فراتاب: دور جدید جنگ حماس و اسرائیل از 7 اکتبر سال 2023 شروع شده یا به عبارتی از 15 مهر سال 1402، از شروع جنگ تا به حال بیش از 150 روز می‌گذرد در این 150 روز بیش از 31 هزار نفر کشته شده‌اند و بیش از 70 هزار نفر زخمی و 1 میلیون و 900 هزار نفر نیز آواره شدند.
این آمار تنها بخشی از واقعیات تلخ و تکان دهنده این جنگ است. جنگی که بسیاری از خود می‌پرسند چرا حماس آن را شروع کرد؟ مهمترین مسئله که بیش از همه چیز ذهن را درگیر می‌کند این است که آیا این جنگ ارزش این همه مصایب، حملات جنایتکارانه اسرائیل، خون‌ریزی و آواره شدن مردم غزه را داشت؟ در این گزارش به بررسی این مسائل می‌پردازیم و درصدد پاسخ به این سوالات خواهیم بود.
ریشه‌ها
سابقه جنگ اعراب و یهودیان به بیش از یک صد سال قبل می‌رسد. بعد جنگ جهانی اول و تجزیه امپراطوری عثمانی، زمانی که قیومت سرزمین فلسطین به دست بریتانیا افتاد این کشور درصدد اسکان یهودیان در این سرزمین‌ها برآمد. پس از سال 1930 و بعد از افزایش آزار و شکنجه یهودیان به دست نازی‌ها میزان مهاجرت یهودیان به فلسطین افزایش یافت و پس از این اتفاق درگیری‌ها بین اعراب فلسطینی و یهودیان افزایش پیدا کرد. بعد از سال 1937 بریتانیا برای ختم این قائله پیشنهادی مبنی برتقسیم این سرزمین‌ها به دو کشور برای هر گروه بود که یهودیان این پیشنهاد را پذیرفتند اما اعراب با آن مخالفت کردند. در سال 1947 سازمان ملل متحد نیز طرحی مبنی این که دو گروه بتوانند در آن زندگی کنند ارائه داد اما این بار نیز یهودیان پذرفتند اما اعراب با آن مخالفت کردند.
شروع منازعات
پس از تاریخ 14 مه، 1948 یا به عبارتی 24 اردیبهشت 1327 که قیومت بریتانیا بر فلسطین تمام شد اسرائیل در آن تاریخ اعلام موجودیت کرد. و رسما خود را به عنوان یک کشور مستقل به جهانیان معرفی کرد. پس این تاریخ بود که رسما جنگ اعراب و اسرائیل به صورت واقعی تر و نمایان خود را نمایان ساخت.
جنگ‌ها
جنگ 1948
این جنگ به جنگ استقلال نیز شناخته می‌شود پس از اعلام موجودیت اسرائیل کشورهای عربی و تعداد زیادی چریک‌های داوطلب عرب به اسرائیل حمله کردند این جنگ تا 1949 طول کشید و نهایتا به شکست اعراب انجامید.
جنگ 1956
این جنگ به جنگ کانال سوئز نیز شناخته می‌شود. این جنگ پس از این جمال عبدالناصر کانال سوئز را ملی اعلام کرد به وقوع پیوست زیرا اسرائیل معتقد بود حق عبور بی‌ضررش به آب‌های آزاد خدشه‌دار شده و برای بازگشایی آن اقدام کرد که نهایتا این کانال برای مصر ملی اعلام شد.
جنگ 1967
این جنگ نیز به نام جنگ 6 روز شناخته می‌شود. در سال 1697 اسرائیل در پی تحرکات کشورهای عربی طی 6 روز صحرای سینا، کرانه باختری رود اردن، نوار عزه، بلندهای جولان و شهر قنیطره را به اشغال درآورد و بر تمام اورشلیم مسلط شد. در پایان اراضی تحت اداره اسرائیل به 3 برابر افزایش پیدا کرد.
جنگ 1973
این جنگ به جنگ اصطکاک یا یوم کیپور نیز شناخته می‌شود. کشورهای عربی در یک اقدام غافلگیرانه در سال 1973 اقدام به حمله به استحکامات خط بارلو واقع در شرق کانال سوئز و بلندی‌های جولان کردند. در هنگام انعقاد قرارداد آتش‌بس، نیروهای مصری قسمت‌های شمالی ساحل شرقی کانال سوئز را به کنترل خود درآورده بودند اما ارتش اسرائیل از کانال سوئز گذشته و در غرب کانال سوئز پیشروی کرد. در جبهه سوریه هم قسمت‌های دیگری از ارتفاعات جولان، به تصرف اسرائیل درآمد.
جنگ 2006
این جنگ به جنگ اسرائیل و حزب الله لبنان نیز شناخته می‌شود. این جنگ در ایران به جنگ 33 روزه نیز شناخته می‌شود. این جنگ مجموعه درگیری‌هایی است که از تاریخ ۱۲ژوئیه سال ۲۰۰۶ یا به عبارتی 25 تیر، 1385بین نیروهای دفاعی اسرائیل و حزب‌الله لبنان به وقوع پیوست و دامنه آن، شمال اسرائیل و سراسر لبنان را در برگرفت و با قطعنامه ۱۷۰۱شورای امنیت در تاریخ ۱۴اوت ۲۰۰۶پایان یافت.
اینها تعدای از مهمرین جنگهای اعراب اسرائیل بود تا حدودی می‌توان به این نتیجه رسید که درگیری بین یهودیان و اعراب به نوعی عادت تبدیل شده و این درگیری‌ها تا حدودی اجتناب ناپذیر است.
مناطقی که اعراب در فلسطین زندگی می‌کنند
نوار غزه
نوارغزه یک منطقه محصور کوچک است که از یک سمت به مصر و دریای مدیترانه و از یک سمت دیگر محصور به سرزمین‌های اشغالی تحت تسلط اسرائیل است در این منطقه کوچک 2.2 میلیون نفر زندگی می‌کنند، افرادی که در این قسمت زندگی می‌کنند به عنوان پناهنده طبقه‌بندی می‌شوند. تا سال 2005 مدیریت غزه توسط تشکیلات خودگردان اداره می‌شد. تا اینکه حماس جریان فتح را که بر تشکیلات خودگردان مسلط بود شکست داد و به صورت رسمی در سال 2007 کنترل غزه را به دست گرفت، شایان ذکر است در سال 2005 اسرئیل از غزه خارج شده بود. از 2007 تا کنون که حماس کنترل غزه را به عهده گرفته از این منطقه به عنوان پایگاهی برای حمله‌های هوایی زمینی و جدیدا حمله‌های دریایی به اسرائیل استفاده می‌کند.
کرانه باختری
کرانه باختری یک منطقه محصور در خشکی در غرب رود اردن است که 3.2 میلیون فلسطینی در این منطقه زندگی می‌کنند همچنین در این منطقه نیم میلیون یهودی نیز زندگی می‌کنند. برخلاف غزه نیروهای اسرائیلی در کرانه باختری حضور دارند و مسئولیت امنیت این منطقه را برعهده دارند. تشکیلات خودگردان فلسطین در این منطقه از خودمختاری محدودی برخوردار است.
توافق‌نامه ابراهیم
بعد از اعلام استقلال اسرائیل کشورهای عربی از به رسمیت شناساندن اسرائیل خودداری کردند. پس از آسیب‌های جنگ 1967 و 1973 مصر اولین کشوری بود با اسرائیل پیمان صلح امضا کرد به نام پیمان صلح کمپ دیوید. بعدتر در سال 1993 اسرائیل با سازمان آزادی‌بخش فلسطین در رابطه با مسئله دو کشوری به توافق رسید در نتیجه اسرائیل با اردن در سال 1994 پیمان صلح منعقد کرد. با این حال راه حل دو دولتی محقق نشد در سال 2002 عربستان سعودی برای پیشبرد روند صلح بین اسرئیل و فلسطین پیشنهادی مطرح کرد که آن هم محقق نشد. پس از سال‌ها جنگ و منازعه بین اسرائیل و کشورهای عربی در نمیه دوم سال 2020، کشورهای عربی و اسرائیل با میانجی‌گری آمریکا به مجموعه از توافقات دست یافتن که منجر به عادی سازی روابط کشورهای عربی و اسرائیل شد. این توافق شامل مفادهای اقتصادی، سیاسی، امنیتی، دفاعی و گردشگری است.
جنگ 7 اکتبر
در روز 7 اکتبر یا به عبارتی در روز 15 مهر ماه امسال حماس با شروع یک حمله بزرگ به شهرک‌های اسرائیلی یورش برد در این حمله که به یک فستیوال موسیقی صورت گرفته 1139 کشته شده و 240 نفر دیگر نیز به اسارت کرفته شدند این حملات حماس از هوا، زمین و آب صورت گرفته اسرائیل این حملات را یک جنایت جنگی خواند و با بیانه‌ای گفت تا روز نابودی کامل حماس این جنگ را ادامه خواهند داد.
تبعات جنگ
با حمله حماس، حملات اسرائیل از هوا و زمین به نوار غزه شروع شد تا کنون در این حملات بیش از 31 هزار نفر کشته شده‌اند بیش از 70 هزار نفر نیز زخمی شده و 1.9 میلیون آواره شده‌اند. حال سوال این است که آیا حماس به این فکر می‌کرد که اسرائیل تا این مرحله از جنگ پیش رود. در این جنگ تا کنون بیشتر از 50 درصد غزه از بین رفته است و بخش بسیار بزرگی از مردم در معرض گرسنگی قرار دارند.
تبعات این جنگ بر عهده کیست؟ و چه کسی مسئول بازسازی خرابی‌های بعد از جنگ است؟ شاید مسئولین حماس در این فکر بودند که بعد از شروع حملات کشورهای عربی از آن‌ها حمایت به عمل آورند اما تا این اندازه انتظار این میزان از بی‌تفاوتی را از آن‌ها نداشتند. شاید تنها جریانی که به صورت عملی و به صورت آشکار از آن‌ها حمایت به عمل آورد انصارالله یمن بود که با حمله به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ باعث بی‌ثباتی کشتیرانی در دریای سرخ و نا‌امنی در آن منطقه شد. انصارالله اعلام کرده است که تا زمان متوقف شدن حملات به مردم غزه، این حمله‌ها را متوقف نخواهد کرد این حملات نیز برای خود آن‌ها بی هزینه نبوده تا کنون چندین مرتبه آمریکا و بریتانیا با حمله به پایگاهای انصارالله آن‌ها را بمباران کرده و باعث خرابی‌های بسیار زیادی در یمن شده، اما آیا این حملات به جنگ در غزه کمک کرده و باعث کاهش فشار بر مردم غزه بوده است؟
حماس شاید با علم بر این قضیه که شاید با استفاده از گروگان‌هایی که در اختیار دارند بتوانند امتیازات گسترده‌ای از اسرائیل بگیرند. اما انتظار تغییر استراتژی از سوی اسرائیل را نداشتند مقامات اسرائیلی در ابتدای جنگ با اعلام اینکه ما دیگر جان اسرا برای‌مان مهم نیست زیرا قصد نابودی تمام حماس را در سر داریم به جنگ ادامه دادند.
با ادامه پیدا کردن این جنگ تبعات گسترده‌ای در مقیاس جهانی به وجود آمده است که امنیت در مقیاس جهانی را نیز تحت شعاع قرار داده است. بیشترین صدایی که از این جنگ شنیده می‌شود برای ارائه راه حل‌هایی برای عبور از بحران راه حل دو کشوری است.
راه‌حل دو کشوری
یکی از راه‌حل‌هایی که در این روزها برای عبور از بحران بیشتر از همه شندیه می‌شود راه حل دو کشوری است. بیشتر کشورهای اروپایی و حتی جو بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز از این ایده حمایت کردند. اما مقامات اسرائیلی به شدت به این ایده تاختند و این ایده را از اساس اشتباه دانستند. جمهوری اسلامی ایران نیز که اسرائیل را نامشروع و اشغال‌گر می‌داند مخالف طرح و راه‌کار دو کشوری است.
ماه رمضان
با شروع ماه رمضان اسرائیل قصد دارد حملات خود را متوقف کند و در این مدت با تبادل گروگان‌ها نقشه‌ای جدید در رابطه با حل بحران پیدا کنند تا شاید مردم غزه بتوانند بعد 150 روز بمباران و جا‌به‌جایی اجباری اندکی به زندگی برگردند و شاید بتوانند در طول این ماه به راحتی برای از دست‌رفتگان خود سوگ‌واری کنند زیرا سایه مرگ مدت زمان طولانی است بر زندگی آن‌ها سایه افکنده است.
گزارش از سید سالار رحیمی، پژوهشگر مسائل خاورمیانه
بازنشر مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
