فراتاب - گروه بین الملل: فکر تشکیل یک کشور به‌عنوان خانه یهودیان اولین بار به‌صورت برجسته توسط تئودور هرتسل یهودی اتریشی تبار در کتاب کشور یهودی در سال 1896 مطرح شد. موج مهاجرت یهودیان به سرزمین‌های فلسطین از سال 1881 آغازشده و با خرید زمین توسط یهودیان سوسیال-صهیونیست از دولت عثمانی و زمین‌داران عرب همراه بود. در بین سال‌های 1904-1914 40.000 نفر به این منطقه مهاجرت کرده‌اند.
صدور اعلامیه بلفور توسط وزیر خارجه انگلستان در سال 1917 خطاب به لرد روچیلد سرپرست فدراسیون صهیونیسم با مضمون حمایت انگلستان از تأسیس خانه‌ای ملی برای یهودیان باهدف جلب حمایت یهودیان در خلال جنگ جهانی اول انجام شد، این اعلامیه سرآغاز تلاش‌ها در عرصه بین‌الملل برای تأسیس اسرائیل به شمار می‌رود. عواملی چون قیومت انگلستان بر فلسطین و حمایت انگلیس از اعلام موجودیت اسرائیل موجب ایجاد موج دوم و سوم مهاجرت یهودیان به فلسطین شد، شروع جنگ جهانی دوم و نازیسم عاملی شد که یهودیان توجیه تاریخی خود را با توجه به هلوکاست برای تشکیل کشور ملی خود مطرح کنند. یهودیان زیادی به فلسطین مهاجرت کرده و شروع به خریداری زمین کردند سرانجام در سال 1948 اسرائیل اعلام موجودیت رسمی کرد. و امریکا این استقلال را فوراً به رسمیت شناخت طبق طرح سازمان ملل متحد قرار بود مناطق بین اعراب و اسرائیل تقسیم شود و منطقه بیت‌المقدس تحت نظارت سازمان ملل باشد تا از برخورد جلوگیری شود، اما طرح کنست برخلاف نظر سازمان ملل دنبال معرفی بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت و انتقال سفارت کشورهای دیگر به این شهر بود.
جنگ‌های اعراب و اسرائیل:
سلسله این اقدامات موج ایجاد مناقشه‌ای بزرگ بین اعراب و اسرائیل شد که از آن به‌عنوان رام نشدنی‌ترین مناقشه تاریخ نام‌برده می‌شود.
اختلافات از زمان موج اول مهاجرت و خرید زمین‌ها توسط یهودیان آغازشده و موج مخالفت‌ها نمایان شد اما به‌صورت رسمی و گسترده می‌توان به 5 جنگ اشاره کرد:
- جنگ 1948: پس از پایان قیومت انگلستان بر فلسطین و اعلام استقلال اسرائیل کشورهای عرب و چریک‌های داوطلب با اسرائیل وارد جنگ شدند.
- جنگ 1956 کانال سوئز: پس از روی کار آمدن جمال عبدالناصر کانال سوئز ملی اعلام‌شده و اسرائیل که عبور از آن را حق خود می‌دانست برای بازگشایی این کانال اقدام کرد اما درنهایت این کانال ملی اعلام شد و اقدام اسرائیل توسط مجمع عمومی سازمان ملل محکوم شد.
- جنگ 1967: اسرائیل با حمله به صحرای سینا، کرانه باختری رود اردن، نوار غزه، ارتفاعات جولان و شهر قنطیره را به اشغال درآورد.
- جنگ 1973: اعراب طی یک عملیات غافلگیرانه در سال 1973 اقدام به حمله به استحکامات خط بارلو واقع در جنب کانال سوئز و ارتفاعات جولان نمودند.
- جنگ 2006 اسرائیل و لبنان: جنگ 33 روزه اسرائیل و لبنان به تغییر مرزی منجر نشد، و با قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل پایان یافت این جنگ پیروزی مهمی برای مسلمانان به شمار رفته و در تقویت روحیه مبارزه آنان نقش کلیدی دارد.
اقدامات بین‌المللی مهم در منازعه اسرائیل و فلسطین:
- سال 1947 قطعنامه 181 مجمع عمومی سازمان ملل متحد: تقسیم سرزمین بین اسرائیل و فلسطین با سهم 55 درصدی اسرائیل همچنین اداره بین‌المللی بیت‌المقدس که با موافقت کشورهای غربی و مخالفت کشورهای مسلمان روبه‌رو شد و فلسطین بی‌درنگ آن را رد کرد.
- پیمان کمپ دیوید: صلح مصر با اسرائیل پس از سال‌ها درگیری و مناقشه در تاریخ 17 سپتامبر 1978 با حضور انور سادات و مناخیم بگین پس از 12 روز مذاکره با میانجیگری کاتر رئیس‌جمهور ایالات‌متحده به امضا رسید. کمپ دیوید اولین پیمان صلح بین طرفین جنگ اعراب و اسرائیل است، طی آن مصر اسرائیل را به رسمیت شناخت این پیمان 8 ماده‌ای واکنش‌های زیادی را برانگیخت سازمان ملل به دلیل عدم مشارکت خود و سازمان آزادی‌بخش فلسطین انعقاد آن را برخلاف منشور ملل متحد دانست، سازمان کنفرانس اسلامی به پیمان کمپ دیوید عضویت مصر را تعلیق کرد، اتحادیه عرب در اقدامی مشابه عضویت مصر را تعلیق و مقر خود را از قاهره به تونس منتقل کرد. اردشیر زاهدی آخرین سفیر رژِیم پهلوی این پیمان را تبریک گفت اما پس از انقلاب اسلامی مخالفت شدیدی با پیمان کمپ دیوید انجام گرفت.
- پیمان اسلو 1993 نروژ: تلاشی برای تعیین یک چهارچوب مشخص بود که به حل‌وفصل کامل منازعه اسرائیل و فلسطین منجر بینجامد. این پیمان به‌طور رسمی در 13 سپتامبر 1993 در واشنگتن با حضور یاسر عرفات، اسحاق رابین و بیل کلینتون به امضا رسید. این پیمان تشکیل حکومت خودگردان فلسطین را به‌عنوان یک‌نهاد اداری موقت مقرر کرد. قرار بر این بود که پیمان اسلو فقط برای یک دوره 5 ساله اعتبار داشته باشد و سپس جای خود را به یک توافق دائمی بدهد. مسائلی چون وضعیت بیت‌المقدس، آوارگان فلسطینی، شهرک‌سازی‌های اسرائیل، مسائل امنیتی و حدود مرزها بایستی در توافق دائمی حل‌وفصل می‌شدند. ساف در پیمان اسلو دولت اسرائیل را به رسمیت شناخته و کاربرد خشونت را محکوم کرد اسرائیل نیز ساف را به‌عنوان نماینده قانونی مردم فلسطینی به رسمیت شناخت و یاسر عرفات اجازه یافت تا به فلسطین بازگردد. در سال 1995 پیمان دیگری بانام (موافقت‌نامه موقت در مورد کرانه باختری و نوار غزه) معروف با پیمان اسلو دوم به امضای دو طرف رسید. این دو پیمان بانام پیمان‌های اسلو شناخته می‌شوند.
اقدامات دیگری نیز در خلال این تاریخ پرفرازونشیب انجام‌شده که عمدتاً موفقیت چشمگیر و جدی برای رفع اختلافات و مناقشه به دست نیاورده است.
شناسایی بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل توسط آمریکا:
ادعای معرفی بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل به مهر و موم‌های آغازین اعلام استقلال برمی‌گردد، اسرائیل در اسناد رسمی خود همواره بیت‌المقدس را به‌عنوان پایتخت معرفی کرده این اقدام که از روز اول خلاف نظر و اعلام موضع صریح و شفاف سازمان ملل متحد بوده است بارها توسط اسرائیل پیگیری شده در سال 1995 زمان ریاست جمهوری بیل کلینتون طرح انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس تصویب شد اما این اختیار به رئیس‌جمهور داده‌شده بود که آن را تا زمان ضرورت به‌صورت نامحدود 6 ماه به تعویق بی اندازد روسای جمهور پیشین آمریکا برای اجتناب از درگیری و به هم خوردن امنیت منطقه از انجام این کار خودداری و آن را بارها به تعویق انداختند. اما دونالد ترامپ که قدرت لابی‌گری و نفوذ صهیونیست‌ها در آمریکا را می‌شناخت وعده انتقال سفارت و به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل را در صورت پیروزی داده بود. در روزهای نخست پیروزی او با برقراری ارتباط نزدیک‌بین خود و برخی از سران کشورهای عرب سعی در چینش نظم موردنظر خود بر کشورهای خاورمیانه داشت، سفر او به عربستان، نزدیک‌تر شدن روابط سیاسی و اقتصادی، فشار بر ایران و امید عربستان به حمایت‌های آمریکا از عواملی بود که ترامپ احساس کرد قدرت‌های جهان عرب را در مقابل خود نمی‌بیند. پایان کار داعش و احتمال کاهش منازعات منطقه‌ای ایالات‌متحده را بر این داشت تا تصمیم خود را عملی کرده و مناقشه‌ای جدید در خاورمیانه به وجود آورد.
دونالد ترامپ در سخنرانی خود گفت: من به این قطعیت رسیدم که باید سفارت آمریکا را از تل‌آویو به قدس منتقل کنیم او گفت با وعده خود عمل کرده و از وزارت خارجه خواست تا مقدمات انتقال سفارت را فراهم کند او گفت که باید پیش‌تر این اقدام در راستای پیشبرد صلح ماندگار انجام می‌شده است.
این اقدام موجب واکنش‌های زیادی در سطح منطقه و جهان شد:
ایران: رهبر معظم انقلاب اسلامی: این اقدام را ناشی از عجز و ناتوانی دانستند و از ایستادگی جهان اسلام در مقابل این اقدام توطئه آمیز سخن گفتند.
رئیس‌جمهور ایران: قدس را متعلق به مسلمانان دانسته و گفتند فلسطین عرصه ماجراجویی جدید نخواهد بود.
وزارت امور خارجه: اقدام آمریکا را به‌شدت محکوم و آن را نقض قطعنامه‌های بین‌المللی دانست.
شورای عالی امنیت ملی: نسبت به هرگونه اقدام تنش‌زا برعلیه منافع جهان اسلام هشدار داد.
فلسطین:
حماس: گروه حماس از مردم خواست در اعتراض به این اقدام به خیابان‌ها ریخته و گفت اقدام ترامپ دشمنی آشکار با مردم فلسطین و پایمال کردن حقوق آن‌هاست.
تشکیلات خودگردان فلسطین: اقدام اخیر ترامپ خط پایانی بر روند صلح دانست، محمود عباس شناسایی قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل را غیرقانونی و بی‌اعتبار دانست و گفت قدس تا ابد پایتخت فلسطین خواهد بود.
ترکیه: قدس را بخش جدایی‌ناپذیر فلسطین دانست و اقدام آمریکا را محکوم کرد.
دبیر کل سازمان ملل: از این اقدام به‌عنوان لطمه‌ای بزرگ درروند گفتگو صلح نام برد.
پاپ: از ترامپ خواست هوشمندانه‌تر رفتار کرده و وضعیت کنونی شهر را حفظ نماید.
فرانسه: مکرون این تصمیم را تأسف‌آور توصیف کرده و گفت از آن حمایت نخواهد کرد.
اردن: اقدام آمریکا را نقض توافقات بین‌المللی دانست.
مصر: رئیس‌جمهور مصر در تماس تلفنی با محمود عباس مخالفت خود را با تصمیم ترامپ اعلام کرد.
لبنان: سعد حریری مخالفت خود را با تصمیم ترامپ اعلام کرده و با مردم فلسطین اعلام همبستگی کرد.
اتحادیه اروپا: اقدام آمریکا را محکوم کرده و از عدم‌تغییر موضع خود نسبت به قدس خرداد.
انگلیس: با اقدام ترامپ مخالفت کرده و آن را غیر سازنده نامید.
سوریه: مردم فلسطینو آرمان آنان را تعیین‌کننده سرنوشت قدس دانست و تصمیم ترامپ را بی‌اعتبار خواند.
آلمان: صدراعظم آلمان گفت: از تصمیم ترامپ حمایت نکرده و مذاکره را راه‌حل کاهش اختلافات دانست.
عربستان سعودی: تصمیم آمریکا را محکوم کرده و رفتار آمریکا را غیرمسئولانه و غیرقابل‌توجیه دانست.
سازمان همکاری‌های اسلامی: با تشکیل جلسه اضطراری 57 کشور اسلامی در ترکیه در مورد وضعیت قدس بیانیه‌ای مبنی بر درخواست از جامعه جهانی برای معرفی قدس شرقی به‌عنوان پایتخت فلسطین مطرح شد، همچنین اعلام شد که اگر شورای امنیت سازمان ملل در مورد این موضوع اقدامی نکند آن را در مجمع عمومی مطرح خواهند نمود. اعضای شرکت‌کننده در این اجلاس اقدام آمریکا را به رسمیت نشناخته و آن را به‌شدت محکوم کردند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد: در شورای امنیت 14 رأی مثبت بر علیه اقدام آمریکا اعلام و رأی منفی آمریکا موجب وتوی قطعنامه پیشنهادی شورای امنیت شد. نیکی هیلی سفیر ایالات‌متحده در سازمان ملل این اقدام را توهین نامید و گفت آمریکا این رفتار را فراموش نخواهد کرد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد: در جلسهٔ اضطراری که به درخواست کشورهای اسلامی و عربی تشکیل‌شده بود پیش‌نویس قطعنامه در مخالفت با تصمیم اخیر ترامپ را به رأی گذاشته شد، در این رأی‌گیری 128 موافق رأی برعلیه اقدام آمریکا 9 رأی مخالف و 35 رأی ممتنع اعلام شد.
از واکنش‌های دیگر به این اقدام را می‌توان به:
- درخواست گروه‌های فلسطینی برای اعتصاب عمومی
- محکومیت تصمیم ترامپ توسط الازهر مصر
- مخالفت سرسخت حزب‌الله لبنان به این اقدام
- اعتراضات سراسری در کشورهای اسلامی با برپایی تظاهرات و ابراز خشم و نفرت به تصمیم ترامپ
اشاره کرد.
موضوع اختلافات اسرائیل و فلسطین که از ابتدا با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده از بزرگ‌ترین چالش‌های عرصه دیپلماسی جهانی است و بارها به جنگ و اختلافات عمیق کشیده شده است. سرزمین فلسطین و قدس از مقدس‌ترین مکان‌ها در جهان اسلام شناخته‌شده و ریشه در آموزه‌های دینی و قرآنی دارد، اقدام اخیر ترامپ چالش جدیدی در منطقه خاورمیانه پس از داعش به شمار می‌رود تئوری دشمن سازی و ایجاد آشوب توسط ایالات‌متحده مشهود در رفتار اخیر ترامپ دیده می‌شود، او ابتدا با نزدیک کردن خود به سران کشورهای عرب و حمله‌های لفظی به ایران در پی اتحادی در جهان عرب با محوریت عربستان در راستای منافع آمریکا بود اما خیلی سریع وارد بازی پیچیده‌ای شد، ادعا بر سرزمین مقدس قدس تبعات بزرگی در جهان اسلام بر علیه آمریکا دارد این حساسیت توسط مجامع بین‌المللی و کشورهای دیگر نیز به خوبی احساس شد و موج محکومیت‌ها به این اقدام اعلام‌شده است، نزدیکی ترامپ به سران کشورهای عربی و اختلافات عمیق در روابط کشورهای اسلامی از عواملی است که به او جرات طرح چنین مسائلی را می‌دهد. او از تضعیف سازمان کنفرانس اسلامی خبر دارد و عربستان سعودی همچنین شیخ‌نشینان خلیج‌فارس را در مقابل خود نمی بنید اما رفتار نسنجیده او همچون بسیاری از ماجراجویی‌های دیگر در عرصه بین‌الملل از دید جامعه جهانی پنهان نیست؛ همچنین نقض قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل وجه این کشور را در عرصه جهانی به‌شدت تخریب می‌کند؛ و در این موارد خاص خشم و انزجار مسلمانان می‌تواند تبعات سنگینی برای آمریکا و اسرائیل به همراه داشته باشد.
عباس مثنوی، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
