فراتاب – گروه بین الملل: این تحلیل در بامداد روز شنبه 26 تیر ماه و در حین اظهارات ضد و نقیض کودتاچیان و دولتمردان ترکیه در مورد موفقیت یا شکست کودتا نوشته شده است. اگر کودتاپیروز شود پیامدهای منطقه­ای آن چه خواهد بود؟ مسایلی از قبیل داعش، عادی سازی روابط ترکیه اسرائیل، بحران سوریه، دخالت آنکارا در عراق و مسایل اقلیم کردستان تحت تاثیر این موضوع قرار خواهد گرفت.

سوریه و ترکیه بعد از سایکس پیکو همواره رقیب استراتژیک یکدیگر بوده اند. اگر چه فاکتور ژئوپلیتیک عنصر اصلی رقابت مذکور است. اما نقش کارگزاران در فراز و نشیب این رقابت بسیار تاثیر گذار است. نوعثمان گرایی اردوغان بیش از هر چیز در بحران سوریه به منصه ظهور رسیده است. اردوغان و مجموعه تحت کنترل او از تغییر وضع موجود در منطقه و بخصوص در سوریه نه تنها استقبال بلکه حمایت آشکار نیز کرده­اند. اگر دولت اردوغان سرنگون و نظامیان به عنوان کارگزاران جدید بر نظام سیاسی ترکیه حاکم شوند یک ضلع از مثلث عربستان، ترکیه، آمریکا در بحران سوریه کمرنگ می­گردد. حتی اگر کودتاچیان تمایل به تداوم سیاست های اردوغان در قبال سوریه داشته باشند از توانایی آن­ها در سوریه کاسته خواهد شد. زیرا شوک وارد شده باعث جذب انرژی آنکارا به مسایل داخلی تا آرام شدن اوضاع می­گردد.

در این میان داعش ممکن است از هرج و مرج پدید آمده در کوتاه مدت بهره برداری کند و با سهولت بیشتری با نیروهای خود در ترکیه ارتباط برقرار کند اما اگر نظامیان حاکم شوند کمک­های آنکارا به داعش قطع می گردد. زیرا نظامیان ترکیه از ایدئولوژی اسلامی که اردوغان حامی آن است فاصله زیادی دارند. کمی آن سو تر منازعه قره باغ نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. نظامیان ترک که اکثراً پان­ترک و پایبند به اصول کمالیسم  هستند در قبال درگیری نظامی باکو- ایروان (که اخیراً تشدید شده بود) حساسیت بیشتری دارند و ممکن است به حمایت بیشتری از باکو اقدام ورزند. چاشنی اسلام گرایی گولن در مقابل ارمنستان مسیحی نیز ممکن است بر تنش های منطقه­ای در قفقاز جنوبی بیافزایید. همین امشب بلافاصله بعد از کودتا رسانه ها اعلام کردند که به نیروهای نظامی ترکیه دستور داده شده است که خاک عراق را ترک کنند. این موضوع قطعاً خوشایند بغداد است و شاید حیدرالعبادی از اولین کسانی شود که کودتاگران را به رسمت بشناسد. اردوغان اگرچه صراحتاً از استقلال اقلیم کردستان حمایت نکرده است اما دولت وی با حکومت اقلیم روابط اقتصادی قابل توجهی برقرار کرده بود. امکان برهم خوردن روابط اقتصادی کردستان با نظامیان ترکیه و منع صادرات نفت اقلیم از مسیر ترکیه ممکن است یکی از سناریوهای پیش روی باشد. که بی شک سودای استقلال کردستان را با چالش مواجهه خواهد کرد.

اخیرا آنکارا به عادی سازی روابط خود با اسرائیل اقدام کرده است اسرائیل ویژگی اصلی ترکیه را غیر عرب بودن آن در خاورمیانه عربی می­داند. لذا بر اساس دکترین بن گورین هموراه درصدد برقراری رابطه نزدیک با آنکار بوده است اما بعد از اجلاس داووس 2011 و ماجرای کشتی مرمره روابط دو کشور تیره شد. تجربه تاریخی نشان می دهد که اسرائیل با نظامیان ترکیه روابط گرم تری داشته است. قبل از حزب عدالت و توسعه و در دوران تسلط نظامیان بر ترکیه تلاویو- آنکار روابط گرمی با یکدیگر داشتند به طوری که از آن با عنوان سال های ماه عسل یاد می­شود. پیش بینی می­شود در صورت پیروزی کودتا فرایند عادی سازی روابط با سرعت و عمق بیشتری پیش برود. اما شاید کابوس شبانه اردوغان به حقیقت نپیوندد.

احسان فلاحی (دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه اصفهان)