فراتاب – گروه بین الملل: «اسلحه در دست گیرید و اشغالگر را اخراج کنید»، «کسی در خانه نماند برای ریشه کنی فساد پارلمان و نخست وزیری را تسخیر کنید»، «اینک دیگر زمان تظاهرات خیابانی نیست!» اینها جملاتی هستند که مستقیم و غیرمستقیم از مقتدی صدر طی سه مقطع مختلف زمانی نقل قول شده است، جمله نخست به زمانی بر میگردد که نیروهای تحت فرمانش با عنوان «جیش المهدی» مبارزه ای مسلحانه را در حد فاصل سالهای 2006 تا 2009 علیه نیروهای آمریکایی و نیز دولت بغداد در مناطق شیعه نشین انجام می دادند که سرانجام این نیروها خلع سلاح شده و خود نیز در تبعیدی غیررسمی و خودخواسته راهی ایران شد. جمله دوم اما مربوط به حدفاصل سالهای 2010 تا همین اواخر سال 2017 است که مقتدی که هرچند خود بخشی از قدرت بود اما در تلاش بود تا به عنوان صدای رسای منتقدین و اوپوزیسیون ضد فساد در عراق شناخته شود و به همین دلیل هوادارانش چند بار صحن پارلمان و ساختمان نخست وزیری را تسخیر کردند، و اما جمله سوم را همین 2 روز پیش اعلام کرد در زمانی که او در قامت رهبر ائتلاف اول پارلمان جدید عراق، محتملاً تعیین کننده نخست وزیر و دولت آتی عراق خواهد بود.

جملاتی که حاکی از آن است که تغییر نقش و جایگاه در کنار مرور زمان و افزایش تجربه تاثیر بسزایی در تغییر مواضع مقتدی صدر داشته و دارد به همین دلیل است که او طی یک پروسه 12 ساله دست از ایده برقراری یک حکومت شبه اسلامی کشیده و نهایتاً با ائتلاف با کمونیست ها و لیبرال ها تاکید می کند که دولت جدید عراق می بایست یک دولت تکنوکرات و غیرمذهبی و قومی باشد. دیدگاهی که از نظر مبانی اندیشه ای متاثر از نظریه های سکولاریسم در حکومتداری است.

صدر در سیاست خارجی و در قبال قدرت های مختلف هم نشان از دنبال کردن یک مشی رئالیستی داده است، او در اوج روابط سرد ریاض و بغداد به دیدار محمد بن سلمان رفت و در اظهار نظری جنجالی گفت: «عربستان پدر معنوی اعراب است» به نظر می رسد در شرایط فعلی صدر در سیاست خارجی دنبال نوعی تعادل بخشی در روابط خارجی عراق با کشورهای منطقه است، او که فعلا نمی تواند عراق را از عرصه تاخت و تازه و بازیگری دیگران خالی کند، بدنبال «موازنه مثبت» است، تا از این طریق نوعی آزادی عمل بیشتر را برای دولت مرکزی عراق فراهم سازد، اظهار نظرهای اخیر او درباره جمهوری اسلامی ایران طی هفته ها و روزهای اخیر را از همین منظر می توان تحلیل و ارزیابی کرد، صدر نیز به خوبی واقف است که ایران دارای بیشترین نفوذ در عراق بوده و کمک مستقیم به شکست دادن داعش باعث گشته نفوذ ایران دو چندان شود، برخی اظهار نظر مقامات ایرانی در عراق در قبال سناریوهای دولت آتی هم باعث نوعی واکنش منفی صدر در این خصوص شده است، لذا او می کوشد نوعی تعادل میان تهران و ریاض در بغداد فراهم سازد.

در رابطه با کُردها نیز صدر دارای دیدگاههای خاص خود است، در اوج مساله جدایی اقلیم کردستان از عراق، وی نامه ای به مسعود بارزانی نوشت و در آن تاکید کرد: «امروز باید طوری رفتار کنیم که اگر از هم جدا شدیم، فردا دو همسایه خوب برای هم باشیم» اما از سوی دیگر او همه تلاش خود را برای حفظ یکپارچگی عراق انجام داد و یکی دیگر از دلایل سفرش به ریاض، تلاش برای عدم حمایت مستقیم و غیرمستقیم عربستان از تشکیل کشوری بنام کردستان می توان ارزیابی کرد. و حال در دولت جدید هم او تلاش کرده است تا کُردها و شخص مسعود بارزانی را به یکی از اضلاع مهم دولت ائتلافی پیش رو تبدیل سازد.

مجموعه این اقدامات و روندهای در پیش گرفته توسط متقدی صدر حاکی از آن است وی در کنار تغییر دیدگاههای سیاسی اش در باب حکومت داری چه در عرصه سیاست داخلی و چه در عرصه سیاست خارجی دنباله روی منطق رئالیسم است، منطقی که می توان از آن با نام «رئالیسم عراقی با لوگوی صدر» یاد کرد! 

اردشیر پشنگ

منبع: روزنامه سازندگی