فراتاب ـ الکساندر ماسلی (- ۱۹۴۳) دانش آموختۀ اقتصاد در مقطع کارشناسی ارشد و دارای دکترای فلسفه و بنیان‌گذار موسسۀ آموزشی خصوصی و مستقلی در شهر میدل‌لندِ شرقی انگلستان است. او از رهگذر مطالعات فلسفی با تمرکز بر فلسفۀ ارسطو و لاک، به جریان تاریخی نظام آموزشی جدید واقف گشت. ماسلی درنتیجۀ این مطالعات، انتقادات خود را به‌سمت نظام آموزشی مدرن متوجه ساخت.
موسسۀ آموزشی خصوصی او با تمرکز بر پتانسیل فردی هر شخص و با صرف‌نظر از آنچه که شخص تابه‌حال یاد گرفته، زمینه‌ای است برای تحقق‌بخشیدن و عملی‌کردن روش‌های آموزشی کلاسیک او. آموزش، اقتصاد، جنگ و اخلاق نظامی از دغدغه‌های اصلی این نویسنده هستند.
فلسفۀ جنگ اولین کتاب ماسلی است که در سال ۲۰۰۱ منتشر شده است. مقدمه‌ای بر فلسفۀ سیاسی، کتاب مشهور از الف تا یای ِ فلسفه و زندگی‌نامۀ آموزشی جان لاک از دیگر کتاب‌های فلسفی او به شمار می‌روند. او در عرصۀ ادبیات داستانی و رمان نیز آثاری خلق کرده است. سه رمان او عبارت‌اند از این سرزمین را بخشکان۱، طرد۲ و بقایای آزادی۳. ماسلی در مقطع دکتری دربارۀ موضوع فلسفۀ جنگ مطالعه می‌کرده و کتاب فلسفۀ جنگ نتیجۀ مطالعات او در این مقطع است. خودِ او می‌گوید: «کتاب من در پی توضیح جنگ است؛ نه جنگ‌ها. این کتاب تلاش می‌کند توضیحی مفصل‌تر از جنگ و منشأ آن ارائه دهد». او در این کتاب به ماهیت جنگ و ریشه‌های آن می‌پردازد.
او می‌گوید: «کتاب من در پی توضیح جنگ است؛ نه جنگ‌ها. این کتاب تلاش می‌کند توضیحی مفصل‌تر از جنگ و منشأ آن ارائه دهد». او در این کتاب به ماهیت جنگ و ریشه‌های آن می‌پردازد.
کتاب در چهارده فصل تنظیم شده است. فصل اول با این پرسش آغاز می‌شود که چرا اصلاً باید از فلسفۀ جنگ بپرسیم. فصل دوم به تعریف جنگ اختصاص دارد. فصل سوم از انواع جنگ سخن می‌گوید: جنگ حیوانی، جنگ بدوی، جنگ سیاسی یا مدنی، جنگ مدرن، جنگ هسته‌ای و جنگ پُست‌مدرن. فصل چهارم متافیزیک و اجتناب ناپذیرنبودن جنگ را بررسی می‌کند؛ جبرگرایی و مادی‌گرایی.
فصل پنجم چنین نام دارد: «طبیعت بشر و جنگ؛ بیان دیدگاه سارتر، افلاطون، مسیحیت و...». نام دیگر فصل‌ها نیز به‌ترتیب چنین است: فصل ششم «جنگ و زیست‌شناسی بشر»؛ فصل هفتم «میان زیست‌شناسی و فرهنگ»؛ فصل هشتم «فرهنگ و جنگ»؛ فصل نهم «جنگ غیرارادی»؛ فصل دهم «میان فرهنگ و خِرد»؛ فصل یازدهم «خردگرایی و جنگ»؛ فصل دوازدهم «ایدئالیسم، باورهای متافیزیکی و جنگ»؛ فصل سیزدهم «باورهای معرفتی و جنگ»؛ و درنهایت فصل چهاردهم «نتیجه‌گیری درباب جنگ و صلح».
اغلبِ فلاسفه‌ای که دربارۀ جنگ می‌نویسند، به‌طور مختصر توضیح می‌دهند که چرا ما انسان‌ها جنگ را به راه می‌اندازیم. این فلاسفه، برخی مؤلفه‌ها مانند محیط‌زیست، سرشت بشری، فرهنگ، تکنولوژی و حتی عقل را عامل جنگ می‌دانند. در نظر آن‌ها جنگ پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر است و بشر از روی طبیعت و سرشتِ خود جنگ‌ها را به راه می‌اندازد.
اما ماسلی در این کتاب این دیدگاه را به نقد می‌کشد. در نظر او جنگ چون محصول ایده‌های بشری است، لذا محصول انتخابِ خود بشر است. برای او جالب است که بشر تمایل دارد ایده‌های کهنِ خود درباب جنگ را حفظ کند و این ایده‌ها اغلب در لباسی نو در میان گفتمان‌های سیاسی و فرهنگیِ ما شنیده می‌شوند.
به‌نظر او اندیشۀ ما برساختۀ ایده‌های ما درباب چگونگی رفتار با دیگران، وضعیت اخلاقی ما و نحوۀ رابطه‌مان با دیگران است. این ایده‌ها را اغلب از نسل پیشینِ خود اخذ می‌کنیم؛ بی‌اینکه آن‌ها را بازبینی کرده و درباره‌شان تأمل کنیم. ایده‌هایی که ما را به رفتن به جنگ ترغیب می‌کنند نیز از همین نوع‌اند.
به‌نظر او اندیشۀ ما برساختۀ ایده‌های ما درباب چگونگی رفتار با دیگران، وضعیت اخلاقی ما و نحوۀ رابطه‌مان با دیگران است. این ایده‌ها را اغلب از نسل پیشینِ خود اخذ می‌کنیم؛ بی‌اینکه آن‌ها را بازبینی کرده و درباره‌شان تأمل کنیم. ایده‌هایی که ما را به رفتن به جنگ ترغیب می‌کنند نیز از همین نوع‌اند.
عصر روشنگری و فلسفۀ عقل‌گرا هدف اخلاقی بشر را عقلانی‌ترشدن و در پرتوی آن رفع خشونت می‌دانست. اما در نظر ماسلی دستاوردهای عصر روشنگری آسیب‌پذیرند و در قیاس با ایدئولوژی‌های کهنی که از پدرانمان به ما رسیده است و ما را ترغیب به جنگ می‌کند، عمق کمی دارند. در نظر او تنها در جایی که بازارِ آزاد در حال توسعه است و فلسفۀ لیبرالیستی جان گرفته، می‌توان شاهد کاهش انگیزه‌های پنهانِ بشر برای کشت‌وکشتار بود. هرچند حتی در غرب هم باز رؤیای انتقام که میراثی است از نیاکانمان، باعث می‌شود انسان به‌نفع جنگ، به صلح پشت کنند.
ماسلی در این کتاب نظریه‌های جبرگرایانه‌ای را بررسی کرده است که بشر را ناگزیر از جنگ می‌دانند. او آن‌ها را رد می‌کند. مثلاً برخی علتِ به‌وجودآمدنِ جنگ را به ساختار جسمانی بشر و آدرنالین و نقش آن در به‌وجودآمدن خشونت و... ربط می‌دهند یا برخی نظریه‌های جبرگرایانۀ فرهنگی که بشر را محصول فرهنگ می‌دانند، بر این باورند که فرهنگ، عاملی خارجی است که بر ما تحمیل می‌شود، نه اینکه محصول ایده‌ها و رفتارهایی باشد که در طول زمان از طرف ما پذیرفته و بیرونی شده است
ماسلی در مقابلِ چنین دیدگاه‌هایی که خواهان نفی اختیار بشر هستند، مؤلفه‌های مفیدی را ذکر می‌کند که جنگ را برای بشر جذاب می‌سازند و باعث می‌شوند بشر، خود گزینۀ جنگ را برگزیند. در نظر او هرچند علل به‌وجودآمدن جنگ پیچیده‌اند، ورای فهم ما نیستند.
اطلاعات کتاب‌شناختی:
ماسلی، الکساندر، فلسفۀ جنگ، انتشارات آلگورا، ۲۰۰۱
Moseley, Alexander. A Philosophy of War. Algora Publishing, 2001
پی‌نوشت‌ها:
[۱] Wither this Land
[۲] The turning away
[۳] Vestiges of Freedom
منبع: سایت ترجمان
