موانع نقد چک نفوذ ایران در خاورمیانه | فراتاب
کد خبر: 7483
تاریخ انتشار: 8 اسفند 1396 - 15:49
رحمان قهرمان پور
تغییراتی که در توازن قوای خاورمیانه در 10 سال اخیر شاهد آن هستیم هنوز برای ایران به قدرت دیپلماتیک مبدل نشده است. ...

فراتاب - گروه بین الملل: تغییراتی که در توازن قوای خاورمیانه در 10 سال اخیر شاهد آن هستیم هنوز برای ایران به قدرت دیپلماتیک مبدل نشده است. در واقع افزایش نفوذ ایران در کشورهای خاورمیانه امری بدیع و جدید است، اما دولت های ایران هنوز نتوانسته اند این چک را به نقدینه دیپلماتیک مبدل کنند. این تأخیر البته بجز عوامل خارجی ناشی از یک عامل مهم داخلی است که نباید در تحلیل از آن غافل شد؛ امروز میان دستگاه های متولی سیاست خارجی ایران در منطقه نه تنها استراتژی منسجم و واحدی وجود ندارد، بلکه بخشی از نهادها بر «تعارض ایران با نظام سلطه بین المللی» تأکید می کنند و «امنیت ملی» را محور تحلیل های خود قرار می دهند، در حالی که پاره دیگری از دستگاه های مسئول نیز با محور قرار دادن «قدرت اقتصادی»، معتقد به «تعامل میان ایران و نظام بین الملل» هستند. «فقدان اجماع نظری» میان دستگاه های مسئول در ایران یکی از اصلی ترین موانع نقد کردن چک نفوذ ایران در خاورمیانه است.

تغییر توازن قوا در خاورمیانه

اشغال عراق توسط آمریکا، موزانه قوا به شکل سابق را بهم ریخت. پیش از این رویداد نیز گروهی از تحلیل گران، این اقدام را در نهایت به نفع ایران ارزیابی می کردند. جمهوری اسلامی ایران این فرصت را مغتنم شمرد و نفوذ خود را در خاورمیانه افزایش داد. بخشی از این فرصت ها را البته اشتباهات آمریکا به ایران تقدیم کرد.

بخش دیگر این موضوع ناشی از تحول نگاه ایران نسبت به متحدان منطقه ای خود از جمله حزب الله بود. ایران همزمان با برهم خوردن توازن قوای منطقه ای، رویکرد خود نسبت به متحدان منطقه ای را از حالت تاکتیکی به استراتژیک تغییر داد. از جمله تأثیرات این تحول، امکان نقش آفرینی حزب الله در قوه مجریه لبنان بود که بر میزان قدرت ایران در این کشور افزود.

از سوی دیگر باید در نظر گرفت که این میزان از حضور منطقه ای ایران در خاورمیانه امری جدید است و لذا تبدیل کردن آن به قدرت دیپلماتیک به زمان بیشتری نیاز دارد.

اما پاسخی واحد به سوال رفتار ایران و تصورات برآمده از آن در اذهان همسایگان و قدرت های جهانی وجود ندارد، زیرا هر بازیگری از منظر خود به این سوال پاسخ می دهد. جمهوری اسلامی ایران، قطعاً چنین نظری درباره رفتار خود ندارد و تصور نمی کند که اقداماتش در راستای افزایش بی ثباتی در منطقه باشد، در مقابل اعراب ممکن است پاسخ متفاوتی برای آن داشته باشند و اقدامات ایران را در جهت برهم زدن قواعدی قلمداد کنند که با منافع آن ها همسویی بیشتری دارد.

البته نباید اسیر این برداشت نادرست شد که مشکل اصلی کشورهای عربی در خاورمیانه، ایران است. زیرا اعراب امروز مشکلات زیادی با هم دارند و این مشکلات به آن ها اجازه همکاری و تصمیم گیری واحد نمی دهد.

به بیان دیگر می توان گفت حلقه مفقوده در روابط ایران و کشورهای عربی، فقدان وجود «نظام منطقه ای کارآمد» است و لزوماً به تجدیدنظر طلب بودن رفتار ایران برنمی گردد. در واقع مناسبات میان کشورهای منطقه، امروز بیشتر از آنکه در گرو تصمیماتی باشد که در پایتخت های کشورهای خاورمیانه گرفته می شود، تابعی از نقش قدرت های بزرگ و به ویژه آمریکا میان بازیگران منطقه ای است.

منبع: روزنامه سازندگی

نظرات
آخرین اخبار