فراتاب-گروه اندیشه: عمر فاروق عبدالمطلب هر چیزی که باشد – آقازاده ای از اهالی نیجریه، خویشتندار و زاهد و همهی جزییات تکراری دیگری که جهادیها دارند- او در عین حال یک فارغ التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه لندن است. این واقعیت بمبگذار دیترویت را در جایگاه سنتی مهیبی قرار میدهد: تروریستهای مسلمانی که به مهارتهای مهندسی داشته اند.
و البته تعداد آنها بسیار بیشتر است. خالد شیخ محمد و محمد عطا، مغزهای متفکر و رهبران حلقه فعال در حملات 11 سپتامبر نیز هر دو مهندس بوده اند. امام سامودرا، طراح بمبگذاری در کلوپهای شبانه بالی نیز یک مهندس بود. کفیل احمد که تلاشی ناموفق برای بمبگذاری در فرودگاه گلاسکو در سال 2007 داشت نیز فارغ التحصیل رشته مهندسی هوانوردی از دانشگاهی در بلفاست بود.
این شباهتها نشانگر چیزی بیش از یک تصادف ساده است. دادههای تحلیلی که دیگو گامبتا و استفان هرتاگ بر روی 248 جهادگر از نقاط مختلف جهان اسلام نشان میدهد که 69% آنان به دانشگاه رفته اند -که اگر به صورت اجمالی در نظر بگیریم نشان میدهد نیروهای القاعده تحصیلکرده تر از نیروی کار کشور بریتانیا هستند- و از این تعداد 44% جهادگرها در رشتههای مهندسی تحصیل کرده اند که با فاصله ای بسیار زیاد سهمی بیشتر از آموزش های اسلامی با سهمی معادل 19% دارند. به بیانی دیگر، در کشورهای اسلامی احتمال اینکه مهندسان تبدیل به خشونت طلب های افراطی شوند سه یا چهار برابر فارغ التحصیلان دیگر رشتهها است.
چرا؟ موضوع فقط مهارت کار با مواد منفجره نیست، در واقع بمبهایی که تروریستها از آن استفاده میکنند بسیار ساده و ابتدایی هستند و به شیوه ای ابتدایی ساخته میشوند؛ و البته این پاسخ ساده که رشتههای مهندسی در کشورهای در حال توسعه محبوب هستند نیز نمیتواند کافی باشد چون تقریبا 60% مسلمانان افراطی اروپا نیز فارغ التحصیل رشتههای مهندسی هستند.
در واقع این موضوع باید در ارتباط با اوضاع اقتصادی باشد. برای مثال یک دانشجوی ممتاز در قاهره در دوران تحصیل توقع شغلی با حقوق و مزایای بالا در آینده را دارد. با این حال غالب فارغ التحصیلان در خاورمیانه بیکار هستند. این در حالی ست آرزوهای عقیم و برآورده نشده در غالب موارد تبدیل به کاتالیزورهایی برای گرایش به افراطی گری میشوند. در عوض همین موضوع در تضاد با این واقعیت است که اکثر افراطیهای چپگرا میل به کسب مهارتهای حقوقی دارند.
گامبتا و هرتاگ همچنین به مطالعاتی عظیم در ایالات متحده اشاره میکنند که در آن تقریبا نیمی از فارغ التحصیلان رشتههای مهندسی خود را راستگرا و مذهبی معرفی کرده اند و بیشترین بخش افرادی که خود را راستگرای مذهبی معرفی کرده بودند را مهندسان تشکیل میدادند. البته مفهوم محافظه کار مذهبی در کانزاس با کراچی فرق میکند اما با این حال کشف این ارتباط در دورانی که شبح دسته بندیهای مذهبی و قومی از طرف سیاستمداران (همانند ترامپ) به پرواز در میآید یافتهی ارزشمند و بسیار مفیدی است.
منبع: روزنامه گاردین
برگردان از انگلیسی:شُبَر محمدزاده
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.