به گزارش فراتاب به نقل از روزنامه سازندگی، از زمان کارزار انتخاباتی، دونالد ترامپ بر مواضعی پافشاری می کرد که نسبت به روندها و روح حاکم بر شعارهای سیاسی، نظامی و بین المللی آمریکا و جهان سال ها فاصله داشت. ترامپ از یکسو می گفت با جنگ و جنگ طلبی و هزینه کردن مالیات آمریکایی ها در خاورمیانه مخالف است و از سوی دیگر معتقد بود، زرادخانه هسته ای آمریکایی باید بزرگ و رعب آور باشد. ترامپ می گفت: «ما امروز در خاورمیانه و اوکراین و شبه جزیره درگیر منازعات نظامی محدود و گسترده مختلفی هستیم و این واقعیت نشان می دهد که پرستیژ نظامی آمریکا ترک برداشته، زیرا اگر نیروی نظامی قدرتمند و پرهیبتی داشته باشیم لازم نیست از آن استفاده کنیم.»
با گذشت حدود یک سال پس از ورود ترامپ به کاخ سفید این ایده ها در حال عملیاتی شدن هستند. در یک ماه اخیر ابتدا از سند جدید «امنیت ملی آمریکا» رونمایی شد، سپس نوبت به انتشار «راهبرد دفاعی ملی» جدید این کشور رسید و سرانجام در روز دوم فوریه 2018 نیز پنتاگون از «استراتژی هسته ای جدید آمریکا» پرده برداشت.
ویژگی مشترک این سه سند را می توان تمرکز شدید بر «منطق رئالیستی» و فاصله گرفتن از رویکردهای نئولیبرال دولت باراک اوباما دانست. نسخه پیشین استراتژی هسته ای آمریکا که در سال 2010 منتشر شده بود بر «تعهد آمریکا به کاهش تسلیحات هسته ای» تأکید می کرد و خواهان شکل دادن به همکاری های جمعی برای حرکت به سوی این هدف بود.
اما استراتژی جدید هسته ای آمریکا با لحنی مشابه دوران «جنگ سرد» به صراحت بر لزوم افزایش سرمایه گذاری در صنایع نظامی هسته ای تأکید می کند. در همین راستا بودجه ای 700 میلیارد دلاری برای پنتاگون در سال 2018 به تصویب رسیده که نسبت به بودجه سال 2017، 100 میلیارد دلار بیشتر است.
به طور کلی می توان گفت بازی در زمینه و زمانه ای پر خطر در برابر رقیبانی که از سال های قبل قدرتمند تر شده اند و توانسته اند میدان عمل خود را وسیع تر سازند، آمریکایی ها را وادار کرده در موضع تدافعی قرار بگیرند. البته به تعبیر ماهنامه اکونومیست در محیط پر تهدید فعلی استراتژی هسته ای جدید آمریکا درصدد است نوعی «دفاع تهاجمی» را جایگزین راهبرد همگرایی جمعی کند.
این در حالی است که برخی کارشناسان از احتمال شکل گیری جنگ سردی جدید خبر می دهند و برخی دیگر نیز موکداً معتقدند مفاد مختلفی از استراتژی هسته ای ترامپ خطر حرکت به سوی «جنگ جهانی سوم» را افزایش می دهد.
«تیلمان راف»، مدیر «کمپین بین المللی برای نابودی تسلیحات هسته ای» (آیکان) که در سال 2017 برنده جایزه صلح نوبل نیز شده، در گفت وگو با گاردین اعلام کرد: «بازگشت آمریکا به تولید تسلیحات هسته ای تاکتیکی احیای جنگ سرد است، با این تفاوت که در دوره جنگ سرد احتمال به کارگیری چنین جنگ افزارهایی به دلیل هراس از بازدارندگی بسیار کمتر بود.»
همچنین مهدی حسن در یادداشتی که در وب سایت اینترسپت منتشر شده، یادآور می شود: «برنامه جدید ترامپ صلح را گروگان می گیرد. به این ترتیب هرگاه وضعیت به سمت شکل گیری یک بحران حرکت کند، او می تواند جنگ اول را جایگزین صلح آخر سازد.»
از سوی دیگر «پائول راجرز»، استاد مطالعات صلح دانشگاه بردفورد نیز در گفت وگو با پایگاه بین المللی «پرسنزا» گفت: «خطر آنی تر این است که ما با شیبی تند در حال لغزیدن به سمت جنگ های محدود هسته ای در اقصی نقاط جهان هستیم. البته ساده انگاری است که تصور کنیم، چنانچه جنگ محدود هسته ای به راه بیفتد، محدود هم باقی بماند. با استراتژی هسته ای جدید به نظر می رسد بار دیگر تسلیحات هسته ای از حالت صرفاً بازدارنده و نمایشی به حالت کاربرد پذیر بازگشته اند.»
موضوع دیگری که باید بدان توجه کرد، تمرکز استراتژی جدید هسته ای آمریکا بر روسیه است. در این سند 100 صفحه ای 127 بار به نام روسیه اشاره شده و این کشور پس از سال ها به عنوان اصلی ترین اولویت واشنگتن برآورد می شود.
مهمترین نکات استراتژی هسته ای جدید آمریکا در مقایسه با استراتژی هسته ای دولت اوباما:
|
زمینه ها |
استراتژی هسته ای 2010 |
استراتژی هسته ای 2018 |
|
هدف اصلی |
خلع سلاح هسته ای جهانی |
تقویت تسلیحات هسته ای آمریکا |
|
رویکرد |
همگرایی جهانی |
رئالیسم تهاجمی |
|
اولویت اصلی آمریکا |
مقابله با تروریسم در جهان |
مقابله با تجدیدنظر طلبی (روسیه و چین) |
|
آستانه کاربرد تسلیحات هسته ای |
فقط در پاسخ به حملات هسته ای |
در پاسخ به تهدیدات و حملات هسته ای و غیرهسته ای استراتژیک |
|
سطح تولید تسلیحات هسته ای |
فقط سطح استراتژیک |
سطح تاکتیکی و استراتژیک |
|
جایگاه موشک های کروز دریایی |
از برنامه کنار گذاشته شد |
به برنامه بازگشت |
|
دیدگاه نسبت به پیمان های بین المللی مخالف تسلیحات هسته ای |
می پذیرد |
نمی پذیرد |
جنگ سرد جدید؟
به این ترتیب به نظر می رسد پس از تغییر در استراتژی نظامی و دفاعی روسیه و روی آوردن این کشور به تلاش برای احیای نفوذ سیاسی و نظامی که در دوران شوروی در اختیار داشته، آمریکا را نیز به همین مسیر رفته است. ترامپ در کتاب «چگونه عظمت را به آمریکا بازگردانیم»، مدعی شده بود: «رئیس جمهورِ ما قافیه را به پوتین باخته است. ما در سوریه با وجود هزینه ای هنگفت، از روس ها شکست خوردیم.»
افزایش تولید تسلیحات هسته ای در روسیه از یک سو و لحن صریح برخی مسئولان این کشور درباره استفاده از تسلیحات هسته ای در برابر تهدیدات ناتو از سوی دیگر باعث شده استراتژیست های آمریکا تلاش کنند، سیاست های هسته ای واشنگتن را براساس تهدیدات لفظی مسکو مورد بازنگری قرار دهند.
مقایسه تعداد کلاهک های هسته ای روسیه و آمریکا
|
تسلیحات هسته ای |
آمریکا |
روسیه |
|
کلاهک های از رده خارج شده |
2800 |
2510 |
|
کلاهک های انبار شده |
4010 |
4500 |
|
کلاهک های نصب شده (آماده) |
1393 |
1551 |
شاه بیت ماجرا اما تهدیدات صریح جدید روسیه است. «ویاچسلاو نیکونوف»، نماینده دوما سال گذشته اعلام کرده بود: «اگر ناتو وارد کریمه شود، مسکو از سلاح هسته ای استفاده خواهد کرد.» در همین راستا به نظر می رسد بازگشت روسیه به رقابت های توسعه طلبانه ای که پیش تر میان شوروی سابق و آمریکا برقرار بود از جمله مهم ترین عوامل این تحول بزرگ در خط مشی هسته ای آمریکا است.
مداخلات روسیه در اوکراین و الحاق کریمه به خاک خود از یکسو و تلاش این کشور برای تضعیف نهادهای بین المللی نظیر اتحادیه اروپا از سوی دیگر به زعم واشنگتن زنگ خطری مهم است و نشان می دهد که زمان برای ایجاد اجماع و اقدام جمعی به سر رسیده است.
ترامپ در کتاب خود وعده داده بود اگر در انتخابات پیروز شود، زردخانه هسته ای آمریکا را نوسازی خواهد کرد و آن را تا حدی تقویت می کند که هیچ دشمنی نتواند خیال حمله به آمریکا را در سر بپروراند.
به این ترتیب به نظر می رسد استراتژیست های نظامی آمریکا پس از مواجه شدن با این تهدیدات جدید، خط قرمزهای خود را مورد بازبینی قرار داده اند. به بیان دیگر وقتی روس ها به صراحت سخن از به کار گیری جنگ افزارهای هسته ای در برابر ناتو می کنند، آمریکایی ها نیز باید به نقطه ای بروند که مسکو امکان طرح مجدد از این تهدید را از دست بدهد. استراتژی هسته ای جدید آمریکا از طریق تولید تسلیحات هسته ای تاکتیکی به این مهم دست خواهد یافت. زیرا تا پیش از این تسلیحات هسته ای استراتژیک (به دلیل حجم و ابعاد بزرگ) بیش از آنکه امکان استفاده در جنگ را داشته باشد، خاصیت «بازدارندگی» داشت.
اما اکنون اگر تسلیحات هسته ای در سطح تاکتیکی نیز تولید شود، از یکسو ترس دولت ها از گرفتار شدن در یک جنگ تمام عیار هسته ای کاهش می یابد و از سوی دیگر نیز بی سابقه بودن چنین اقدامی باعث می شود دولت هایی که احیاناً با چنین حمله ای رو به رو شوند، درباره نحوه و میزان پاسخ دچار دشواری های زیاد خواهند شد.
دگرگونی مهم دیگری که می توان از آن به مثابه یک «انقلاب استراتژیک» در رویکردهای نظامی واشنگتن نسبت به سال 2010 یاد کرد ،عبارت از مجوز بکار گیری تسلیحات هسته ای در برابر «حملات و تهدیدات غیرهسته ای استراتژیک» است.
استراتژی دولت باراک اوباما این بود که تنها در برابر «حملات هسته ای» واکنش هسته ای نشان دهد، اما خط مشی دولت ترامپ برای اولین بار استفاده از تسلیحات هسته ای در مقابل حملات غیرهسته ای را نیز مجاز می شمارد.
همچنین استراتژی جدید برخلاف نسخه سال 2010 که موشک های دریایی کروز هسته ای را از رده خارج کرد، بار دیگر این پرتاب گر ها را نیز برای حمل کلاهک های استراتژیک و تاکتیکی مورد استفاده قرار می دهد.
منطق رئالیستی و تهاجمی استراتژی جدید را می توان از موضع آن در قبال پیمان های بین المللی مخالف تسلیحات هسته ای دریافت. استراتژی هسته ای 2018 صراحتاً اعلام کرده که به دلیل اینکه استثنائات قابل توجه و پر تکراری و شایعی درباره توسل به تسلیحات هسته ای وجود دارد، دولت ایالات متحده از این به بعد خود را به دو پیمان «منع تسلیحات هسته ای» و «منع جامع آزمایش های هسته ای» ملتزم نمی داند.
به نظر می رسد اجرایی شدن سند هسته ای جدید آمریکا تا حدود زیادی باعث بی اعتباری پیمان ها و سازمان بین المللی فعال در زمینه منع اشاعه تسلیحات هسته ای و از میان رفتن ضمانت اجرای قواعد این حوزه خواهد شد و در صورتی که ترامپ بخواهد در بحران های اینده از تسلیحات تاکتیکی هسته ای استفاده کند، بروز یک جنگ هسته ای اجتناب ناپذیر خواهد بود.
منبع: روزنامه سازندگی
