فراتاب ـ یحیی زرین نرگس: نظریه بنیان علم است و نظریهها ریشه در ایدهها دارند. ایدهی والتس برای تئوریپردازی و صورتبندی کتاب "نظریهی سیاست بینالملل"، که تئوری واقعگرایی ساختاری یا نوواقعگرایی را در دل خود دارد به بنیانی برای دانش روابط بینالملل در سطح تحلیل بینالمللی بدل شد.
اواسط سال 1394، درخواست ویراستاری و تطبیق متن ترجمهی کتاب "نظریهی سیاست بینالملل" با متن انگلیسی کتاب والتس از سوی مترجم توانمند، "دکتر روحالله طالبیآرانی" به نگارندهی این سطور، سپارده شد. هر چه بیشتر تئوری و کتاب والتس را میخواندم، بیشتر و بیشتر اهمیت این نظریهی واقعگرایانه بر من مکشوف میشد، که بواسطهی ترجمهی روان آن از سوی مترجم، اهمیت معرفی این کتاب به جامعهی دانشگاهی و پژوهشگران روابط بینالملل و مطالعات خاورمیانه، به مراتب عیان میگشت.
کنث نیل والتس (1924ـ 2013)، را میتوان به جرات یکی از پرنفوذترین و مشهورترین نظریهپردازان روابط بینالملل دانست، که تئوری ساختاری او با سطح تحلیل بینالمللی، یکی از پر ارجاعترین کتب دانش روابط بینالملل به حساب میآید. پرسش مترجم در پشگفتار کتاب آمده، چرا این کتاب به شکلی بیسابقه مورد توجه قرار گرفته است؟ پاسخ را در دو نکته و واقعیت میتوان جست؛ این کتاب برای نخستینبار توانسته است یکی از منسجمترین برداشتهای نظری در مورد رویدادها و روندهای بینالمللی ارائه دهد و دیگری آنکه، مباحث طرح شده در این کتاب طیف گستردهای از حوزههای دانش بشری را در جهت صورتبندی یک نظریهی نوین و خوانش تحولات سیاست بینالملل، در برگفته است. این نظریه و کتاب را میتوان حاصل تلاشی بینارشتهای و چندرشتهای دانست.
اما خود نظریه چه میگوید؟
به سادهترین زبان و به شکلی خلاصه میتوان گفت، نوواقعگرایی یا نظریهی سیاست بینالملل والتس، بر این ایده استوار است که نظامها متشکل از یک ساختار و واحدهای در حال تعامل هستند. ساختارهای سیاسی نظام، سه عنصر اساسی دارند؛ نخست، اصل نظم دهنده (اقتدارگریز یا سلسلهمراتبی) که این اصل برای والتس اقتدارگریزی است. دوم، سرشت واحدها (باکارویژههای مشابه یا متفاوت)، از دید والتس بواسطهی اصل خودیاری، سرشت واحدها بر همانندی است. سوم، توزیع تواناییها که بر اساس این اصل که متغییرترین اصل در سه عنصر شکلدهندهی ساختار است، تفاوت در توانمندی واحدها به تفاوت میان واحدهای دو قطبی و چند قطبی بازمیگردد.
بر اساس این تئوری مسالهی اساسی والتس این است که چرا همهی نظامهای بینالمللی با ساختار مشابه، به نتایح مشاهبی میرسند؟ والتس پاسخ میدهد که باید در روابط بینالملل چیزی خاص وجود داشته باشد که این وجود مشترک را توضیح دهد، پس جزئیترین فرض بر حفظ موجودیت نظام است. با این اوصاف نتایج سیاسی بینالمللی که والتس بر اساس ایدهی خود پیشبینی میکند، شامل مواردی است چون:
1ـ نظامهای چند قطبی ناپایدارتر از نظامهای دوقطبی هستند.
2ـ وابستگی متقابل در شرایط دوقطبی بودن نظام، کمتر از نظام چندقطبی است.
3ـ قطع نظر از رفتار واحدها، کسب چیرگی توسط دولتی واحد بعید یا ناممکن است.
فرجام سخن
والتس کتاب نظریهی سیاست بین الملل را در سال 1979، نوشت و منتشر کرد. این کتاب در ایران و توسط دکتر روحالله طالبیآرانی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی در سال 1394، ترجمه و منتشر شد، که فرآیند ترجمه آن بیش از 3 سال به طول کشیده است، تا بتواند ترجمهای روان و امانتدار به متن اصلی داشته باشد. این کتاب داری 9 فصل و بخش ضمایم و یک پیوست است، تحت عنوان پاسخی به منتقدانم. کتاب حاضر از سوی نشر مخاطب که انتشارات تخصصی علوم سیاسی است به چاپ رسیده است.