فراتاب - گروه بین الملل: روابط دو کره در دو ماه اخیر دچار تحول قابل توجهی شده که هیچ کس انتظار آن را نداشت. کمتر کسی باور می کرد که پیونگ یانگ پس از چندین ماه آزمایش موشکی و اتخاذ مواضع جاه طلبانه بتواند تا این حد به سئول نزدیک شود. از دو ماه پیش هرچه به زمان برگزاری «بازی های المپیک زمستانی پیونگ چانگ» نزدیک تر می شویم، مذاکرات دو طرف جدی تر شده است تا جایی که «کیم یو جونگ»، خواهر رهبر کره شمالی و مرد شماره 2 پیونگ یانگ راهی سئول شدند و در اتفاقی تاریخی، خواهر کیم جونگ اون، از رهبر کره جنوبی برای حضور در پیونگ یانگ دعوت کرد.
اما این تغییرات یک باره به دست نیامد و به هیچ عنوان نمی توان تحولات مثبت جدید را ادامه روندی دانست که به رهبری آمریکا٬ ژاپن و کره جنوبی آغاز شده بود.
وقتی یک ماه پس از برکناری «پارک گئون های» از ریاست جمهوری کره جنوبی، «مون جائه این»، کاندیدای چپ گرا توانست در انتخابات زودهنگام 10 مه 2017 عهده دار تشکیل کابینه شود، نخستین بارقه های امید برای به وجود آمدن تغییراتی هرچند اندک در فضای ملتهب میان دو کره پدیدار شد. مون قبل از انتخابات نیز خواهان گفتگو با پیونگ یانگ شده بود.
این تغییر مثبت پس از آن رخ داد که روابط پیونگ یانگ - واشنگتن بیش از پیش تیره شده بود و دو طرف سعی می کردند از خطوط قرمز یکدیگر عبور کنند. ترامپ پس از ورودش به کاخ سفید می خواست جدیت خود را به «کیم جونگ اون» ثابت کند و رهبر کره شمالی نیز قصد داشت آستانه تحمل دولت جدید آمریکا را ارزیابی کند.
هر بار پیونگ یانگ اقدام به آزمایش موشکی جدیدی می کرد، واشنگتن و متحدانش نیز بر شدت تحریم ها می افزودند. همچنین رهبران دو طرف چند بار درگیر تنش لفظی شدند و عبارات سخیفی را علیه یکدیگر به کار گرفتند. اوج بحران زمانی روی داد که رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی سالانه مجمع عمومی گفت: «هر زمان که لازم باشد می توانیم پیونگ یانگ را اشغال کنیم.»
رابرت فیسک تحلیل گر برجسته انگلیسی با تشبیه این وضعیت به یک «آخر بازی» در شطرنج معتقد بود: تداوم روند فعلی به هر دو طرف آدرس اشتباه می دهد. زیرا اقداماتی که از سوی هریک برای افزایش بازدارندگی انجام می شود٬ بیش از آنکه رقیب را بترساند٬ او را تحریک می کند. در چنین اوضاعی ادامه روند وضع تحریم ها به بهای ادامه یافتن آزمایش های موشکی تمام می شود تا جایی که خود این مسابقه برای هر دو طرف غیرقابل تحمل شود.
آندری لانکوف استاد دانشگاه کوکمین در سئول معتقد است چنانچه تأثیر تحریم ها تحول معناداری در تصورات پیونگ یانگ ایجاد نکند باید منتظر تشدید اوضاع باشیم.
دیپلماسی فشار جمعی علیه پیونگ یانگ
از زمان آغاز دور جدید آزمایش های هسته ای کره شمالی٬ مجموعه ای از کشورهای جهان در برابر پیونگ یانگ صف آراستند. محوریت این اجماع البته برعهده سه گانه واشنگتن٬ سئول و توکیو بوده است.
واکنش پیونگ یانگ در برابر اجماع سازی جهانی و «دیپلماسی فشار جمعی»٬ تشدید فعالیت های ماجراجویانه و عدم نرمش بود.
«مروان بشاره» تحلیل گر الجزیره در این خصوص معتقد بود دیپلماسی فشار جمعی علیه کره شمالی نتیجه عکس می دهد٬ چنانچه هر یک از کشورها برای تعامل با پیونگ یانگ ابتکار جدید و منفردانه ای آغاز کنند٬ احتمالا نتایج بهتری خواهند گرفت.
با این حال واشنگتن تا پیش از تحولات اخیر و آغاز «دیپلماسی المپیکی» بارها بر لزوم تداوم یافتن فشار جمعی بر کره شمالی تأکید کرده بود حتی تا هفته گذشته علناً اعلام می کرد، تغییراتی که در رفتار پیونگ به وجود آمده، نتیجه فشارها و تحریم های آمریکایی است.
در عین حال موضع ژاپنی ها نیز نسبت به جاه طلبی های کیم جونگ اون، به شدت شکننده بود و به دلیل ترس شدید این کشور، ژاپن به بلندگویی برای تکرار مواضع و سیاست های آمریکا تبدیل شده بود.
مسکو و پکن نیز گرچه با سیاست یکی به نعل و یکی به میخ قصد داشتند تا جایی که ممکن باشد از شدت حملات به پیونگ یانگ بکاهند، اما آن ها نیز ناچار شدند در پاره ای از موارد که ماجراجویی های غیرمعمول کره شمالی، وجدان جهانی را به هراس می انداخت، به صف تحریم کنندگان بپیوندند. البته آن ها همواره گفت وگوی رو در رو با پیونگ یانگ را بهترین گزینه برای جلوگیری از شکل گیری بحران می دانستند.
دیپلماسی المپیکی
در حالی که دیپلماسی فشار جمعی، رفتار کره شمالی را بیش از پیش «واکنشی» ساخته بود، ابتکار جدید کره جنوبی برای گشایش فضایی جدید تا حدودی صحنه را درهم ریخت. سئول تلاش کرد بدون اینکه از شدت فشار خود به پیونگ یانگ کم کند با نزدیک شدن به زمان بازی های المپیک زمستانی مذاکراتی را در زمینه مسائل ورزشی با همسایه شمالی خود آغاز کند. بنایی که هرچند در ابتدا پهنه محدودی داشت اما مبنای مستحکمی برای حرکت به سوی مسائل غیرورزشی و سیاسی ایجاد کرد.
در نخستین دور مذاکرات میان دو کره، مسائلی نظیر شرکت یک تیم واحد از دو کره در مسابقات هاکی المپیک زمستانی مور بررسی قرار گرفت و پس از پیدا شدن پیشرفت هایی جدید در این زمینه، رفته رفته ابرهای سیاهی که آسمان شبه جزیره را تیره کرده بود جای خود را به روشنایی داد.
رهبر کره شمالی از اعزام خواهر خود و «کیم یونگ نام»، رئیس تشریفاتی دولت این کشور در مراسم افتتاحیه بازی های المپیک خبر داد و این رویداد روند وقایع را معکوس ساخت. مراسم افتتاحیه این بازی ها لحظاتی تاریخی را رقم زد زیرا به جز هیئت کره شمالی، «مایک پنس»، معاون ترامپ و «شینزو آبه»، نخست وزیر ژاپن نیز در مراسم حضور داشتند و پس از سال ها جهان شاهد برگزاری رویداد مسالمت آمیزی با حضور سران آمریکا، کره شمالی، ژاپن و کره جنوبی بود.
در پی این مراسم معاون رئیس جمهور آمریکا نیز برای نخستین بار اعلام کرد: «واشنگتن از تحولات جدیدی که در روابط دو کره به وجود آمده استقبال می کند.» او افزود: «ما می خواهیم ابتدا از طریق سئول و سپس بصورت مستقیم و بدون پیش شرط با پیونگ یانگ گفت وگو کنیم.»
مهم تر از این خواهر کیم جونگ اون، با دعوت از رئیس جمهوری کره جنوبی برای بازدید از پیونگ یانگ شگفتی دیگری را رقم زد. بازدید رهبران دو کره از پایتخت های یک دیگر امری است که هرگز اتفاق نیفتاده و می تواند مسیر دو کره به سوی شکل دادن به صلحی جامع تر را هموار کند.
با این وجود بسیاری از تحلیل گران معتقدند که پیروزی اصلی در دیپلماسی المپیکی از آن کره شمالی شده، زیرا این کشور بدون اینکه بپذیرد از مواضع پیشین خود عدول کند، با همسایه جنوبی از در گفت و گو درآمده است. از این جمله «بنی آونی» در یادداشتی برای نیویورک پست نوشت: «گام نخست برای مذاکرات را کره جنوبی به سوی پیونگ برداشته و بدون اینکه مثلاً اعلام کند، آزمایش موشکی دیگری انجام نمی دهد، مشمول نرمش سئول شده است.»
همچنین «جیمز پیرسون» در خبرگزاری رویترز می نویسد: «پیونگ یانگ قبل آغاز بازی های المپیک طلای خود را به گردن آویخت. این طلا چیزی نبود جز به دست آوردن حسن نیت سئول برای مذاکره مستقیم و بدون دخالت دیگر کشورها، بدون کوچک ترین عقب نشینی لفظی و واقعی نسبت به اقدامات پیشین.»
به نظر می رسد ایده دیپلماسی المپیکی می تواند الگوی مناسبی برای حل برخی از مشکلات دیگر جهان با پیونگ یانگ باشد. «جولیا منچستر» در تحلیلی برای پایگاه هیل اعلام کرد: رهبر کره شمالی علاقه دارد در هر یک از مسائل متفاوت تنها با یک کشور به نمایندگی از دیگران روبه رو شود و از طریق این شریک با دیگران مذاکره کند.
در همین راستا بود که مدتی بعد از آغاز مذاکرات میان دو کره، پیونگ یانگ اعلام کرد مایل است با کمک روسیه درباره مسائل هسته ای خود با جهان گفت و گو کند.
همچنین «جول گرکه» تحلیل گر واشنگتن اگزماینر اعلام کرده: اخبار شگفتی واقعی را تازه وقتی مون جائه این به پیونگ یانگ برود، شاهد خواهیم بود. او پیش بینی کرده که با دیدار رو در روی رهبران دو کره، مسائل کم اهمیت زیادی میان دو طرف حل می شود، از آن جمله شاهد شکل گیری چند تیم ملی مشترک با پرچم واحد ملی در مسابقات ورزشی خواهیم بود.
اینکه کره شمالی تا چه حد برای حل مسائل سیاسی و نظامی خود جدیت به خرج دهد بیش از همه به تضمین هایی بستگی دارد که کره جنوبی بتواند از جامعه بین المللی برای او بگیرد. چنانچه سئول نشان دهد، آمادگی دارد جایگاه خود را به عنوان پناهگاهی بهتر از چین برای کره شمالی ارتقا دهد، پیونگ یانگ بی درنگ بسیاری از سخت گیری های خود را کم خواهد کرد و به طور خاص شاهد کمرنگ تر شدن اهمیت مرزها و آسان تر شدن رفت و آمد و نیز شکل گیری دستگاهی برای تدوین استراتژی اقتصادی مشترک خواهیم بود.
در واقع به نظر می رسد، روندی که از المپیک زمستانی آغاز شده تنها در صورتی که با افزایش پیوندهای اقتصادی همراه شود می تواند رفته رفته به تغییرات سیاسی و حل مسائل امنیتی منجر شود
منبع: روزنامه سازندگی