فراتاب- گروه بین الملل: حملات هوایی اخیر ترامپ به سوریه، بحران موشکی آمریکایی-روسی است که خطر ویرانگری را تشدید می کند.
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، اخیراً بیان داشت که جنگ سرد با انتقام و خونخواهی و البته با تفاوت هایی بازگشته است. سخنی که درست است اما با تاخیر همراه خواهد بود. درگیری های میان ایالات متحده و روسیه از سال 2014 آغاز و تا به امروز تشدید شده و با حملات عصر جمعه آمریکا به سوریه به اوج خود رسیده است. اقدامی که دولت ترامپ، دولت سوریه و متحدین روسی این کشور را بدان تهدید کرده و وعده تشدید این حملات را در صورت لزوم داده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در پاسخ، این حملات را "اقدام تجاوزکارانه" که تاثیر مخربی بر کل نظام روابط بین الملل دارد، خوانده است.
بدین ترتیب مواجهه میان ایالات متحده و روسیه به اولین "بحران موشکی" تبدیل شده است. مسئله ای که به شدت برای جهانیان مهم است اینست که آیا مسیر در پیش گرفته شده به رویارویی مستقیم نظامی بین نیروهای آمریکایی و روسی منجر می شود یا خیر؟
تفاوت های بسیاری بین جنگ سرد نخستین و درگیری کنونی میان مسکو و واشنگتن وجود دارد؛ از جمله تناسب، احترام و موازنه ای میان احزاب وجود ندارد، همچنین هیچ بیم و هراسی از دوئل و تقابل هسته ای که در واقع عبور از نقطه بی بازگشت را به مراتب راحت تر می کند، وجود ندارد.
برای بسیاری در غرب، تداوم مبارزه علیه تروریسم جای خود را به تقابل با روسیه که در آن پوتین در نقش صدام حسین جای می گیرد، داده است. بنابراین بر خلاف اتحاد جماهیر شوروی، با روسیه به عنوان یک دولت سرکش برخورد می شود. در این رقابت ناعادلانه، ایالات متحده اساساً امکان سازش استراتژیک با حریف نالایق خود را از بین برده است. برای رهبران آمریکا سازش با روسیه به معنی به خطر انداختن خود است؛ آنچه موجب می شود مسائل برای کرملین به شدت غیر مشروط شده و به حداکثر مطلق خود برسد.
مقامات رده بالای نظامی و امنیت ملی در آمریکا، خطرات چنین وضعیتی را احتمالاً بهتر از سیاسیون و افکار عمومی تشخیص می دهند. در سوریه رفع اختلاف میان نیروهای نظامی آمریکایی و روسی موفقیت آمیز تر بوده است؛ به طوری که رئیس ستاد کل ارتش روسیه ارتباطات منظمی از جمله نشست هایی رو در رو با رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا ،وزیر دفاع و همینطور به ویژه ملاقات با فرمانده ارشد نیروهای متحد ناتو در اروپا، داشته است. در آغاز سال، سران سازمان های اطلاعاتی روسیه، سرویس امنیت فدرال، سرویس اطلاعات خارجی و اداره اطلاعات مرکزی ملاقات های بی سابقه ای با ایالات متحده داشته اند.
در چنین فضای متشنجی، این کانال های ارتباطی به مراتب قابل اعتمادتر از کانال ارتباطی معروفی است که در واشنگتن میان رابرت کندی و عامل اطلاعاتی روسی، پیام های جان. اف. کندی و نیکیتا خروشچف را منتقل می کرد. با این حال برخلاف جنگ سرد ابتدایی که جنگی نیابتی بود؛ منازعه امروز بی واسطه و مستقیم تر شده است. در حوزه های اطلاعاتی، مالی و اقتصادی، سیاسی و فضای سایبری در حال حاضر میان ایالات متحده و روسیه، منازعه رو در رو و بی واسطه است.
در حوزه نظامی روسیه و آمریکا برای نخستین بار بعد از جنگ جهانی دوم در یک کشور مشترک مبارزه می کنند، اما با اهداف و استراتژی های متفاوت که البته متضاد یکدیگر نیستند. رهبران نظامی دو طرف می توانند برای جلوگیری از تصادم تلاش کنند، البته مسلماً سیاستگذاری از مرتبه و جایگاه آنان بالاتر است.
آنچه اخیراً رخ داده بر اساس سناریوی کمتر خطرناکی مبنی بر چندین حمله یکپارچه عمدتاً نمادین آمریکا و متحدانش است. گرچه آنان برخی تسلیحات نظامی سوریه را هدف قرار دادند، مراکز کنترل و فرماندهی را نادیده گرفته و از هرگونه آماج قرار دادن مراکز و ظرفیت های بالقوه روسیه اعم از پایگاه ها و نیروهای روسی و پرسنل و غیر نظامیانی که در سراسر زیر ساخت های نظامی و دولتی سوریه حضور دارند، اجتناب کرده اند. چنین حملاتی ارتباطات غرب و روسیه را به پایین ترین سطوح رسانده و منجر به تحریم های بیشتر و اتهامات متقابل و به نوعی شمارش معکوس می شود؛ اما صلح را به خطر نمی اندازد.
در مقابل بدترین سناریو، دقیقاً همین کار را می کند. ممکن است بسیاری، هشدار ژنرال والری گراسیموف، فرمانده ستاد کل ارتش روسیه را نادیده گرفته باشند؛ کسی که چند هفته قبل از حمله ای که بنا به گفته برخی حمله شیمیایی به دوما بود، دقیقاً پیش بینی کرده بود که این موضوع دستاویزی جهت حمله سهمگین ایالات متحده علیه حکومت سوریه در دمشق قرار می گیرد. گراسیموف بیان داشته که روسیه می بایست در چنین اقدامات و حملاتی هدف گذاری کند و در منطقه با رهگیری و شلیک به سیستم عامل های این موشک ها، پاسخ درخور بدهد.
برخی مفسران با اشاره به سطح پایین بودن تسلیحات پیشرفته متعارف روسیه در مقایسه با تسلیحات آمریکا، دفع چنین خطراتی را از جانب روسیه یک بلوف می دانند. اگر روس ها سعی در انجام آنچه گراسیموف مشخص کرده، داشته باشند، تمام نیروی نظامی آن ها طی چند دقیقه در سوریه محو شده و مسکو ناچار به پذیرش شکستی تحقیر آمیز می شود که پایان چالش غم انگیز غلبه بر سلطه آمریکا خواهد شد!
ممکن است. اما این شانس هم وجود دارد که منازعه منطقه ای در آنجا متوقف نشده و به سطوحی کاملاً متفاوت برسد.
حتی اگر اوضاع منازعه کنونی در سوریه به بدترین سناریویی که گفته شد منجر نشود، اوضاع میان ایالات متحده و روسیه نه تنها ناخوشایند بلکه برای آینده دور نیز ناامید کننده خواهد بود. رویکرد آمریکا به روسیه، دربردارنده فشار سیستماتیک فزاینده ای در حوزه های مختلف به این کشور است که انتظار می رود تحمل این فشار برای مسکو طاقت فرسا شود. کرملین با علم به اینکه حریف حتی پس از پیروزی، بیرحم خواهد بود، مصّر است در این حوزه تسلیم نخواهد شد.
در حال حاضر، نتیجه بسیار غیرقابل پیش بینی است. واضح است آزمون های دوره ای اراده و حل و فصل بحران های بین المللی به تداوم چنین بحران هایی چه در سوریه، اوکراین و یا جاهای دیگر منجر خواهد شد.
سیاستگذاران می بایست از زیردستان نظامی خود مطالبی فرا بگیرند؛ سر خود را خنک نگه دارند و به عواقب عملکردهای خواسته و ناخواسته خود بیاندیشند. اجازه مواجهه جدید جهانی آمریکا و روسیه برای اجرای مقاصدشان بسیار موجه تر از برخورد ناگهانی آنان است.
منبع: فارین پالیسی
بازگردان به فارسی: ندا کهریزی کارشناس ارشد روابط بین الملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
