک» به معنای زندگی تشکیل شده است. در اوایل قرن بیستم نقش پروبایوتیکها توسط یک جانورشناس روسی به نام مخینکوف بیشتر شناخته شد. طبق مشاهدات او افراد محلی در بلغارستان برخلاف شرایط شدید سرد جوی و فقر زیاد تا سالیان سال با سلامتی جسمی زندگی میکردند و عمر طولانی داشتند.
در هر کشور و فرهنگی مواد طبیعی وجود دارند که پروبایوتیکهای طبیعی خاص آن منطقه جغرافیایی هستند. ترخینه محلی و سنتی غرب ایران و بخصوص مناطق کردنشین نیز از این قاعده مستثنی نیست در مناطق کردنشین کلمات مختلفی برای اسم ترخینه استفاده میشود که شاید مصطلحترین آنها «دوینه» باشد.
دوینه یا ترخینه از ترکیب غلات گندم، بلغور و جو در دوغ محلی تهیه میشود. خمیر به دست آمده با دوغ پخته میشود و پس از شکل دادن و با اضافه کردن نمک در زیر آفتاب آن را خشک میکنند. ترخینه به دلیل دارا بودن مواد لبنی، غلات و شرایط ویژه خشک شدن به طور طبیعی دارای تنوع گوناگونی از میکروارگانیسمهای مفید هست که نقش کلیدی را به عنوان پروبایوتیک طبیعی ایفا میکند. به همین دلیل است که از دیرباز از آش ترخینه برای درمان آنفلوانزا و سرماخوردگی و نیز تقویت دستگاه گوارش استفاده میکردند. لازم به ذکر است که ترخینه همچنین منبع بسیار غنی از ویتامینهای کلسیم، منیزیم، ویتامین دی و فسفر است که نقش مهمی در تقویت استخوانها و عضلات دارند! در نتیجه با توجه به این خواص طبیعتاً یک غذای موثر و سرشار از مواد معدنی و ریزمغذی و نیز تقویت کننده سیستم ایمنی بدن برای دوران نقاهت ناشی از ابتلا به کرونا محسوب شود، اما باید توجه شد این امر لزوما به معنای درمان کردن کرونا توسط ترخینه نیست!
پروبایوتیکها به صورت مصنوعی به شکل کپسول نیز در داروخانه ها قابل دسترس است. هر کپسول حاوی سه بیلیون باکتریهای مفید هستند که در طول روز مصرف میشوند. با وجود مؤثر بودن کپسولهای پروبایوتیکها، بعضا غافل میشویم از اینکه سنتها و غذاهای سنتی که سینه به سینه به ماها رسیده خود میتواند بهترین و طبیعیترین پروبایوتیک جغرافیای منطقه ما باشد. لازم به ذکر است که تحقیقات بیشتری در زمینه پروبایوتیک بودن ترخینه باید صورت گیرد تا به صورت قاطع به نقش این میکروارگانیسمهای مفید پی برد.
نویسنده: دکتر شرمین الحق داروساز و محقق دانشکده بیولوژی پزشکی دانشگاه برونل لندن
عکس: بهمن زارعی
متن مذکور در شماره نخست ماهنامه فراتاب کُردی منتشر شده است
شما میتوانید برای مطالعه دیگر مطالب این ماهنامه، نسخه آنلاین آن را از طریق یکی از دو لینک زیر تهیه کنید: