فراتاب - گروه بین الملل: انتقادات همیشگی در روزهای پایان تصدی «باراک اوباما» بر امور آمریکا اوباما اوج گرفته و اکنون او را در وضعیت دشواری برای دفاع مستمر از پادشاهی مرتجع سعودی قرار داده است. در پرده آخر ریاست جمهوری اوباما وضعیت سعودی‌ها به‌مراتب بدتر از هر زمان دیگری است؛ قانون شکایت از حامیان تروریسم باوجود وتوی اوباما در مجالس آمریکا تصویب شده و ایده‌های وهابیت از طرف محافل گوناگون اسلامی خطرناک توصیف می‌شود، جنگ یمن بدون نتیجه ای ملموس ادامه یافته و ارتش سوریه با کمک نیروهای روس در حال بازپس گرفتن شهر تاریخی حلب هستند. تضاد منافع میان آمریکایی‌ها و سعودی‌ها نیز به بیشترین حد ممکن رسیده و شواهدی از بهتر شدن اوضاع و تغییر قابل توجه توازن قوا به نفع عربستان در خاورمیانه دیده نمی شود.
اوباما هیچ‌گاه با عربستان سعودی روابط درخشانی نداشت. او اکنون برسر یک دو راهی میان حمایت از پادشاهی بیابان‌نشین ثروتمند و میلیاردها دلار بدهی است. اوباما عربستان سعودی را به اصطلاح «متحد» می‌نامد؛ اما از اینکه این کشور از اسلام تفسیری ارائه می‌کند که الهام بخش به تروریست هاست عمیقاً ابراز تأسف کرده است؛ و حتی توصیه کرده که دولت‌های ثروتمند عربی یاد بگیرند خاورمیانه را با رقیب شان ایران تقسیم کنند. سعودی ها نیز اوباما را بی تجربه و ضعیف می‌دانند و با او بر سر توافق هسته ای با ایران و رویکرد منفعلانه ای که درباره سوریه در پیش‌گرفته است چالش‌های عمیقی دارند.
علی‌رغم همه این تضادها، اوباما قول داده بود که اگر کنگره شکایت خانواده‌های قربانیان حملات 11 سپتامبر از سعودی را قانونی کند، آن را وتو خواهد کرد. او و حکام ریاض در یک‌طرف این ماجرا ایستاده و رو در روی کنگره قرار گرفته‌اند؛ که این مسئله نیز به‌خوبی گویای پیچیدگی های عجیب روابط دو طرف در هشت سال تصدی اوباماست. فلسفه وجودی اتحادی که روزگاری غیرقابل مناقشه بود امروز به‌شدت زیر سؤال رفته است و زیر بار انتقادات افکار عمومی جهان کمر خم کرده است، اما هنوز دو طرف به یکدیگر نیاز دارند و تضاد منافع میان آن‌ها به آن حد نرسیده که عطای باقی ماندن در یک‌طرف ماجرا را به لقایش ببخشند.
«جان آلترمن»، تحلیلگر مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک معتقد است که روابط واشنگتن – ریاض یک مرحله گذار را از سر می‌گذراند، اما هیچ‌کس نمی‌داند گذار به چه وضعی! «ویلیام کوهن»، وزیر دفاع سابق یکی از متخصصان امنیت ملی است که برای متقاعد کردن کنگره به پذیرفتن وتوی رئیس‌جمهور با کنگره مذاکره کرد.
روابط دو طرف به شدت مبتنی بر تزویر و منفعت بنا شده: اوباما از سعودی‌ها در جنگ علیه انقلابیون یمنی (مورد حمایت ایران) حمایت می‌کند، علی‌رغم اینکه مقامات آمریکایی جنگ با داعش را موضوع شدیداً مهم‌تری می‌دانند. از سوی دیگر بسیاری از قانون گذاران آمریکایی همین هفته گذشته برای فروش 1.15 میلیارد دلار تسلیحات نظامی به سعودی‌ها چراغ سبز نشان دادند. «رند پال»، سناتور ایالت کنتاکی –که از معدود مخالفان فروش اسلحه به عربستان است- در این باره اعلام کرد: «چنین اقدامی جز حماقت منشأ دیگری نمی‌تواند داشته باشد؛ از یکسو به عربستان اسلحه می‌فروشید و از سوی دیگر به خانواده قربانیان یازده سپتامبر اجازه می دهید از آن‌ها شکایت کنند؟!»
یکی از رهبران ارشد پیشین آمریکا که با جهان عرب آشنایی دارد، می گوید این تناقض واشنگتن «رفتاری اسکیزوفرونیک» است که نشان از ناامیدی شدید رهبران آمریکا از حوادث خاورمیانه دارد.
روز پنج‌شنبه کنگره آمریکا تحت فشار شدید افکار عمومی و خانواده‌های قربانیان 11 سپتامبر در پانزدهمین سالگرد این حملات طرح بی‌اثر کردن وتوی اوباما را تصویب کرد. سعودی‌ها اما تلاش زیادی برای متوقف ساختن این روند داشتند، چه از طریق برقراری تماس‌های مستقیم و چه از طریق انتشار کارنامه خودت در مقابله با حملات تروریستی. سعودی‌ها همچنین هرگونه مشارکت دولتی در حملات 11 سپتامبر را انکار کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که واشنگتن هیچ‌گونه شواهد محکمه پسندی در که مبین این معنا باشد را در اختیار ندارد. از سوی دیگر آن‌ها به تهدید هم‌روی آورده‌اند و مدعی شده‌اند که میلیاردها دلار پولی که در آمریکا سرمایه‌گذاری کرده‌اند را از این کشور خارج خواهند کرد.
کابینه اوباما تلاش کرد وانمود کند که وتوی اوباما نه برای حمایت از عربستان سعودی که با هدف حفاظت از روابط خارجی آمریکا انجام شده است؛ چه اینکه تاکنون شهروندان آمریکایی، به دلیل آنچه در حقوق بین‌الملل «مصونیت حاکمیتی» خوانده می‌شود مجاز به طرح دعوی از دولت‌های خارجی نبودند. اوباما نیز اعلام کرده نگران است که حدود این قانون در آینده از عربستان سعودی فراتر رود و به روابط آمریکا با دیگر کشورها نیز خلل وارد سازد و براساس قاعده عمل متقابل، دیگر کشورها نیز همین دعاوی را نسبت به دولت آمریکا مطرح کنند.
ولیعهد عربستان در مجمع عمومی سازمان گفت: تصویب قانون برای مطالبه خسارت از عربستان توسط آسیب دیدگان حادثه 11 سپتامبر اصل مصونیت حاکمیتی کشورها را از بین می‌برد.
«محمد بن نایف»، ولیعهد عربستان نیز در واکنش به ابتکار کنگره برای پیگیری حقوقی این کشور اعلام کرد: تصویب قانون دریافت خسارت از عربستان برای قربانیان 11 سپتامبر ناقض مصونیت حاکمیتی کشورها است. وی همچنین گفت: «هیات علمای بزرگ عربستان فتوا داده و تروریسم را حرام اعلام کرده است. عربستان از نخستین کشورهایی بود که حملات 11 سپتامبر را محکوم و تأکید کرد که مبارزه با تروریسم مسئولیت مشترک همه کشورها است.» ولیعهد عربستان اظهار کرد: «مقابله با تروریسم جنبه های فکری، امنیتی، مالی و نظامی دارد و ریاض خود میزبان ائتلاف اسلامی برای مقابله با تروریسم است.»
از سوی دیگر «جاش ارنست»، سخنگوی کاخ سفید دراین‌باره اعلام کرد: «تصویب قانونی به جهانیان اجازه می‌دهد از دیپلمات‌ها و کارگزاران خدماتی ما و حتی فعالان اقتصادی آمریکایی طرح دعوی کنند، عملی بسیار احمقانه است.» از سوی دیگر در گوشه و کنار جهان این تصور وجود دارد که اوباما از کشوری حمایت می‌کند که اقدامات پنهانی زیادی در کارنامه دارد. 15 نفر از 19 هواپیماربایی که حوادث 11 سپتامبر 2001 را رقم زدند، از اتباع سعودی بودند و اخیراً نیز در فرایند از حالت محرمانه خارج کردند 30 صفحه از نتایج تحقیقات کنگره در باب حملات 11 سپتامبر، سؤالات زیادی درباره ارتباط حکومت سعودی و افراط‌گرایان طرح‌شده است.
«میندی کلینبرگ»، از که همسرش را در حملات 11 سپتامبر از دست داده در جلسه کنگره گفت: «ما کاملاً ناامید شده‌ایم، انتظار داشتیم رئیس‌جمهور در کنار ما بایستد. آن‌هم پس از این همه سال که منتظر اجرای عدالت بوده ایم و فکر می‌کردیم این طرح ما را به سمت پاسخگویی خواهد برد.» خانواده‌های بازماندگان در جلسه روز سه‌شنبه از نمایندگان خواستند تا با بی‌اثر کردن وتوی اوباما، عربستان سعودی را وادار به پاسخگویی کنند.
انگیزه اوباما از این وتو هرچه باشد، بعید به نظر می‌رسد که چیزی فراتر از آرام ساختن سعودی‌ها باشد. نگرانی سعودی‌ها از اوباما به زمان قبل از ریاست جمهوری او و نظراتی برمی‌گردد که در سال 2002 در مقام یک سناتور مطرح می‌کرد. وقتی اوباما در سال 2011 از تحولات موسوم به بهار عربی که به خلع «حسنی مبارک»، دیکتاتور مصر که از ریاست جمهوری انجامید حمایت کرد، حکام ریاض بیش از پیش نسبت به او بدگمان شدند و به صرافت افتادند که اگر زمانی تحولات دگرگونی خواهانه مرزهای عربستان را درنوردد، موضع آمریکا چه خواهد بود؟
انفعال اوباما در خصوص بحران سوریه در سال 2013 و عدم حمله زمینی به این کشور بی اعتمادی ریاض را عمیق‌تر ساخت. توافق هسته‌ای با ایران نیز که رقیب اصلی عربستان در خاورمیانه به شمار می‌آید نیز تضاد منافع دو کشور را به بیشترین میزان ممکن رساند.
بااین‌حال اوباما می‌داند که آمریکا نیازمند حفظ متحدان باثبات خود در خاورمیانه است. او پس از اینکه اعلام شد «ملک سلمان» جایگزین «ملک عبدالله»، شاه سابق سعودی شده است، برای دیدار با وی سفر خود به هند را کوتاه کرد و به عربستان رفت تا او را از تبعات توافق هسته‌ای با ایران مطمئن سازد؛ اما شاه جدید سعودی هیچ‌گاه نسبت به توافق با ایران نظر مثبتی پیدا نکرد. در همان سال 2015 مجله آتلانتیک اعلام کرد که آمریکا از تحرکات سمی عربستان خسته شده و به سمت ایران متمایل‌تر شده است. اوباما نیز صراحتاً اعلام کرد: «رقابت میان ایرانیان و سعودی‌ها به جنگ‌های نیابتی و هرج‌ومرج در سوریه، عراق و یمن دامن زده است؛ دوستان ما و ایرانی‌ها باید راهی برای تقسیم صلح‌آمیز منافع پیدا کنند.»
منبع: نشریه پولیتیکو، لینک مطلب:
https://politico.tumblr.com/post/150806630708/obama-in-an-awkward-twist-becomes-saudi-arabias
برگردان به فارسی: منصور براتی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
