فراتاب: سال 2005 اولین انتخابات شورای استانی کرکوک برگزار شد که استانداری و پست‌های مهم کرکوک به کُردها رسید اما در دوره بعدی به دلیل اختلافات انتخابات برگزار نشد. بعد از کنترل کامل نظامی بغداد بر کرکوک پس از رفراندوم اقلیم کُردستان، تنش‌ها را به اوج خود رساند اما بالاخره در اواخر 2023 انتخابات شورای استانی کرکوک برگزار شد که کُردها 7 کرسی، با اقلیت مسیحی 1 کرسی، اعراب 6 کرسی و ترکمن‌ها 2 کرسی را به دست آوردند. هنوز احزاب و اقوام کرکوک باهم برای پست‌های این استان به توافق نرسیده‌اند تا سرنوشت این منطقه مورد مناقشه همچنان نامشخص بماند. به همین دلیل با دکتر سیامک بهرامی استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه و پژوهشگر مسائل خاورمیانه به گفت‌وگو نشسته‌ایم دکتر بهرامی همچنین در حوزه کُردها دارای مقالات چندی است، مشروع این گفت‌وگو در ادامه خواهد آمد:
فراتاب - قبل از شروع بحث درباره تعیین استاندار کرکوک، لطفا ابتدا درباره اهمیت خود کرکوک توضیح دهید. اینکه دلایل اهمیت کرکوک نسبت به استان‌های دیگر چیست؟
سیامک بهرامی: کرکوک شهری ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک محسوب می‌گردد در عین حال اهمیت آن از منظر خطوط ارتباطی زمینی و مرکزیت بودن در ارتباط بین نقاط مختلف عراق و همچنین از منظر خطوط انتقال انرژی دارای اهمیت است. از سوی دیگر ادعاهای تاریخی در باب آن و نیز ترکیب قومی آن بر بار پیچیدگی‌های این شهر در این منطقه افزوده است.
فراتاب - انتخابات شورای استانی کرکوک بعد از 18 سال برگزار شد. تفاوت‌های این انتخابات با دوره‌های قبلی چه بود؟
سیامک بهرامی: بحث راهبری و مدیریت انتخابات در این دوره آن را با دوره پیشین متمایز می‌سازد. در دوره قبل هر چند کُردها به لحاظ مدیریتی و اداری دست بالا را داشتند اما در این دوره این امر متفاوت است. از سوی دیگر اتفاقات بعد از وقایع 16 اکتبر 2017 شرایط را متمایز نموده است. خروج تدریجی آمریکا از عراق و تغییر در شرایط ساختاری جهانی و منطقه‌ای نیز شرایط نوینی را رقم زده است. از سوی شرایط داخلی عراق به نسبت قبل متفاوت و متمایز است.
فراتاب – کُرسی‌های کُردها، عرب‌ها و ترکمن‌ها را در این انتخابات چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به عبارتی دیگر توزیع کرسی‌ها در شورای استانی کرکوک چه تاثیری بر تعیین استاندار کرکوک دارد؟
سیامک بهرامی: تغییرات با توجه به شرایط فوق عمده بوده است. مهمترین بحث افت آرای کُردها به نسبت قبل و نوعی عدم انسجام در میان آنها نسبت به انتخابات پیشین است. لیست‌های متعدد کُردی یکی از دلایل این افت است. از سوی دیگر جبهه ترکمانی نزدیکی بیشتری با اعراب داشته و بخش متمایل به کُردها از آنها دچار فاصله شده است. در سطح عمومی هم تمایل به مشارکت در میان کُردها دچار کاهش گردیده در حالی که اعراب و ترکمن‌ها اراده بیشتری برای مشارکت نشان دادند. اتفاقات اکتبر 2017 شاید دلیل عمده‌ای بر این امر باشد. از سوی دیگر هم ناکارآمدی مدیریتی کردها در دوره‌های پیشین و هم سلطه استاندار عرب انتصابی از سوی دولت مرکزی در ایجاد این شرایط بی‌تاثیر نبوده است.
فراتاب - اتحاد دو حزب دمکرات کُردستان و اتحادیه میهنی چه تاثیری بر موقعیت کُردها در تعیین استانداری کرکوک خواهد داشت؟
سیامک بهرامی: هر چه انسجام کُردها بیشتر باشد درصد موفقیت آنها به دلیل بار جمعیتی بیشتر زیادتر است و بالعکس اختلافات درون کُردی تمایل کُردها را برای شرکت در انتخابات کاهش خواهد داد چنانکه تاثیر این امر در این دوره آشکار بود. هرچند دو حزب همکاری ظاهری داشتند اما بر کسی پوشیده نیست که اختلافات واقعی این دو حزب با هم و در عین حال با سایر جریان‌ها چگونه پیروزی کُردها را در این دوره خفیف نمود.
فراتاب - ائتلاف چارچوب هماهنگی شیعیان از یک استاندار عرب حمایت می‌کند اما از جهتی با اتحادیه میهنی کُردستان که استانداری را حق خود میداند نیز متحد است. به نظر شما چارچوپ هماهنگی با اتحادیه میهنی چگونه می‌تواند این تضاد را در کرکوک حل کند؟
سیامک بهرامی: شورای‌های استانی نقش اساسی در انتخاب افراد مدیریتی و از جمله استاندار دارند با توجه به اینکه هیچ‌یک از جریان‌ها به اکثریت لازم در این دوره دست نیافته است بحث انتخاب افراد مدیریتی هم با بحران روبرو خواهد شد و به نظر نمی‌آید که دخالت‌های بخش فدرال هم قادر به حل موضوع باشد. شاید در این شرایط مداخلات خارجی و از جمله ترکیه و ایران شاید بتواند اطراف موضوع را به یک فرمول مشترک دوره‌ای در باب پست‌های مدیریتی رهنمون سازد. در عین حال دیپلماسی فعال کُردها در نزدیکی به ترکمن‌ها و اقلیت مسیحی نیز بتواند گره کور مشکل را برای آنها حل کند.
در مجموع در طول دوران کرکوک شمشیر داموکلس کُردها بوده است شاید اگر کرکوکی وجود نداشت، کُردها راحت‌تر به استقلال و ایجاد دولتی مستقل نزدیک می‌شدند و شاید در آینده با کاهش اهمیت نفت در معادلات بین‌المللی حساسیت‌های موجود در باب کرکوک هم کاهش یافته و مسیرهای متفاوتی را در باب تحولات منطقه‌ای به صورت عام و تحولات کُردی به صورت خاص شاهد باشیم.
گفت‌وگو از سجاد حشمتی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
