فراتاب – گروه بین الملل: مودی به عنوان نخست وزیر و رئیس دولت در ماه می انتخاب و کابینه ی دلخواه خود را تشکیل داد. مودی به تنهایی در پنج سال گذشته و در دوره ی اول بصورت غیر مستقیم و حتی در بسیاری از مواقع خود فرمان سیاست خارجی هند را بدست گرفته است. مودی در دوره ای که ایالت دار گجرات بوده است توانست با جذب سرمایه گذاری خارجی اقتصاد محلی و ایالتی را از یک ایالت کم درآمد را زیر و رو کرده و به یک ایالات پر درآمد و شکوفا تبدیل سازد. مودی به عنوان نخست وزیر همین رویه و منوال را در عرصه ی سیاست اقتصادی داخلی و خارجی ادامه و به نظر می رسد که ادامه دهد.

دیگر اقدامات مودی در دوره اول نخست وزیری، انعقاد قرار داد سه گانه بین هند، افغانستان و ایران برای ترانزیت کالا، گسترش روابط راهبردی و اقتصادی با ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی دیگر بوده است. در بحث نظامی، واکنش تند و سریع هند در مقابله با اقدامات خرابکارانه از سوی پاکستان در منطقه ی کشمیر در ماه فوریه بوده است.

با انتخاب مودی در هند، بازارهای داخلی و بین المللی به انتخاب مجدد او واکنش مثبت نشان دادند. در یک دوره ی کوتاه یکساله زیر نظر مدیریت مودی اقتصاد هند توانست رشد اقتصادی بالا و بیشتر از چین در سال 2018 تجربه کند که چین توانست دوباره در سال 2019 جایگاه خود را باز پس بگیرد.

فارغ از ابعاد مثبت و وجهات مثبت مدیریت مودی، دوره ی دوم در عرصه ی سیاست خارجی به نظر تنگ میرسد که همراه با چالشهایی است.

اولین چالش سیاست خارجی او مسئله ی لغو معافیت های تحریم نفتی برای هند و پیروی دولت هند از تحریم نفتی ایران و قطع تغذیه پالایشگاه های نفتی هند از نفت ایران و جایگزین نمودن واردات نفت از سوی کشورهایی مانند کشورهای عربی عضو اوپک و آمریکای لاتین همچون گویان و حتی ونزوئلا. مسئله ای که میتواند برای هند موجب آرامش خاطر باشد آزادی عمل در توسعه ی منطقه ی آزادی و بندر جابهار می باشد. البته باید خاطر نشان کرد که پیروی از تحریم های اعمال شده از سمت آمریکا در قبال ایران بر روابط ایران و هند همچنان سایه می اندازد.

دومین چالش سیاست خارجی مقابله با همسایه خود پاکستان است. با انتخاب شدن عمران خان در سال 2017 به عنوان نخست وزیر پاکستان و تمایل او به صلح و عادی سازی روابط احتمال انجام گیری مذاکره بین در سیاستمدار و دو کشور نسبتا بالا میباشد. البته نا گفته نماند که علاوه بر بالا بودن احتمال مذاکره، احتمال درگیری بین دو کشور همچنان بالا و محتمل میباشد. این مورد را میتوان در درگیری ماه فوریه بین هند و پاکستان مشاهده نمود.

سومین چالش برای مودی و یا هند موقعیت روابط با چین است. چین برای هند نه دوست و دشمن بلکه رقیب میباشد. چین و هند سر مناطق سیاچین و اکتائو موسوم به کشمیر چین در مجاورت با کشمیر هند و دره ی دوکلام در مناطق مرزی شمال شرقی اختلاف دارد.البته با این وجود دو کشور قدم هایی را در راستای حل اختلاف از سر گرفته و به تفاهم و توافقهایی رسیدند. مسئله ی بحث برانگیز در روابط چین و هند و سیاست خارجی این کشور، روابط چین با پاکستان است مخصوصا در مورد حمایت نظامی چین از پاکستان که با همسایگی هند با این دو کشور و با دارا بودن به سلاحهای هسته ای نوعی مثلث هسته ای در جنوب اسیا ایجاد میکند و کرده اس. علاوه بر حمایت نظامی چین از پاکستان حمایت و حضور اقتصادی در منطقه ی بندری گوادر و کریدور چین و پاکستان است.

مسئله ی دیگر که میتواند برای هند متضرر باشد عدم همراهی و حضور هند در پروزه جاده ابریشم چین با استدلال به مسائل فوق ذکر شده به همراه حضور پیمانکاران چینی در توسعه و گسترش بندر کولومبوی سری لانکا است که اقتصاد هند میتواند از عدم حضور در این پروژه اسیب ببیند. هند در مقابل تحرکات اقصادی-عمرانی چین به تنهایی پروژه هایی را در آسیای میانه و همسایگی خود پیشنهاد کرده و دنبال میکند تا بتواند با چین مقابله سازد.

اولین پروژه ای که هند مایل به تکمیل آن است کریدور شمال-جنوب است تا بتواند از طریق ایران به بازارهای روسیه، قفقاز و حتی اروپا دسترسی پیدا کند.

دوم تکمیل خط آهن ترنس آسیا و همچنین راه آهن تایلند و میانمار به همراه ایجاد موافقتنامه ای در زمینه خودروسازی با کشورهای همجوار خود است.

آخرین پروژه ی بلند پروازانه ای که باید به آن اشاره ای دوباره نمود کریدور توسعه آسیا و آفریقا با کمک ژاپن است که هند مایل است آن را به واقعیت تبدیل کند.

در راستای این اهداف بلند مدت و بلند پرواز، توسعه ی منطقه چابهار برای هند مسئله ای حیاتی است تا نقطه ای که چین هم تمایل نشان داده است که در منطقه ی آزاد چابهار حضور اقتصادی پیدا کند که این میتواند موجب شود این دو قدرت نه تنها در این منطقه بلکه در مناطق دیگر همانند آسیای میانه رقابت انجام دهند. دلیل آن میتواند این باشد که علیرغم رشد اقتصادی هند، هند هنوز نتوانسته است موقعیتی ثابت همچون چین در جلب کردن همسایه های خود و متحدین با سرمایه گزاری اقتصادی و کسب حمایت سیاسی بدست آورد. هند در دور دوم مودی به نظر برسد در چهارچوب نظریه ی مرشایمر در مورد نزاع قدرت های بزرگ همچون آمریکا با چین، هند همراه و متحد او در کنار اتحادیه ی اروپا، ژاپن و استرالیا شود. 

با این اوصاف و با کسب موفقیت های بزرگ و نسبی، مودی در دوره ی دوم به نظر میرسد با چالشهای عمده دست و پنجه نرم کند.

نویسنده: فرزان صفری-دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات هند دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است