فراتاب: مهاجرت پدیده‌ای کهن و به قدمت تاریخ بشریت است که انسان گاه به اختیار و گاه به اجبار آن را برگزیده است. پدیده‌ی مهاجرت در ایران اگرچه پیش از انقلاب اسلامی و یا دوره‌های پیش از آن نسبت به جمعیت کم بود اما در چهار دهه‌ی گذشته شاهد موج‌های قابل توجهی از مهاجرت به خارج از ایران بوده‌ایم که تحت تاثیر عوامل و پدیده‌های مختلف شکل گرفته است. این عوامل را می‌توان به اختصار در چند شکل سياسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، اقليت‌های مذهبی، تحصیلی و تغییرات اقلیمی و حوادث زیست محیطی دسته بندی کرد.
موج‌های ناشی از عوامل سیاسی مهاجرت
اولین موج مهاجرت سیاسی با شروع انقلاب اسلامی و برکناری حکومت پهلوی شکل گرفت که در آن بیشتر حامیان حکومت شاهنشاهی از ایران رفتند، طولی نکشید که پس از آن افراد، اعضای احزاب و اپوزیسیون‌هایی که با خط فکری و سیاسی جمهوری اسلامی خود را منطبق نمی‌دیدند با شروع جنگ ایران و عراق و پس از آن در دهه ۶۰ ایران را ترک کردند. اگرچه پس از دهه ۶۰ مهاجرت‌های سیاسی همچنان ادامه داشت اما سال‌‌های ۱۳۸۸-۱۳۸۹ و ۱۴۰۱-۱۴۰۲بیشترین میزان مهاجرت را به خود اختصاص داده است و همچنان علل سیاسی از عوامل موثر بر مهاجرت است.
موج‌های ناشی از عوامل اجتماعی – فرهنگی مهاجرت
مهاجرت به دلایل اجتماعی و فرهنگی که بیشتر در زنان ایرانی دیده شده است از مواردی است که در دهه گذشته و همچنین در دهه ۶۰ بر آهنگ مهاجرت تاثیرگذار بوده است. این نوع از مهاجرت در جمعیت‌های خاصی همچون ترنس‌ها که با جامعه و فرهنگ ایرانی به سختی توانایی تطبیق پیدا می‌کنند، افزایش یافته است. و همچنین در بخشی از جامعه زنان ایرانی بیشتر به دلیل نابرابری‌های جنسیتی بوده است.
موج‌های ناشی از عوامل اقتصادی مهاجرت
مهاجرت اقتصادی نوعی از مهاجرت است که در ایران به صورت پیوسته افزایش یافته است. سرمایه‌گذاری در کشورهای همسایه همچون ترکیه، ارمنستان، گرجستان و کار به ویژه کار روزمزد در کشورهایی همچون عراق مخصوصا اقلیم کردستان در چند سال اخیر رو به رشد بوده است اما مهاجرت نیروی کار متخصص و با تجربه همچون پزشکان، پرستاران، مهندسان و ... زنگ خطر متفاوتی از مهاجرت را به صدا درآورده است.
مهاجرت مرتبط با اقليت‌های مذهبی
مهاجرت اقلیت‌های مذهبی همچون کلیمی‌ها و... در این دسته از مهاجرت قرار می‌گیرد. بر طبق آمار در بسیاری از کشورهای اروپایی و کانادا در دهه گذشته در میان ایرانیان پرونده‌های مرتبط با مسیحیان نیز آمار قابل توجهی را به خود اختصاص داده است.
مهاجرت با اهداف تحصیلی
آمار مهاجرت‌های تحصیلی همچنان رو به رشد است. بطوری که دانشجویان ایرانی در کشورهایی همچون ترکیه جمعیت فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند. اگرچه پیشتر این نوع از مهاجرت مربوط به نخبگان دانشجویی و متقاضیان تحصیلات تکمیلی بود اما اکنون به دانش‌آموزان هم رسیده است و از نمونه‌های آن می‌توان به مهاجرت ۷۰ درصد دانش‌آموزان مدارس سمپاد به خارج از کشور اشاره کرد.
مهاجرت ناشی از تغییرات اقلیمی و حوادث زیست محیطی
تغییرات اقلیمی و حوادث مرتبط با محیط زیست همچون کم‌آبی و یا اتفاقاتی مانند زلزله بم است که در ایران کمتر به مهاجرت خارج از مرزها منتهی می‌شود و عمدتا مهاجرت‌های درون مرزهای ملی را بدنبال داشته است اما مواردی از این دست در میان انواع مهاجرت وجود دارد.
گزارش از سوما توتونچی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
