در چند سال اخیر موجی از ملی گرایی در میان کشورهای جهان و به خصوص در اروپا به راه افتاده که به نظر می رسد حرکتی برخلاف روند کلی دهه های قبل باشد. در دهه های گذشته و به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم حرکتی در میان کشورهای جهان و در عزصه بین المللی شکل گرفت که هدف آن نزدیک کردن کشورها به یکدیگر و نوعی جهانی سازی و یکی شدن ملت ها و دولت ها بود.
یکی از نتایج این جهانی سازی برپایی و تاسیس اتحادیه ها اقتصادی و سیاسی بود. که از جمله آنها می توان به تاسیس بازار مشترک اروپا در سال 1957 اشاره کرد که به تاسیس اتحادیه اروپا در سال 1993 انجامید. از سایر پیمان های اینچنینی می توان به پیمان تجاری اقیانوس آرام و پیمان اقلیمی پاریس اشاره کرد.
اما به نظر می رسد موج ملی گرایی که در سال های اخیر راه افتاده باعث شده که این پیمان ها روز به روز شاهد خروج اعضای خود باشند و کشورهای جهان حالا افتراق را به جای اتحاد در دستور کار سیاست های بین المللی خود قرار داده اند. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را می توان به نوعی آغازگر این موج ملی گرایی دانست. بریتانیا که خود از بانیان تاسیس اتحادیه اروپا بود بعد از رای مثبت مردم این کشور به خروج از اتحادیه اروپا حالا در حال انجام مراحل این کار است. رییس اتحادیه اروپا نیز چندی پیش هشدار داد، اگر روزی مشارکت مالی لهستان در بودجه اتحادیه اروپا از مبلغ دریافتی‌اش بیشتر باشد، این کشور رویه بریتانیا را پیش خواهد گرفت و اتحادیه اروپا را ترک می‌کند.
آمریکا نیز از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور این کشور رویه ملی گرایی خاص آمریکایی را در پیش گرفته است. ترامپ که در دوران رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری به شدت از ایده موسوم به " اول آمریکا" دفاع کرده بود بعد از رسیدن به ریاست جمهوری تمام تلاش خود را برای خروج آمریکا از پیمان های چند جانبه بین المللی به کار بست . در کنار این بی تفاوتی و عدم پایبندی به قرارداد های بین المللی، بحث های مرتبط با ادبیات سیاسی ترامپ را در این زمینه می توان مثال زد که به نوعی لمپنیسم سیاسی با استفاده از القاب و اظهارات تحقیر آمیز علیه ملت ها و کشورها از سوی وی بوده که در طول تاریخ روئسای جمهور آمریکا تا حد زیادی بی سابقه بوده است.
اولین اقدام وی در این مورد تنها سه روز بعد از آغاز کار ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا در 23 ژانویه 2017 رخ داد. در این روز با فرمان اجرایی ترامپ آمریکا از پیمان تجاری اقیانوس آرام خارج شد.
حالا يک منبع دولتي در اوتاوا کانادا روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرده که کانادا خود را براي خروج آمريکا از توافق نامه تجارت آزاد آمريکاي شمالي (North American Free Trade Agreement) موسوم به نفتا (NAFTA)) آماده مي کند. طبق موافقتنامه نفتا تمام محدودیت‌های تجارت و سرمایه‌گذاری میان کانادا، مکزیک و آمریکا در مدت ۱۵ سال بتدریج از بین می‌رفت. اکثر تعرفه‌های تجارت محصولات کشاورزی میان آمریکا و مکزیک به سرعت برداشته شد و تعرفه ۶ درصدی محصولات کشاورزی (شامل ذرت، شکر و برخی میوه‌ها و سبزی‌ها) در مدت ۱۵ سال برداشته شد. به احتمال زياد ترامپ اواخر ماه ژانویه و همزمان با از سرگيري مذاکرات ميان آمريکا، کانادا و مکزيک درباره به روزسازي پيمان نفتا که از سال 1994 به اجرا درآمد، خروج آمريکا را از اين پيمان اعلام مي کند.
هدف ترامپ بازگشت به ملی گرایی است
یک کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به موج ملی گرایی در سال های اخیر که میان کشورهای جهان شکل گرفته است، هدف ترامپ از خروج از پیمان های بین المللی را بازگشت این کشور به ملی گرایی دانست.
سید جلال ساداتیان کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با عصراقتصاد با اشاره به روند جهانی سازی که بعد از جنگ جهانی دوم از سوی سازمان ملل شکل گرفت گفت: در گذشته و بعد از جنگ جهانی دوم به دلیل اقدامات سازمان ملل موجی به عنوان جهانی شدن و با هدف نزدیک کردن کشورها پیش رفت که شامل طرح های توسعه ای برای کشورهای عضو بود. به همین دلیل توسعه ساختارهای سازمان ملل علاوه بر 6 معاونتی که در ساختار اولیه این سازمان وجود داشت نهاد های دیگری مانند INO (سازمان کار جهانی) به وجود آمد که هدف آنها تلاش برای یکپارچه سازی جهانی داشتند.
ساداتیان اضافه کرد:" در این میان سازمان تجارت جهانی نیز با هدف سوق دادن کشورها به سوی مزیت های به وجود آمد. کشورهای مختلف از برخی از مزیت های اقتصادی خود کنار بکشند و وارد ساختار بین الملل شوند."
این کارشناس مسائل بین الملل به نقش آمریکا در روند جهانی سازی اشاره کرد و گفت:"آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم هزینه های بسیاری در سازمان ملل با هدف جهانی سازی انجام داد و به نوعی متولی این کار شد."
وی سابقه ملی گرایی در آمریکا را از قرن هجدهم اعلام کرد و گفت:" با این همه ترامپ تلاش دارد که دوباره آمریکا را به سوی ملی گرایی سوق دهد. سابقه ملی گرایی در آمریکا به دوران ریاست جمهوری جیمز مونرو در اویل قرن هجدهم بازمیگردد. وی این نظریه را مطرح کرد که آمریکا به عنوان یک کشور غنی نیازی به سایر کشورها ندارد و به دلیل وجود دو اقیانوس در اطراف خود از نظر امنیتی نیز وضعیت خوبی دارد. این نظریه به آمریکا کمک زیادی کرد تا اقتصاد خود را به سوی جلو پیش ببرد و بعد از جنگ جهانی دوم به سازمان ملل متحد کمک کرد تا روند جهانی سازی را دنبال کند."
ساداتیان در پایان تصریح کرد:" ترامپ تلاش کرده که همانطور که در رقابت های انتخاباتی خود گفته بود منافع مردم آمریکا را تامین کند و در راستای ملی گرایی مورد نظر خود جدا شدن از پیمان ها و تعهدات بین المللی را مانند پیمان پاریس دنبال کند و برخی دیگر از کشورها نیز این مسیر را دنبال کنند تا شاهد بازگشت کشورها از جهانی بودن به سوی ملی گرایی باشیم."
