فراتاب_ گروه سیاسی: توسعه سیاسی به عنوان یک اصل مهم در جامعه شناختی سیاسی دولتها تلقی گردیده و اساس دموکراسی های معاصر را در بر میگیرد گرچه ابعاد توسعه سیاسی متعدد و متنوع میباشد و شاخصه هایی چون مشارکت سیاسی، رقابت سیاسی احزاب سیاسی و مطبوعات بر آن تأثیر گذار هستند و از سوی دیگر امنیت ملی هم از موضوعات کلان روابط بین الملل به شمار میرود به طوری که حیات یا اضمحلال حکومت ها تا حد بسیار زیادی در قالب تهدید یا تامین امنیت ملی مورد بررسی قرار می گیرد.
در قرون گذشته امنیت ملی بیشتر در بعد نظامی آن مدنظر دولت ها بوده است. رئالیست ها اعتقاد داشتند که قدرت بیشتر امنیت را تامین خواهد کرد بنابراین نظام های سیاسی مختلف بر اساس نگرش کلان خود ابعاد متفاوت اقتصادی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را تهدید یا تضمین کننده امنيت ملي مي دانند. امروزه ابعاد دیگر امنیت ملی اهمیت بیشتری یافته اند و علاوه بر عوامل فرامرزی بسیاری از مسائل داخلی نیز جنبه فراملی یافته است و امنیت ملی را متاثر ساخته است زیرا که مرزهای ملی تا حدود بسیار زیادی نفوذپذیر گردیده و بسیاری از مطالبات داخلی جنبه بین المللی یافته است و به صورت قواعد و ارزش های فراملی در آمده است و درخواست مردم جهت برخورداری از حقوق قانونی و مدنی، آزادیهای سیاسی حق انتخاب کردن و ... که در بحث توسعه سیاسی مد نظر می باشد. مسئله این است که توسعه سیاسی با شاخص های مطرح شده و اینکه مردم نسبت به حقوق خویش بسیار آگاه تر شده اند و خواهان مطالبه ی آنها می باشند چگونه بر امنیت ملی تاثیر گذار خواهد بود.
موضوع توسعه سیاسی در کشورهای در حال توسعه با تأخیر مواجه گردیده است، گرچه در جهان غرب پس از جنگ جهانی دوم و گسترش دموکراسی اساس نظام های سیاسی را تشکیل می داد. اکثر کشورهای جهان بر نوعی از دموکراسی دل بسته اند، ضمن اینکه این فرض اساسی مورد قبول است که این شکل از حکومت موجب فراهم آوردن رفاه نسبی اقتصادی و ثبات سیاسی و روابط متقابل سودآور با دموکراسی های دیگر می شود.
در کشورهای در حال توسعه گرچه دموکراسی موجب افزایش مشارکت در فرآیند سیاسی گشته است اما هنوز برخی از آنها به علت تداوم میراث ساختار های قدیمی اجتماعی و سیاسی و فقدان پیش نیازهای خاص با نظام دموکراسی کارآمد فاصله زیادی دارند. همان گونه که اسمیت اشاره نموده است حکومت دموکراتیک برای برخی از جهان که هنوز متکی به کشاورزی است و یا به دلایل تاریخی مقامات عالیه در اختیار آن دسته از نیروهای سیاسی که از گرایش به آیین دموکراسی چیزی عایدشان نمي شود بي ربط به نظر مي رسد.
شايد معقول باشد که به طور مشخص به این نکته اشاره کنیم که لازمه ایجاد یک دموکراسی موفق در صحنه سیاسی این است که پیشاپیش یک جامعه مدنی کارآمد با درک حقوق و وظایف ناشی از آزادی را به خوبی آزموده باشیم. نهادمند شدن جامعه مدنی نه تنها هدف توسعه سیاسی بلکه عین توسعه سیاسی و متضمن ابزارها و هدفهای آن است. نوسازی و تحولات ساختاری در حوزه های اقتصادی و اجتماعی در کشورهای در حال توسعه معمولا شرایط تکوین جامعه مدنی را فراهم می آورند و از سوی دیگر نهادهای قدرت و ایدئولوژی سیاسی در مقابل فرایند تکوین و نهادینگی جامعه مدنی و توسعه سیاسی مقاومت و موانعی ايجاد مي كنند.
وقتی در جامعه ای ایدئولوژی دچار بحران شود و بحران مشروعیت گسترش یابد در آن صورت گرایش به جامعه مدنی و توسعه سیاسی اجتناب ناپذیر خواهد بود و با تأکید میتوان عنوان کرد که میان ایدئولوژی و اقتدارگرایی دولت از یک سو و گسترش حوزه عمومی و جامعه مدنی از سوی دیگر همواره تعارض وجود دارد بنابراین تهدیدات خارجی علیه منافع ملی یا حیات سیاسی تنها تهدیدات موجود علیه امنیت ملی کشور محسوب نمی شود بلکه مسائلی از قبیل توسعه سیاسی در ارتباط مستقیم با امنیت ملی قرار میگیرند. امروزه نظامی که مانع ظهور جامعه مدنی است و به جای توزیع مجدد قدرت در پی انباشت قدرت و به جای تقویت شوراهای محلی درفکر تمرکز است، نظامی که فاقد تنوع ساختاری است و از خود بیگانگی در آن به چشم میخورد و بحران حقانیت، هویت، توزیع قدرت، نفوذ مشارکت و ... را پشت سر نگذاشته است نمیتواند بین بخشهای مختلف جامعه گفتمان و تعامل برقرار سازد و به لحاظ سیاسی ناامن محسوب می شود، بنابراین امنیت ملی از منظر سیاسی زمانی در جامعه محقق خواهد شد که شاخص های توسعه سیاسی از قبیل اجرای صحیح پارلمانتاریسم و نظام انتخابات، کثرتگرایی، احزاب، آزادی مطبوعات، مشروعیت سیاسی، مشارکت سیاسی و ... جایگاه ویژه خود را در آن نظام یافته باشند.
سمانه اوتادی
کارشناس ارشد علوم سیاسی
مترجم زبان فرانسه
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است