فراتاب – گروه بین الملل: بازی تاج و تخت همواره پیچ و تابی ناخوانده داشته و بازیگرانی را می طلبد، که هیچ گاه راهی را بسته ندانند و از کوچک ترین روزنه برای ادامه بازی در عرصه قدرت استفاده کنند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بازیگران بسیاری در پهنه ی جغرافیایی بلوک شکست خورده ، در پی بنا کردن قلمرو خود شدند و در ساختار اجتماعی ملتهب و آشوب زده ی بجا مانده از شوروی، تکه های کوچک شده ی اقتدار طلبی شان را پهن کردند.
گرجستان نیز زمین بازی تازه ای بود که چون دیگرکشور های بجامانده از شوروی ، روزگاری پرتنش و پرالتهاب را نظاره گر شد و بازیگران مختلفی را نیز در خود راه داد. در پیچ و تاب عرصه قدرت در گرجستان بی گمان نمی توان نقش و رنگ میخائیل ساکاشویلی را نادیده گرفت. فردی که با به دست گرفتن شاخه های گل رز در صحن علنی مجلس به شوارنادزه تاخت و روندی مدنی را آغاز کردکه بعد ها به نام های انقلاب مخملی، سفید و بویژه انقلاب رز شهرت پیدا کرد. این روند اعتراضات مدنی منجر به استعفای شوارنادزه و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ژانویه 2004 شد که با پیروزی قاطع و 96 درصدی میخائیل ساکاشویلی همراه شد. ساکاشویلی دانش آموخته ی حقوق از ایلات متحده بود، او با رویکردی اصلاح طلبانه و با انگشت نهادن بر مولفه های لیبرال، در پی تعمیم ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و همچنین آزادی های غربی در گرجستان بود.
مبارزه با فساد از شروع حرکت مدنی وی یکی از شعار های اصلی اش به شمار می رفت. ساکاشویلی خواهان شروع اصلاحات از عرصه ي امور دولتي و اقتصاد گرجستان بود. رویکرد سیاسی و فکری ساکاشویلی، گرایش به غرب به ویژه امریکا، تلاش برای عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا، مقابله با روسیه و مبارزه با فساد در گرجستان از اموری به شمار می رفت، که ساکاشویلی جوان را به مرکز توجه در عرصه بین المللی بدل کرد، اما بازی تاج و تخت آن روی سکه را نیز به ساکاشویلی نشان داد، تقابل و تضاد میان دولت ساکاشویلی و روسیه در سال 2008 ، بر سر مسئله آبخازیا و اوستیای جنوبی سر باز کرد و این سیاستمدار جوان گرجی با تصور حمایت آمریکا و اروپا وارد عرصه نزاع با روسیه شد. عرصه ایی که به بهترین فرصت برای قدرت نمایی پوتین تبدیل شد و آغاز سناریوی پایانی ساکاشویلی در گرجستان را رقم زد.
با وجود اصلاحات صورت گرفته و روند مبارزه با فساد در سیستم اداری و اجتماعی گرجستان توسط ساکاشویلی اعتراضات سیاسی گستره ی بیشتری پیدا کرد، به نوعی که اقبال عمومی او در انتخابات زود هنگام اوایل سال 2008، با پیروزی 53 درصدی ساکاشویلی همراه بود اما میزان کاهش مقبولیت وی بسیار بالا بود. رشد اقتصادی ، رفع فساد و اصلاحات ساختاری در دولت انقلاب رز روند مثبتی داشت. اما همسویی ساکاشویلی با مردم به تقابل بدل شد و ساکاشویلی مقهور بازی تاج و تخت گردید و داستان دیگری را رقم زد. اعتراضات و تظاهرات از سوی دیگر احزاب و بازیگران ادامه داشت و با همسویی مردم موج گسترده تری پیدا کرد، که منجر به درگیری و برخورد نیرو های دولتی با معترضان شد. با تنها ماندن گرجستان در مقابل روسیه، گرجی ها تمامیت ارضی خود را در خطر می دیدند. ساکاسویلی با تکیه به غرب، خواهان گسترش ارزشهای دموکراتیک و لیبرال غربی ، درست در حیات خلوت روسیه بود و این بازی دشواری بود که نتیجه اش ترک بازی در گرجستان و کنار رفتن وی از عرصه ی قدرت تفلیس و بازی تاج و تخت قفقاز بود.
با پیروزی گئورگی ماگولاشویلی نامزد وابسته به میلیارد و نخست وزیر وقت گرجستان بیدزینا ایوانیشویلی در انتخابات سال 2013 دوران میشا (لقب میخائیل ساکاشویلی در گرجستان) در گرجستان به پایان رسید و از سوی دولت جدید مورد اتهام های متعددی نیز قرار گرفت که در نهایت منجر به خروج وی از گرجستان شد.
بازی قدرت همواره بازیگرانش را به سوی خود می کشاند، بازیگرانی که نمی توان آنها را در ترازوی بد و خوب نشاند و قضاوت کرد. با لباسی آراسته و کلام هایی زیبا بر تخت می نشینند و با چهره هایی درهم و اتفاقاتی تلخ کنار می روند. با شکل گیری مناقشات اکراین و درگیری های پیش آمده در این کشور، ساکاشویلی با اقبال عمومی از سوی برخی از هوادارنش در اکراین رو به رو شد. از سوی دولت اکراین تابعیت اکراینی به وی اعطا شد و دولت گرجستان نیز از او سلب تابعیت کرد. ساکاشویلی به عنوان فرماندار اودسای انتخاب شد.
آغاز اعتراض ساکشویلی به چپاول مردم توسط پترو پروشنکو، رئیس جمهور اکراین، شاید به نوعی تکرار سناریوی آغازین اش در گرجستان بود اما اینبار، هنگامی که در امریکا بود از او سلب تابعیت شد. درگیری ها، نزاع ها، تلاش ها و بازداشت های ساکاشویلی در نهایت به اخراج وی از اکراین و انتقال اش به لهستان منجر شد. میخائیل ساکاشویلی همچنان به عنوان یک اصلاح طلب در اروپا به ویژه در کشور های اروپای شرقی چون مجارستان، لهستان و اوکراین از محبوب برخوردار است.
رئیس جمهور سابق گرجستان با سلب تابعیت گرجستانی و اکراینی از وی اکنون شخصی بدون تابعیت است که همچنان در سودای بازگشت و بازی در عرصه قدرت می باشد. ساکاشویلی در این مسیر همچنان توان ایفای نقش های مختلف در کشور های بجامانده از شوروی را دارد. ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور های استقلال یافته، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به ویژه در اروپای شرقی، مشکلات اجتماعی در این کشور ها و فعالیت های سیاسی اش این امکان را برای ساکاشویلی فراهم کرده است که با رویکرد سیاسی و اقتصادی لیبرال، در خصوص مبارزه با فساد، افزایش دموکراسی و تلاش برای اصلاحات در عرصه سیاست در میان برخی توده های مردم همچنلان دارای محبوبیت است. این ظرفیت می تواند برای ساکاشویلی قدرت بازی را فراهم کند و حتی وضعیت بی وطنی اش او را به رهبری بی وطن، در پهنه ی جغرافیایی اقمار سابق شوروی بدل سازد.
احسان شاه حسینی عضو هیات تحریریه فراتاب، کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای (اکو)
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
