فراتاب-گروه بین‌الملل: رفراندوم روز پنجشنبه آب پاکی را روی دست نخست‌وزیر بریتانیا و تیم محافظه‌کار وی و نیز سایر موافقان ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا ریخت و رأی قاطع به خروج این عضو بسیار مهم از اتحادیه‌ای داد که قرار بود الگویی برای سیستم همگرایی منطقه‌ای باشد. در این نوشته به مهم‌ترین بخش از اظهارات نامزد دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ایالات‌متحده خواهیم پرداخت و درنهایت تحلیلی از پیامد خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تأثیر آن بر کارزار انتخاباتی آمریکا ارائه خواهد شد.
دونالد ترامپ نامزد جمهوری‌خواهان، از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا استقبال کرده و مدعی شده که اکنون نوبت آمریکاست. ترامپ که در تورن بری اسکاتلند سخنرانی می‌کرد، گفت: «من آرزوی خوشبختی برای همه دارم و فکر می‌کنم آنچه روی داده (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) یک رویداد تاریخی است. مردم، کشور خود را بازیافته‌اند، به یک مفهوم، آن‌ها استقلال خود را بازپس گرفته‌اند، و شما این را در کل اروپا خواهید دید، آن‌ها مرزهای خود را برمی‌گردانند، آن‌ها نظام مالی و پولی خود را بازمی‌یابند، و من فکر می‌کنم شما از این دسته اقدامات بیشتر و بیشتر خواهید دید."
وی در ادامه این مسئله را به انتخابات آمریکا ربط داده و می‌گوید: "نوامبر پیش رو، مردم آمریکا شانس این را خواهند داشت تا دوباره خواست خود را مبنی بر استقلال خود اعلام دارند. آمریکاییها این شانس را خواهند داشت تا به امور تجاری، مهاجرت، و سیاست‌های خارجی که آن‌ها را به شهروند درجه‌یک تبدیل میکند، رأی دهند. آن‌ها این شانس را دارند، تا به قواعد امروز جهان که توسط نخبگان رقم خورده، نه بگویند، و به تغییر واقعی در حکومت، به‌نحوی‌که به نفع مردم تمام می‌شود، خوش‌آمد گویند، و من امیدوارم کشور ما شاهد و ناظر بازگشت دوباره اعتماد به آمریکا در آینده نزدیک باشد."
ترامپ حتی در بخشی از سخنانش موضع اوباما را در مورد خروج بریتانیا از اتحادیه و رأی مردم مؤثر دانست. وی اوباما را به دیکته کردن ایده‌های خود به بقیه جهان و ازجمله مردم بریتانیا متهم کرد. این بخش از سخنان ترامپ اشاره به درخواست شخصی اوباما در آوریل گذشته از بریتانیا برای ماندن در اتحادیه اروپا دارد. درخواستی که از سوی مردم وقعی ننهاده شد، و این خود دستاویزی به ترامپ داد تا از آن برای مخالفت با سیاست‌های اوباما و هم‌حزبی وی کلینتون استفاده کرده و دلیلی برای خطا بودن تصمیمات ایشان قلمداد کند. البته باید در نظر داشت که ترامپ از ماه گذشته حمایت خود از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را علنی ساخته بود.
از طرفی کلینتون در اولین واکنش خود به اخبار بریتانیا، در مقابل اظهارات ترامپ، بدون اشاره به وی، آمریکاییها را فراخواند تا با آرای خود به حل مشکلات به کمک هم اقدام کنند و از مقابله جویی با یکدیگر پرهیز کنند. کلینتون گفت: به انتخاب مردم بریتانیا احترام میگذاریم و تأکید می‌کنیم آمریکا متعهد حفظ روابط ویژه با بریتانیا و اتحادیه اروپاست. وی همچنین با اشاره به تهدیدات اقتصاد جهانی اظهار داشت: نخستین وظیفه ما کسب اطمینان از عدم قطعیت اقتصادی است و این رویدادها نباید به خانواده‌های آمریکایی لطمه‌ای بزند. وی در مورد اظهارات ترامپ جهت عقب‌نشینی آمریکا از نقش خود به‌عنوان ضامن امنیت غربی هشدار داد و واکنش ترامپ به‌عنوان اولین واکنش آمریکایی نسبت به خروج بریتانیا را که نظام جهانی را به شوک فروبرده بود، بلااثر دانست.نتیجه رفراندوم بریتانیا در داخل آمریکا و در بین دموکرات‌ها نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. مجریان نظرسنجی‌ها در بریتانیا هیجان مردمی رأی‌دهندگان در حومه پایتخت و نواحی اطراف آن را کمتر از آنچه بود تخمین زده بودند و این نکته‌ای است که میتواند در ایالات‌متحده و آنجایی که کلینتون اکنون از موقعیت برتری برخوردار است، انعکاس پیدا کند.
حقیقت این است که نتیجه این رفراندوم در داخل آمریکا و در بین دموکرات‌ها برخی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. مجریان نظرسنجی‌ها در بریتانیا هیجان مردمی رأی‌دهندگان در حومه پایتخت و نواحی اطراف آن را کمتر از آنچه بود تخمین زده بودند و این نکته‌ای است که میتواند در ایالات‌متحده و آنجایی که کلینتون اکنون از موقعیت برتری برخوردار است، انعکاس پیدا کند. لذا می‌توان گفت: بریتانیا به هشدارهای باراک اوباما در مورد خروج از اتحادیه اروپا و خطرات ناشی از رکود جهانی که پیشتر اقتصاد ایالات‌متحده را به کسادی کشانده بود بی‌اعتنایی کرد و امیدهای جانشین منتخب خود هیلاری را تبدیل به ناامیدی کرد.
البته این بسط و تعمیمها نباید زیاد تعجب‌برانگیز باشد و این مسئله که آیا آن پیام سیاسی که در رفراندوم بریتانیا قویاً تجارت آزاد را نقد کرده و درخواست عقب‌نشینی کشور از تحولات منطقه‌ای داشت میتواند در بین کارگران یقه آبی ایالات‌متحده دقیقاً به همان طریق مؤثر باشد؟ مطمئناً این پیامی بود که ترامپ آن را در فصل انتخابات با موفقیت تمام چکش‌کاری کرده و در مرکز ادعاهای وی برای بازسازی نقشه انتخاباتیاش خواهد بود. این تاجر میلیاردر وقتی رأی‌دهندگان با این سؤال روبرو شوند که چه کسی برای کنترل و مدیریت اقتصاد کشور فرد لایقی است، احتمالاً جلوه و نمود بهتری از کلینتون خواهد داشت.
اما اگر خروج بریتانیا از اتحادیه، رشد اقتصادی اروپا را کند کند، اقتصاد آمریکا نیز میتواند تحت تأثیر آثار منفی آن قرار گیرد، این وضعیت چشم‌انداز پیروزی کلینتون در مدت باقیمانده تا برگزاری انتخابات را تیره‌تر خواهد ساخت چراکه وضعیت موجود خود میتواند بازتاب برخی سیاست‌های کاخ سفیدنشینانِ دموکرات باشد که کلینتون نیز بخشی از آن بوده و جزوی از آن حزب می‌باشد. درعین‌حال ترامپ، رکود اقتصادی ایالات‌متحده منبعث از خروج بریتانیا را دستاویز خود نموده و استدلال خواهد کرد که مدیریت اقتصادی اوباما معطوف به شکست بوده و اکنون زمانی است برای تغییر و نوشدن. و چه کسی بهتر از خود وی که هم نمونهای از موفقیت اقتصادی در سطح فردی است و هم بیشترین تفاوت‌ها و زاویه‌ها را با اوباما و سیاست‌های وی دارد.
اما این وضعیت میتواند برای خود ترامپ نیز شرایط هشدار دهنده‌ای باشد، ترامپ با حمایت از خروج بریتانیا، آن را قیامی علیه رهبران و نخبگان جهان و سیاست‌های کلان آنان می‌داند، اما این جهان، جهانی است که ترامپ خود نخبه‌ای در ابعاد تجاری و مالی آن است، و وضعیت موجود میتواند خیزش علیه میلیاردری باشد که سابقاً ستاره رسانه‌ای نیز بوده است. در چنین فضایی، کلینتون میتواند با این ادعا که وضعیت بحرانی زمان مناسبی نیست تا رئیس‌جمهوری انتخاب کنیم که هیچ تجربه کار سیاسی ندارد و سوابق خود وی به‌عنوان وزیر خارجه سابق آمریکا با داشتن شناختی از رهبران جهان، توان مناسبی برای این لحظه حساس به دست می‌دهد.
کمپین کلینتون اکنون سخت کار میکند و مشغول تمایزبخشی میان کلینتون و ترامپ به‌مثابه رهبران بالقوه در یک موقعیت بحرانی بوده و نیز به دنبال بی‌اهمیت جلوه دادن شباهت‌های بین صحنه سیاسی خروشان بریتانیا و ایالات‌متحده است. مشاور ارشد کلینتون جک سالیوان در یک کنفرانسی اظهار داشت: "این مهم است که اکنون ما تشخیص دهیم انتخابات آمریکا چیزی است که اینجا و در آمریکا رخ می‌دهد و نه در یورکشایر و یا کاردیف."
این احتمال وجود دارد که رفراندوم بریتانیا از سوی سایر 27 عضو اتحادیه اروپا الگوبرداری شود، و به تبع آن وجهه سیاسی و اقتصادی اتحادیه اروپا را که به‌مثابه یک قطب باثبات در آن‌سوی آتلانتیک که به مدت 70 سال شریک نزدیکی برای ایالات‌متحده بوده تضعیف کرده و یا از بین ببرد.این احتمال وجود دارد که رفراندوم بریتانیا از سوی سایر 27 عضو اتحادیه اروپا الگوبرداری شود، و به تبع آن وجهه سیاسی و اقتصادی اتحادیه اروپا را به مثابه یک قطب باثبات در آن سوی آتلانتیک که به مدت 70 سال شریک نزدیکی برای ایالات متحده بوده تضعیف کرده و یا از بین ببرد. با توجه به اینکه ایالات متحده در آسیا با چالشی به نام یک چین نوظهور و در اروپا با یک روسیه متمرد و در خاورمیانه با یک گروه رنگارنگ از نیروهای شورشی روبروست، واشینگتن به‌سختی میتواند برای ممانعت از انشعاب متحد اصلی و ضامن امنیت غربی تلاش کند.
به‌علاوه، این رفراندوم، به‌احتمال‌زیاد میتواند در تضعیف و شکستن نزدیک‌ترین متحد تاریخ ایالات‌متحده یعنی بریتانیا، به‌مثابه یک کابوس دیپلماتیک برای رئیس‌جمهور بعدی آمریکا درآید. چند ساعت بعد از اعلان نتایج رأی‌گیری، نخست‌وزیر اسکاتلند نیکولا استورگئون اعلام کرد که قصد دارد پیش‌نویس قانونی را ارائه دهد که دومین رفراندوم استقلال مرزهای شمالی بعد از اولین رأی اسکاتلندی‌ها در هواداری از اتحادیه اروپا در سال 2014 را برگزار کند، انتخاباتی که اسکاتلند را در محدوده بریتانیا نگه‌داشته بود.
اگرچه یک رفراندوم اسکاتلندی کماکان امکان عملی شدن را نخواهد داشت اما مشکلاتی در مورد خنثی‌سازی قدرت نظامی بریتانیا و سرنوشت بازدارندگی هسته‌ای (که مبتنی بر توان بریتانیا و اسکاتلند است)، و نیز بخشی از زیرساخت‌های امنیتی ناتو را احیا خواهد کرد، این مسئله‌ای است که رئیس‌جمهوری بعدی ایالات‌متحده با آن دست‌به‌گریبان خواهد بود.
به‌هرحال می‌توان نتیجه گرفت ترامپ که در روزهای اخیر از حادثه تیراندازی اورلاندو در راستای تاکید مجدد بر شعارها و اظهارات خود سود برده، اکنون و بعد از نتیجه رفراندوم و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا نیز، تا حدودی توانسته به آمال تبلیغاتی خویش دست یابد و حتی در سفر اسکاتلند بین رفراندوم بریتانیا و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رابطه a big parallel برقرار کرده و سعی داشت تا در راستای اظهارات و مواضع خویش سود ببرد، اما با توجه به چند فاکتور ازجمله، تفاوت واشنگتن نسبت به بروکسل (پایتخت دوفاکتوی اتحادیه اروپا)، تفاوت انتخاب یک کاندیدا با انتخاب یک موضوع (خروج بریتانیا)، تفاوت‌های میان رفراندوم و انتخاب غیرمستقیم (ریاست جمهوری آمریکا)، و نهایتاً تفاوت‌های مردم شناختی دو اقلیم به نظر نمی‌رسد ترامپ بتواند از خروج بریتانیا به نفع کامیابی نهایی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در 8 نوامبر 2016 سود برد. اگرچه وی تلاش بسیاری خواهد داشت تا میان این دو واقعه شبیه‌سازی کند.
مرتضی میرزانژاد، دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران، کارشناس مسائل آمریکا
