فراتاب: نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان و یکی از آیین‌های برجسته در زمینه فرهنگ مشترک و عاملی برای هم‌گرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه تمدنی ایران محسوب می‌شود. این آیین علاوه بر ایران، در دیگر کشورهای حوزه تمدن ایرانی از جمله افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، آذربایجان، قفقاز، کشورهای همجوار ایران در غرب و شرق مثل عراق، ترکیه، کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، پاکستان و حتی مناطق دیگر، از جمله بالکان و شبه قاره هم جشن گرفته می‌شود.
افغانستان تنها کشوری است که همسان با ایران، همچنان تقویم باستانی را حفظ کرده و مردم آن، گردش سال را بر اساس تقویم هجری شمسی جشن می‌گیرند. آیین‌های نوروزی از چهارشنبه سوری گرفته تا سیزده به‌در به همان سان در افغانستان برگزار می‌شود که در ایران. حتی می‌توان گفت که برخی از آیین‌های نوروزی نظیر چهارشنبه سوری در میان مردم افغانستان با گستردگی بیش‌تری انجام می‌گیرد. جشن باستانی نوروز از زمان‌های قدیم تاکنون، در این سرزمین به نحوی ویژه برگزار می‌شود. زیرا این جشن از یک‌سو نویدبخش پایان زمستان و از سوی دیگر الهام‌آور بهار و نوزایی طبیعت است. بدین جهت مطالعه تاریخ کهن افغانستان نشان می‌دهد که این جشن در طول تاریخ از نسلی به نسلی منتقل و به صورت میراث گران‌بها به جا مانده است و ضمناً این جشن در هر مقطع تاریخی، به تناسب شرایط و نظام‌های سیاسی آن، به شیوههای خاصی برگزار شده است.
در سطح کشور افغانستان برخی مراسم مشترک برای به پیشواز نوروز رفتن صورت می‌پذیرد، از قبیل راه‌اندازی جشن سمنک (سمنو) در شب اول نوروز، تهیه هفت میوه و هفت‌سین، خانه‌تکانی، شستشوی فرش‌های منزل، نظافت حیاط و نیز به قدر توان مالی، تهیه لباس‌های نو برای اعضای خانواده، آجیل و شیرینیی‌های خشک، انواع میوه و سایر نیازها که در ایام مراسم‌های آیین نوروزی ضروری‌اند. در تجلیل از این جشن و مراسم کهن و باستانی، مبتنی بر فرهنگ مردم سرزمین باستانی‌ای که اکنون به نام افغانستان یاد می‌شود، یک چیز عمده وجود داشته است که همانا پیشواز از بهار و شکرگزاری در برابر خداوند بوده است.
ترکيه و جمهوري آذربايجان دو همسايه‌ي شمال‌غربي ايران هستند که از بسياري جهات فرهنگي و اعتقادي شباهت و قرابتي با فرهنگ ايراني دارند. نوروز و جشن گرفتن آغاز فصل بهار يکي از مهترين اشتراکات ميان سه کشور همسايه‌ي ايران، ترکيه و جمهوري آذربايجان است.
ترکيه و جمهوري آذربايجان دو منطقه‌اي هستند که علاوه بر زبان، دين، نژاد، داراي فرهنگ‌هاي مشترک نظير برگزاري آيين‌هاي نوروزي با ايران هستند.
هچنين جغرافياي پهناور نوروز و هم‌زماني آن با بهار طبيعت در نيم‌كره شمالي و پيشينه باستاني آن و تأكيد اين جشن بر نوع دوستي و مهرورزي در ميان ملت‌هاي جهان، سبب شده سازمان ملل و بسياري از كشورها جهان به برگزاري اين جشن در نخستين روز بهار توجه خاصي داشته باشند.
در اين ميان با نگاهي به آيين‌هاي برگزاري نوروز در ايران و همسايگان شمال‌غربي خود، مي‌توان به اشتراکات فراوان ميان نحوه‌ي گرامي‌داشت نوروز پي برد.
نوروز در ايران و در ميان اقوام مختلف با آداب و رسومي مانند نوروز خواني، شيريني پزي، خانه تکاني، پوشيدن لباس نو، چهارشنبه سوي و روشن کردن آتش، سبزه سبز کردن، رنگ کردن تخم مرغ، پختن سمنو، سفره هفت سين، خواندن قرآن در لحظه تحويل سال، عيدي دادن و گرفتن، صله ارحام و ديد و بازديد، از بين بردن کدورت‌ها، برگزاري مراسم ازدواج، تعطيلات نوروزي و مسافرت و بسياري ديگر از آداب برگزار مي‌شود. اين آيين‌ها در دو کشور ترکيه و جمهوري آذربايجان نيز با کمي اختلاف اجرا مي شود.
نوروز عيد رسمي در ترکيه است که تا نخستين سال‌هاي تشکيل جمهوري ترکيه در ميان ترکان اين کشور برگزاري مي شد اما به تدريج اين مراسم اهميت پيشين خود را از دست داد و تا مدت‌ها اين جشن تنها در مناطق کردنشين و در پاره‌‌اي از مناطق شمال رسم و آئين نوروز موجوديت خود را حفظ کرد. اما در چند سال اخير دولت ترکيه برگزاري اين عيد را به صورت رسمي اعلام کرده است که پس از آن جشن نوروز در ترکيه پررنگ تر و باشکوه بيشتري برگزار مي شود. علاوه بر اين مساله، عيد نوروز در شهرهاي کُردی در جنوب شرقي این کشور به صورت باشکوهي برگزار مي‌شود که بيشتر منعکس کننده فولکلور مردم آن نواحي است. آئين‌هاي نوروزي در ترکيه، در ميدان‌هاي بزرگ و اصلي شهرها و روستا‌ها برگزار مي‌شود.
در عراق نیز در بخش اقلیم کردستان برپایی نوروز هر ساله به عنوان اصلی‌ترین جشن ملی کُردها برگزار می‌شود در سال‌های اخیر در کردستان سوریه نیز که فعلا قدرت در دست نیروهای کُرد سوریه‌ی دموکراتیک است نوروز به عنوان جشنی ملی و با شکوه قابل توجهی برگزار می‌شود.
گزارش از نشمیل علیمرادی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
