فراتاب - گروه اجتماعی: آخرین گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازما ملل متحد در سال 2018 کتابچه ای درخور توجه با عنوان «زنان و مواد» مبتنی بر رویکرد جنسیتی[1] است. در این گزارش تاکید شده که در مواجه با پدیده اعتیاد باید از رویکرد جنسیتی استفاده شود؛ رویکردی که کمک می کند تا ابعاد جنسیتی پدیده اعتیاد، مانند: افزایش تعداد زنان مصرف کننده، تغییرات الگوی مصرف در زنان، زمینه های اجتماعی و خانوادگی بروز اعتیاد در زنان، گسترش خشونت ها علیه زنان، نابرابری و فرودستی زنان از نظر اقتصادی و حقوقی، اعتیاد زنان باردار، مشکلات نظام های کیفری در برابر مصرف کنندگان مواد مخدر و پرداختن به برنامه های پیشگیری مورد توجه قرار گیرد.[2]
امروزه توجه ویژه ای به «برابری جنسیتی»[3] برای توضیح وضعیت توسعه پایدار کشورها و وضعیت زنان در مواجه با پدیده اعتیاد می شود. برابری جنسیتی شاخصی است که تفاوت های موجود در توزیع دستاوردهای بین زنان و مردان را بر اساس شاخه های سلامت و آموزش، توانمندسازی (مشارکت سیاسی) و وضعیت اقتصادی به نمایش می گذارد. بر این اساس، پرداختن به موضوع برابری جنسیتی، مفهومی به روز جهت اندازه گیری سطح نابرابری میان زن و مرد در یک جامعه می باشد و به عنوان یکی از شاخص های مهم در توضیح وضعیت توسعه پایدار جوامع به کار می رود. برابری از منظر جنسیتی کلید واژه ای است که می توان از طریق آن روند رو به افزایش بحران های اجتماعی مانند اعتیاد را بهتر فهمید. در واقع پاسخ افراد جامعه به نابرابری ها و قرار گرفتن در این احساس طردشدگی به ویژه از جانب زنان از جمله موقعیت هایی است که پژوهشگران معتقدند، اعتیاد در درون این شرایط و متن اتفاق می افتد.
یکی از چالش های جهانی در سال های آینده، افزایش تولید و عرضه مواد و گسترش بازارهای مرتبط با قاچاق مواد مخدر است؛ به گونه ای که تولید تریاک و کوکائین بالاترین رکورد در سال 2018 را ثبت کرده است. امروزه با گسترش شبکه های آنلاین فروش و ناتوانی دولت ها در کنترل و مقابله با این بازارها ابعاد جدیدی از گسترش بازار مصرف ظهور کرده است که زنان به عنوان یکی از مهمترین گروه های در حال رشد مصرف کننده مواد دیده می شوند. همچنین استفاده غیرپزشکی از داروهای تجویزی در میان زنان، نشان از الگوی جدیدی از سوء مصرف دارد که بسیار شایع و در عین حال خاموش است و نشان از چالش جدید در آینده جهان دارد.
با استفاده از رویکرد جنسیتی در بحث اعتیاد می توان گفت امروزه زنان با وجود نقشی که در تولید و قاچاق مواد دارند به عنوان تنها مصرف کننده مواد شناخته می شوند و این نشان از حاکم بودن نگاه مردانه در حوزه مواد مخدر و اعتیاد دارد. با وجود تاکیدی که بر نقش زنان در سال های اخیر و آسیب پذیر بودن این گروه در مبارزه با چالش مواد مخدر و اعتیاد شده است اما همچنان شاهد آن هستیم که کمتر حرفی از زنان و توجه ویژه به آنان در زمینه های اعتیاد و نقش زنان در به وجود آوردن زمینه های درونی و الزامات بهبودی و سلامت عمومی جامعه می شود. تا جایی که گزارش سال 2018 دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل، در مورد آمار بالای مصرف آگاهانه مسکن و آرام بخش های تریاک پایه در میان زنان جهان هشدار می دهد؛ چرا که در این گزارش تاکید شده است زنان یکی از گروه های مهم در مصرف این نوع از داروها می باشند و به طور جدی این امر سلامت عمومی جامعه را تهدید می کند.
[1] Gender Approach
[2] https://www.unodc.org/wdr2018/prelaunch/WDR18_Booklet_5_WOMEN.pdf
[3] Gender Inequality
فرزانه سهرابی، پژوهشگر موسسه کادراس
