به گزارش فراتاب به نقل از روزنامه سازندگی، منصور براتی: یکی از اصلی ترین سوالات علت مخالفت جمهوریخواهان و دولت ترامپ درباره توافق هسته ای است. البته سابقه مخالفت با توافق حتی به قبل از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات جنجالی 2016 و تغییر مسیر کلی قوه مجریه باز می گردد. اما تصمیم ترامپ و جمهوری خواهان در مورد فرجام برجام به معمایی بزرگ برای افکار عمومی جهان مبدل شده که حل این معما می تواند افق هایی برای پیش بینی تحرکات آتی دولت آمریکا روشن سازد.
دولت «باراک اوباما»، رئیس جمهوری پیشین آمریکا در حالی مذاکرات هسته ای با ایران را کلید زد که وارد پنجمین سال عمر کابینه خود می شد. اما نبود برداشتی واحد از آنچه قرار است از طریق توافق هسته ای به عنوان تعهدات طرف ایرانی اخذ شود و آنچه در قبال آن به عنوان تعهدات طرف های غربی به ایران داده شود، باعث بروز سردرگمی و اختلاف نظر درباره موضوع مذاکره با ایران می شد.
بدین ترتیب در فقدان برداشتی واحد میان جمهوری خواهان و دموکرات ها مذاکرات پس از 20 ماه در 14 ژوئیه 2015 به «توافق وین» منجر شد. در این مدت بیشتر تلاش دولت آمریکا برای توجیه توافق، به مذاکره با نمایندگان حزب دموکرات در مجلس نمایندگان و کنگره آمریکا گذشت. دولت اوباما با اتخاذ یک استراتژی حداقلی عمدتاً برای گذشتن از سد کنگره به نمایندگان هم حزبی خود تکیه داشت و درصدد توجیه اکثریت جمهوری خواهان برنیامد.
همچنین جمهوری خواهان دوبار کوشیدند از طریق روش فیلی باستر توافق هسته ای را رد کنند اما هر دو بار این گروه نتوانستند 60 رأی لازم برای تصویب طرح خود را به دست بیاورند و فیلی باستر با 58 رأی موافق در برابر 42 مخالف «رد توافق هسته ای» از دور خارج شد. در جریان این دو تلاش نیز 4 سناتور دموکرات نیز علیه توافق هسته ای رأی دادند که خود این واقعیت نیز نشان از فقدان آمادگی لازم میان نیروهای آمریکایی درباره توافق داشت.
برجام در گروگان تیم ترامپ
وقتی دونالد ترامپ در هشتم نوامبر 2016 توانست با شکست «هیلاری کلینتون»، لقب چهل و پنجمین رئیس جمهور این کشور را به دست آورد مصائب توافق هسته ای در آمریکا صد چندان شد. ترامپ در مراحل اولیه انتخابات درون حزبی وعده داده بود لغو توافق هسته ای با ایران را در نخستین ساعت ورودش به کاخ سفید انجام دهد.
اما از یکسو سابقه غیرحزبی و غیر حرفه ای او و از سوی دیگر وجود افرادی با رویکردهایی متفاوت در دولتش باعث شد از همان ابتدا رفتار و گفتار ترامپ در قبال توافق ایران، دچار تناقضی شدید شود. رئیس جمهور آمریکا نه تنها پس از ورودش به کاخ سفید برجام را پاره نکرد، بلکه در مواردی نیز به جای لغو توافق از لزوم تغییر و اصلاح آن سخن به میان آورد.
با این حال 6 ماه نخست عمر دولت ترامپ را باید دوران حملات شدید لفظی ترامپ به توافق و «مخالفت صریح» با آن بدانیم. به بیان دیگر «ترامپ علیه برجام» استراتژی اصلی رئیس جمهور آمریکا در قبال توافق را در 6 ماه نخست عمر کابینه تشکیل می دهد.
اما در 6 ماه دوم رویه دولت ترامپ در قبال توافق هسته ای تا حدی تعدیل شد و نسبت به قبل استراتژی منسجم تری با محویت «گروگان گرفتن برجام از طریق مفاد آن» در پیش گرفته شد. معمای تغییر رویه نسبی دولت ترامپ درباره برجام را شاید بتوان مبتنی بر تغییراتی دانست که در اعضای تیم همکار او به وجود آمده است:
اطرافیانی نیز که در6 ماه اول دولت ترامپ تأثیر زیادی بر وی داشتند، عمدتاً به مشی ضد ایرانی شناخته می شدند و صراحتاً مخالف توافق بودند. بجز «مایک پنس»، معاون رئیس جمهور، «مایکل فلین»، مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ و نیز «استیو بنن»، استراتژیست سابق کاخ سفید و «مایک پومپئو»، رئیس سازمان سیا و نیز «ریک پری»، وزیر انرژی از جمله مخالفان توافق هسته ای با شکل و شمایل فعلی اش به حساب می آیند.
اما در 6 ماه دوم افرادی به دولت ترامپ اضافه شدند که ایده جدیدی برای استفاده از ظرفیت های خود برجام برای افزایش محدودیت های ایران را در سر می پروراندند. از جمله این افراد می توان به ژنرال هربرت مک مستر و جان کلی اشاره کرد. این دو نفر در کنار «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه و «جیمز ماتیس»، وزیر دفاع آمریکا سعی کردند ترامپ را به حفظ توافق و گروگان گرفتن آن مجاب نمایند.
حرکت به سوی پلن بی ترامپ؟
در حالی که برخی منتقدان معتقد بودند کابینه ترامپ در ماه های نخست شروع به کار خود استراتژی منسجمی در قبال توافق هسته ای (و حتی دیگر موضوعات سیاست خارجی) را دنبال نمی کند، به نظر می رسد در پی موج نخست تغییرات کابینه، رفته رفته دولت ترامپ به استراتژی منسجم تری در ارتباط با ایران و توافق هسته ای دست یافت..
ورود «هربرت مک مستر» به کابینه به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس جمهور باعث شد، گزینه های بدیلی در ارتباط با برجام فراروی دولت ترامپ قرار بگیرد. مک مستر از ابتدا معتقد بود که بهتر است آمریکا از ظرفیت های خود توافق برای افزایش فشار بر ایران استفاده کند و خروج از توافق را به عنوان اقدامی که همیشه می توان انجامش داد، تا بزنگاه آن به تعویق بیندازد..
در واقع مک مستر جزء افرادی است که گفته می شود می خواهند ترامپ را به ماندن در برجام راضی کنند. به گزارش دیلی بیست، مک مستر در صدد است طرحی به رئیس جمهور آمریکا دهد که او را به نسبت به تمدید زمان محدودیت های برجام از یکسو و نیز امکان مذاکره بر سر دیگر موضوعات منطقه ای و نظامی با ایران امیدوار می سازد. همچنین وبسایت پولیتیکو نیز از طرح مشترک مک مستر، تیلرسون و دو سناتور آمریکایی برای تصویب لایحه جدیدی در سنای آمریکا خبر می دهد که اجازه بازگرداندن بخشی از تحریم های هسته ای را به رئیس جمهور می دهد به این ترتیب ایران ناچار خواهد شد برای جلوگیری از بازگشت تحریم ها، مذاکره بر سر مسئله موشکی را بپذیرد..
از سوی دیگر به نظر می رسد لفاظی های ترامپ علیه توافق با اضافه شدن مک مستر و ارائه پیشنهادهای جدید او بیش از پیش به عمل نزدیک شده است. پس از رونمایی از استراتژی مک مستر بود که ترامپ از رد پایبندی ایران به توافق خبر داد وشرکای اروپایی را برای اصلاح برجام تحت فشار گذاشت..به بیان دیگر دولت ترامپ از استراتژی مخالفت مستقیم با توافق به استفاده از ظرفیت های درون توافق گذار کرده است. در استراتژی جدید آمریکا بجای اینکه گناه خروج از توافق را به نام خود ثبت کند، سعی می کند به دلیل آنچه «نقض روح توافق» می خواند از رسیدن منافع برجام به ایران جلوگیری کند.
آمریکا تصمیم دارد همزمان با افزایش فشارهای اقتصادی به ایران، شرکای اروپایی را نیز وادار کند که نسبت به سیاست های منطقه ای این کشور حساس تر شوند. از این رو ایرادات توافق نسبت به قبل کمتر خواهد شد و لذا دست کم تا زمانی که آمریکا احساس کند، از طریق خروج از توافق در لحظه موعود می تواند اقتصاد ایران را دچار ضربه نهایی سازد، سر کشیدن این جام را به تعویق خواهد انداخت. در نتیجه ممکن است در ماه مه نیز آمریکا از توافق خارج نشود.
