فراتاب گروه سیاسی: رییس جمهور روحانی صبح روز سه شنبه 4 دی ماه 1397 لايحه بودجه سال 1398را در صحن علني مجلس به نمایندگان محترم مردم تقدیم و سخنانی را در این زمینه بیان داشتند. رئیس جمهوری در هنگام تقدیم لایحه بودجه 98 به مجلس، «شفافیت، معاش و اشتغال» را سه شاخصه لایحه بودجه سال آینده عنوان کردند که درحقیقت چالش های جدی دولت بشمار می آید. دولت روحانی باید بتواند با توجه به شاخص های مورد اشاره؛ مردم و جامعه را از نگرانی در زمینه های معیشت، اشتغال و اقتصاد سالم در آورد. همگان نیک می دانیم مسأله معیشت در گرو ایجاد فضای اشتغال است و از سوی دیگر یک اقتصاد سالم نمی‌تواند بدون شفافیت تحقق یابد. همان گونه که همگان می دانیم ازیک سو بیکاری گسترده منجر به چالش های معیشتی گشته و روح و روان خانواده های ایرانی را مورد آسیب قرار داده است؛ و از سوی دیگر اقتصاد ناسالم که غرق درفساد و رانت است، به اعتمادسوزی جامعه انجامیده است. نشانه‌های نارضایتی عامه مردم از نفوذ و گسترش فسادهای اقتصادی را به عینه در چند سال اخیر شاهد بوده ایم. آیا بودجه تقدیمی 98 می تواند التیام زخم های مردم را در پی داشته باشد و مردم شاهد حل مشکلات چندین ساله خود باشند و از پریشانی و نگرانی به درآیند؟ آیا دولت با این بودجه تقدیمی قادر است به اوضاع نابسامان خود در زمینه اقتصاد ناسالم رانتی سروسامان دهد وکشور را و ملت را از دست غول هفت سر فساد نجات بخشد؟
صاحب این قلم امیدوار است اولا این اتفاق خوب رخ دهد و جامعه به آرامش نسبی رسد و لبخند رضایت بر لبان مردمان این سرزمین نقش بندد؛ ثانیا لازم به ذکراست، در لایحه بودجه سال آینده نکات مثبتی ازجمله پایین‌بودن سهم تسهیلات خارجی از بخش درآمدی، صفربودن سهم صندوق توسعه ملی از بخش درآمدی بودجه و لحاظ‌کردن دلار 5700 تومانی در محاسبات بودجه‌ای وجود دارد، ثالثا نکات مبهم و ابهام‌آمیزی نیز در بودجه تقدیمی وجود دارد که لزوم توجه و دقت کافی را در تصویب نهایی آن از سوی مجلس طلب می‌کند. طبق آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي، بررسي لايحه بودجه سنواتي و تصويب نهايي آن 45 روز زمان خواهد برد. اکنون بودجه 1398 را در دو بخش مورد اشاره، بازخوانی و نقد قرار خواهیم داد:
بخش اول) نکات کلیدی ششمین بودجه روحانی
نکات کلیدی لایحه بودجه سال آینده بشرح زیرمی باشد:
1- دولت پیش‌بینی کرده در سال آینده ۱.۵ میلیون بشکه نفت در روز صادر کند و به‌طور متوسط هر بشکه نفت نیز برای کشور ۵۴ دلار عایدی داشته باشد. گرچه هنوز به روشنی گفته نشده که نرخ محاسباتی دلار در لایحه بودجه ۹۸ چند تومان است، اما برخی منابع این نرخ را بین ۵۶۰۰ تا ۵۸۰۰ تومان اعلام کرده‌اند.
2- نرخ محاسباتی دلار نیز نسبت به بودجه سال جاری (که این نرخ ۳۵۰۰ تومان بوده است) افزایش چشمگیری داشته است.
3- بودجه کل کشور برای سال ۹۸ از حیث منابع و مصارف، ۱۷۰۳ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده است.
4- برای دخل و خرج دولت ۴۰۷ هزار میلیارد تومان درنظرگرفته شده است.
5- برای منابع و مصارف عمومی دولت؛ سقف ۴۴۷ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
تبصره: در صورت تحقق درآمدها، ۲۰ هزار میلیارد تومان از ۴۰ هزار میلیارد تومان اضافه‌شده به سقف اول، به ستاد کل نیروهای مسلح می‌رسد.
6- در لایحه بودجه ۹۸، برای منابع حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی، ۱۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. این رقم در مقایسه با ۱۰۷ هزار میلیارد تومان مصوب شده در بودجه سال جاری، حدود ۳۴ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.
7- سهم صندوق توسعه نفتی از درآمدهای نفتی در لایحه بودجه سال ۹۸، ۱۲ به ۲۰ درصد رسیده است (۱۲ درصد کاهش نسبت به بودجه سال 1397 داشته است).
8- دولت درآمدهای مالیاتی برای سال آینده را ۱۵۳ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته است (میزان پیش‌بینی شده برای درآمدهای مالیاتی، نسبت به سال 97، ۱۱ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است).
9- بودجه عمرانی برای سال ۹۸، ۶۲ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده است.
10- طبق پیش‌بینی دولت در لایحه بودجه سال آینده حدود ۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی خانوارها در نظر گرفته شده که در این حالت در هر ماه حدود ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر می‌توانند یارانه دریافت کنند.
11- وام ازدواج جوانان در بودجه سال ۱۳۹۸ برای هریک از زوجین ۱۵ میلیون تومان است و نسبت به امسال تفاوتی ندارد.
12- دولت افزایش ۲۰ درصدی قیمت گازوئیل را 1398 پیش‌بینی کرده است.
بخش دوم) نقد بودجه 98 از نگاه تحلیلگران
1- بسياري از کارشناسان اقتصادي معتقدند بودجه ۹۸ با سياست‌هاي برنامه پنج‌ساله مغايرت دارد.
2- محل تأمين برخي از احکام عملا مشخص نشده و ابهامات جدي در لايحه بودجه وجود دارد.
3- بيش از دو سوم بودجه کل کشور، بودجه شرکت‌هاي دولتي است و متاسفانه تفصيل و تشريح درآمدها و هزينه‌هاي بودجه‌اي اين شرکت ها در لايحه وجود ندارد.
4- میزان وابستگی بودجه جاری به نفت در سال 98 خیلی کاهش نیافته، حدود 40 تا 45 درصد وابستگی مستقیم به نفت دراین بودجه وجود دارد. محمد حسینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفته است؛ جمع‌بندی‌ها نشان می‌دهد 75 تا 80 درصد از منابع نفتی برای اعتبارات هزینه‌ای مصرف می‌شود. (کیهان: پنجشنبه 6دی ماه 1397- شماره 22085)
5- چاپ و انتشار اوراق بدهی در بودجه 98 از سوی دولت(مبلغ 50هزار میلیارد تومان برای سال آتی )، می‌تواند متاسفانه نوید عامل فروپاشی اقتصاد باشد. طبق احکام قانون برنامه ششم، باید انتشار اوراق را سال به سال کاهش بدهیم، بنابراین با توجه به شرایط اقتصادی، افزایش حجم انتشار این اوراق به صلاح کشور نیست.
6- افزایش حقوق20درصدی کارمندان و اقشار آسیب‌پذیر با توجه به تورم سال آینده جوابگو نیست. در حالی که تورم برای اقشار آسیب‌پذیر بیش از 30 درصد است، میزان افزایش حقوق پیش‌بینی شده در بودجه در حد 20 درصد است یعنی یک فاصله 10 تا 15 درصدی با تورم دارد. بااین وجود نگاه عدالت محور در پرداخت حقوق در لایحه بودجه امسال هم کمرنگ است یا به عبارتی وجود ندارد!
7- بودجه سالانه، بخشی از برنامه‌های توسعه پنج ساله کشور است، اما ردی از برنامه ششم در بودجه 98 مشاهده نمی‌شود.
8- با توجه به نیازهای مبرم و اساسی مردم؛ حذف بودجه‌های غیرضرور باید دراولویت باشد. موضوعی که البته در جامعه تنشزا هم شده است. باید تدبیری برای تخصیص این اعتبارات به این مراکز و حوزه ها که ارتباطی هم با دولت ندارند، اندیشیده شود.
9- بودجه سالانه ما منطبق با شرایط دارای استراتژی خاصی نیست. نه برای شرایط تحریم، نه برای افزایش قیمت دلار و نه موقعیت بازار نفت و انرژی دنیا. این یعنی؛ نه زیرساخت ها و ساختارهای لازم برای تشخیص این موقعیت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق در این زمینه را داریم و نه اساساً هنوز نسبت به چنین مواردی احساس نیاز کرده و می کنیم! در چنین مواقعی نه به اولویت‌بندی ها و نه به برنامه‌ریزی ها توجه می شود و نه می توان دل خوش نمود که بین بودجه‌های جاری و عمرانی و مواردی ازاین قبیل توازن ایجاد می گردد.
10- دراین شرایط حساس منطقه ای و بین المللی؛ کم‌توجهی دولت به بودجه دفاعی و نظامی کشور قابل توجیه نیست. اگرصحت داشته باشد که در لایحه بودجه سال 98، بودجه دفاعی کشور ۵۰ درصد کاهش یافته است مجلس باید در اصلاح این قصور دولت اقدام نماید. تقویت بنیه دفاعی و نظامی کشور از واجبات و الزامات است. اگربه بودجه ها و هزینه‌های نظامی و دفاعی کشورهای جهان نگاهی بندازیم، خواهیم دید سالانه رو به افزایش است، ضمن آن که خیلی از بودجه های نظامی کشورها محرمانه بوده وبه بیرون درز نمی کند. حالا چرا دولت با وجود گرگ های درنده خو در اطرافمان، در صدد کاهش بودجه نظامی و امنیتی برآمده، جای قدری تأمل دارد! چنان چه تنها دلیل دولت، صرفه‌جویی در بودجه و کاستن از هزینه‌ها باشد، راهش کاهش بودجه دفاعی و امنیتی نمی باشد بلکه باید از بودجه سازمان‌ها و نهادهایی غیر ضرور بکاهد. قطعا نمایندگان مجلس دراین خصوص حساسیت لازم را به خرج خواهند داد و بودجه را دراین بخش اصلاح خواهند نمود.
جان کلام این که در این ارتباط سخن فراوان است اما به همین میزان بسنده می شود؛ و ازمجلس شورای اسلامی انتظار می رود با وسواس بسیار و دقت نظر بالا به بررسی موشکافانه بودجه 98 بپردازند و عنداللزوم تغییرا ت لازمه را کارشناسانه با نگاه به توسعه کشور و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم و رفع معضل بیکاری و با تأمین نظر دولت تصویب نمایند.
اسدالله افشار، نویسنده و پژوهشگر
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
