فراتاب ـ
چرا تاریخ جهان شبیه پیاز است؟
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» تاریخ مختصر زندگی انسان در ١٣ هزار سال گذشته و چگونگی شکل‌گیری جوامع امروزی را بررسی می‌کند. این کتاب تلاشی است برای توضیح اینکه چرا تمدن‌های اوراسیا و شمال آفریقا موفق به تسخیر یا مقاومت در برابر دیگر تمدن‌ها شده‌اند و درعین‌حال تلاش در رد اعتقادی می‌کند که سلطه اوراسیا را به برتری اروپایی‌ها و آسیایی‌ها از لحاظ اخلاقی، ذاتی، ژنتیکی و فکری نسبت می‌دهد. نویسنده استدلال می‌کند که شکاف در قدرت و فناوری بین جوامع انسانی ریشه در تفاوت‌های زیست‌محیطی دارد. در مواردی که تفاوت‌های فرهنگی یا ژنتیکی به‌نفع اوراسیایی‌ها عمل کرده است (به‌عنوان‌مثال دولت متمرکز در چین، یا مقاومت ژنتیکی در برابر بسیاری از بیماری‌ها در میان اوراسیایی‌ها)، این مزیت‌ها تنها به دلیل تأثیرات جغرافیایی به وجود آمده‌اند و در ژن اروپایی و آسیایی ریشه ندارند. ماسون دایموند توضیح می‌دهد که تقریبا تمام دستاوردهای بشری (علمی، هنری، معماری، سیاسی و ...) در قاره اوراسیا رخ داده است. مردم قاره‌های دیگر (جنوب صحرای آفریقا، بومیان آمریکا، بومیان استرالیا و گینه نو و ساکنان اصلی مناطق گرمسیری آسیای جنوب‌شرقی)، به‌طور گسترده‌ای مغلوب و جا‌به‌جا شده‌اند و در برخی موارد مثل بومیان آمریکا و استرالیا عمدتا از بین رفته‌اند. دلیل اولیه این سلطه اوراسیایی‌ها برتری‌های نظامی و سیاسی آنهاست که خود ناشی از پیدایش زودهنگام کشاورزی در میان این اقوام پس از آخرین عصر یخ‌بندان بوده است. عنوان کتاب اشاره‌ای است به عواملی که به وسیله آنها اروپایی‌ها با وجود تعداد نفرات کمتر ملت‌های دیگر را مغلوب کرده و سلطه خود را حفظ کرده‌اند. سلاح‌های برتر مستقیما منجر به برتری نظامی می‌شوند (اسلحه)؛ بیماری‌های اروپایی و آسیایی جمعیت‌های بومی را تضعیف کرده و کاهش داده، باعث می‌شوند اعمال کنترل بر آنها راحت‌تر شود (میکروب) و دولت متمرکز ناسیونالیسم را ترویج داده و بستری برای سازمان‌های قدرتمند نظامی به وجود می‌آورد (فولاد). کتاب از عوامل جغرافیایی استفاده می‌کند تا نشان دهد چگونه اروپایی‌ها چنین تکنولوژی برتر نظامی‌ای تولید کرده‌اند و چرا بیماری‌هایی که اروپایی‌ها و آسیایی‌ها نسبت به آنها از حدی مصونیت برخوردار بودند جمعیت‌های بومی آمریکا را ویران کردند. اوراسیا پس از آخرین عصر یخ شانس برخورداری از ویژگی‌های مطلوب جغرافیایی، اقلیمی و زیست‌محیطی را دارا بوده است. جرد ماسون دایموند متولد سال ١٩٣٧ در ایالات متحده، زیست‌شناس تکامل‌باور، فیزیولوژیست، جغرافی‌دان زیستی و نویسنده آثار غیرداستانی است. او در دهه ٢٠ زندگی خود به بوم‌شناسی و تکامل پرندگان گینه نو علاقه‌مند و استاد رشته جغرافیا و علوم بهداشت زیست‌محیطی در دانشگاه اوکلا شد که اکنون هم به آن اشتغال دارد. وی مؤلف شماری از آثار علمی است که در آنها انسان‌شناسی، زبان‌شناسی، ژنتیک و تاریخ را در هم آمیخته است. این کتاب معروف‌ترین اثر او است که در سال ١٩٩٧ منتشر و برنده جایزه پولیتزر شده است. از کتاب‌های دیگر او می‌توان به «سومین شامپانزه: تکامل و آینده حیوان انسانی»، «تکامل امیال جنسی انسان» و «فروپاشی: چگونه جوامع شکست یا موفقیت را انتخاب می‌کنند» اشاره کرد. او در این کتاب در بررسی‌های محیط‌زیستی به دقت و به تفصیل جغرافیا و وسعت سرزمین، گیاهان کشاورزی، دانه‌ها، حیوانات و دام‌ها، میکروب‌ها، آب‌وهوا، کشفیات انسان‌ها و همه متغیرها را برحسب شواهد باستان‌شناسی و تاریخی بررسی می‌کند.
منبع: روزنامه شرق
