فراتاب: ۱۲۶سال پیش در چنین روزی به همت والای جناب مقداد مدحت بدرخان بسیار دورتر از سرزمین و جغرافیای کردستان و در 22 آوریل سال ۱۸۹۸ در قاهره سنگ بنای روزنامه‌نگاری کُردی با انتشار نخستین شماره از روزنامه کردستان پی نهاده شد. مساعی نیکان و اسلاف جناب مقداد مدحت بدرخان برای تأسیس یک کیان سیاسی کُردی در مناطق جغرافیایی جزیره و بوتان و دلایل ناکامی آنان در دستیابی به آمالشان در این مسیر در آثار عموم تاریخ‌نگاران کردستانی، مستشرقان و…. ثبت و ضبط گردیده است. از ۲۲ آوریل ۱۸۹۸ تا ۱۴ آوریل ۱۹۰۲ یعنی در خلال حدود چهار سال و طی چند دوره متناوب ۳۱ شماره از نشریه کردستان منتشر شد.
هدف اصلی از انتشار آن روایت و انتشار اخبار تحولات جاری در کردستان و طرح موضوعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کردها در آن روزگار و تأکید بر وجود کردها به‌عنوان ملتی متفاوت و متمایز از ملل همسایه خود بود و خط‌مشی کلی آن تقویت هوشیاری ملی و آگاهی‌بخشی توأمان را در میان کردها بود. طرفه آنکه انتشار آن در غربت و تبعید و در قاهره، لندن و ژنو (سوئیس) صورت گرفت؛ زیرا در سراسر جغرافیای کردستان در آن روزگار مجال و امکانی برای عینیت‌بخشی به چنین رؤیایی میسر نبود.! در صفحه نخست هر شماره این نشریه این گزاره توجه اهل‌نظر را به خود معطوف می‌دارد: «”هر جار دوهزار جریده‌یا بی پَرَه اَزی ریکم کُردستانی ده بِدِن خلکی!» (هر شماره دو هزار نسخه از کردستان را مجانی به کردستان می‌فرستم تا در اختیار و دسترس مردم قرار گیرد.)
پس از انتشار ۵ شماره از این نشریه به دلیل بیماری مقداد مدحت بدرخان برادرش عبدالرحمن بدرخان مدیریت و تداوم انتشار آن را عهده‌دار می‌شود و تا پایان انتشار آن ارسال دو هزار نسخه از هر شماره به کردستان تداوم یافت. دور نیست که برادران بدرخان با درپیش‌گرفتن چنین رویه ارزشمندی ضمن پایه گذرای یک سنت نیکو و تحسین‌برانگیز به ترسیم الگویی عملی و اثرگذار برای اهل‌نظر، نخبگان و روشنفکران کورد اندیشیده باشند...
پیام آنان برای اخلافشان واضح است: تلاش برای رفع سلطه ظالمانه و دستیابی به آزادی و نیل به مقصود در راه رهایی ملت خویش، نیازمند صرف عمر، بذل مال و تکافوی پیگیر و مستمر است و تنها در صورت وجود روحیه فداکاری و تلاش مجدانه و خوانش دقیق و درست تحولات و ارزیابی منطقی و دقیق شرایط و طرح درست مسائل امکان برون‌رفت یک ملت ستمدیده از شرایط نامطلوبی که بروی تحمیل شده است فراهم خواهد شد… تولد کردستان در قاهره و تداوم حیات آن در لندن و ژنو نشانه آشکاری از عدم رواداری و مخالفت دستگاه فرتوت حکمرانی فاسد عثمانی با هر نوع تکافوی هویت خواهانه و هرگونه مساعی بیداری بخشی بود که دفاع از حقوق اساسی و رهایی از یوغ ستم تاریخی تحمیل شده بر کوردها فلسفه وجودی آن باشد.
سنت ارزشمندی که برادران بدرخان پی نهادند سرآغاز یک بازگشت هوشمندانه به خویشتن و برافروختن چراغی بود در تاریک‌خانه استبدادی حاکم بر سرنوشت و جغرافیای کردستان و کدگذاری یک مسیر سخت و صعب و درعین‌حال مبارکی بود که بعدها صدها متفکر، اندیشمند، نویسنده، روشنفکر و روزنامه‌نگار کورد به‌عنوان وارثان میراث ارزشمند مقداد بدرخان با عشق به آزادی و عدالت و دلدادگی به وطن مألوف خود آن را گرامی داشته و پی گرفتند و باقدرت قلم و نیروی اندیشه و استدلال خود در راه حفظ، توسعه و پاسداشت این میراث گران‌سنگ صبورانه بار رنج روزگار خود را به دوش کشیده و تا به امروز هم عموم این انسان‌های دردمند و دغدغه‌مند و طلایه‌داران واقعی دفاع از آزادی و عدالت همگام با دیگر همکاران شجاع خود از دیگر ملیت‌ها در سراسر جهان و به‌ویژه در خاورمیانه بلازده پیشاهنگ طرح مطالبات بحق و مدافع حقوق بنیادین ملت خود بوده و خواهند بود...
تاریخ شاهد است که نه تهدید و ارعاب، نه زندان و اخراج، نه محرومیت و اجبار و مهاجرت و غربت و…نتوانسته رهروان دلداده آرمان بدرخانی ها و ترجانی زاده را از پیمودن این مسیر دشوار اما مقدس و ماندگار باز دارد. ظهور صدها روشنفکر برجسته در هر نسل و انتشار هزاران نشریه مختلف و تربیت و آموزش عملی هزاران روزنامه‌نگار و ژورنالیست صاحب‌سبک و خوش‌فکر در خلال دهه‌های گذشته نتیجه تکثیر و ثمردهی نهال مقدسی بود که مقداد مدحت بدرخان در غربت غرش نموده و اینک در ۱۲۶ سالروز این اقدام فرخنده و میمون کردها در زمینه روزنامه‌نگاری و فعالیت‌های رسانه‌ای و مدیایی راهی بلند و دشوار پیموده‌اند و روزنامه‌نگاران توانمند و اصحاب رسانه آنان در سراسر جهان و در عموم رسانه‌های صاحب‌نام باتکیه‌بر تجربه و دانش حرفه‌ای خود شانه‌به‌شانه چهره‌های صاحب‌نام رسانه‌ای و روزنامه‌نگاران نامور دنیا و با آگاهی و تسلط کافی بر مسائل اساسی حوزه کاری خود و با اعتماد به نفسی درخور تحسین روایتگر رنج‌ها و مبارزات و تحولات سیاسی و اجتماعی ملت و جامعه خود و دیگر ملل جهان می‌باشند.
تردیدی نیست که در خلال این سال‌های متمادی و برهه‌هایی از تاریخ کسانی هم بوده‌اند با پوشیدن ردا روزنامه‌نگاری و برخورد بربستن این عنوان با انتشار نشریه و تأسیس رسانه‌ای به تلاش در جهت توجیه استبداد و انتشار مطالب خاص و سوگیری‌های دگم ایدئولوژیک در مسیری خلاف آرمان‌های پدر روزنامه‌نگاری کوردها (بدرخان) گام برداشته و گاه تا آنجا پیش رفته‌اند که به عمله جور و قلم بد دستان توجیه‌گر ستم و ستمکاری مبدل شده‌اند و نان خود را تنور بیدادگران زمان پخته‌اند...
بته این گروه هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی استثنا بر قاعده عمومی بوده و مانند هر صنف و جریان دیگری وجود چنین عناصر و افرادی نمی‌تواند اهمیت، اعتبار و ضرورت و ارزش وجود جریان روزنامه‌نگاری و اطلاع‌رسانی آزاد را دچار خدشه نماید. سایت‌ها و کانال‌های اطلاع‌رسانی و برخی شبکه‌های ماهواره‌ای که بدون رعایت موازین و اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و بعضاً در جهت ترویج خشونت، مخدوش نمودن جریان انتشار آگاهی در جامعه، قلب واقعیت در رویدادها، افزایش خشونت و تنش و التهاب‌های کاذب در جامعه هدف، تقدس‌بخشی به رفتارها و کنش‌ها و رفتارهایی ضدانسانی و خردستیزانه و پمپاژ اخبار ناصواب و اطلاعات فیک و دروغین به فضای روانی جامعه مشغول هستند در این دسته جای دارند و آفت زیان‌بار کاروان روزنامه‌نگاری در کردستان می‌باشند.
زبان نوشتاری کردستان گویش بوتانی و جزیره از شاخه کرمانج شمالی زبان کوردها بوده و در آن نظم و نثر و میراث ادبی کوردها و به‌ویژه منظومه ارزشمند (مەم و زین) شادروان احمدخانی در شمارگان مختلف چاپ و منتشر گردیده است. درج نظرات مخاطبان و چاپ نامه‌های ارسالی آنان از بخش‌های مختلف کردستان در شمارهای مختلف این نشریه مبین میزان تأثیرگذاری و علاقه‌مندی و امید مخاطبان به تداوم انتشار آن می‌باشد.
شایان‌ذکر است که بخش عظیم این میراث ارزشمند برای نخستین‌بار در سایه مساعی ارزشمند و تلاش ماندگار شادروان دکتر کمال فواد در سال ۱۹۶۸ در آلمان کشف و چند سال بعد در ۱۹۷۲ در بغداد با مقدمه و حاشیه‌نویسی آن رادمرد اهل فضل به زیور چاپ آراسته شد. واضح است که ملت ما و اهالی فرهنگ و روزنامه‌نگاران از این بابت قدردان تلاش‌های ارزنده شادروان دکتر کمال فواد می‌باشند و یاد و خاطره او را که از پاک‌ترین و برجسته‌ترین رهبران سیاسی کورد در نیمه دوم قرن بیستم می‌باشد را همیشه گرامی خواهند داشت. خوشبختانه تلاش دلسوزانه دیگر محققان و اهل فرهنگ نتیجه داد و ۵ شمارهای که تلاش دکتر کمال فواد برای یافتن آنها ادامه داشت توسط دیگران کشف برای انتشار به ایشان سپرده شد و نسخه کامل آن دوباره و در تیراژ مناسب تجدید چاپ گردید و این چنین بود که این میراث عظیم و گنجینه ارزشمند با تلاش و تکافوی فرهیختگان دلسوز از دست تطاول گر خزان نسیان و فراموشی محفوظ و در سامانه میراث معنوی و فرهنگی کردها و کردستان ثبت و ماندگار شد.
نویسنده: د.فریدون نوری – پژوهشگر حوزه تاریخ و فرهنگ
