فراتاب - گروه بین الملل: عربستان سعودی کشوری پهناور و مهم در منطقه خاورمیانه دارای ذخایر عظیم نفت و گاز در زمره کشورهای ثروتمند جهان و دارای اهمیت فراوان برای مسلمانان به لحاظ جایگاه تاریخی و قرارگیری خانه خدا، سرزمین مقدس مکه و مدینه با نظام سیاسی پادشاهی و حکومت غیر دموکراتیک است. عربستان رقیب جدی و استراتژیک ایران در منطقه به شمار می‌رود، اختلاف ایران و عربستان فقط جنبه تقابل ایدئولوژی وهابیت و تشیع نیست، بلکه تفاوت نوع نظام سیاسی دو کشور هم از موارد اختلاف است به‌طور طبیعی هر انقلابی برای حفظ پویایی خود در درون پدیده صدور انقلاب را با خود همراه دارد این موضوع در ایران بعد از 22 بهمن 1357 همواره مورد تأکید بوده و انگیزه‌بخش جریان‌های آزادی‌بخش به‌ویژه موجب تحرک و نشاط در میان شیعیان جهان شده است موضوعی که عربستان سعودی همواره از آن بیم داشته و آن را خطری جدی برای بقای نظام سیاسی خود تلقی کرده است.
اختلافات ایران و عربستان به‌طورکلی یک هدف اصلی را دنبال می‌کند، تبدیل‌شدن به قدرت اول منطقه و این رقابت موجب ایجاد مفهوم معمای قدرت در رابطه این دو کشور با نظام بین‌الملل شده است,یعنی هر دو در تلاشی بی‌پایان در حال گسترش توان سیاسی و نظامی خود برای عقب نماندن از چرخه قدرت منطقه‌ای هستند. عربستان سعودی با توجه به پیشینه تاریخی و تمایل بی‌حد خود برای رهبری جهان عرب در این راستا اقدامات زیادی انجام داده و هزینه‌هایی سنگینی برای تحت سلطه قرار دادن کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس پرداخت کرده گرچه به علت عدم تمدن مشترک و تفاوت نوع نگاه ایدئولوژیک دستاوردهای بسیار چشم‌گیری در جهت ایجاد وحدت در منطقه به دست نیاورده و کشورهای مهمی همچون عراق، قطر، مصر، لبنان، یمن و... رهبری و هژمونی عربستان بردنیای عرب را زیر سؤال برده‌اند اما این اقدامات به‌قدری وسیع شده‌اند که عربستان را وارد درگیری نظامی با مردم یمن کرده است و این جنگ رفته‌رفته زنگ خطر بحران در عربستان را به صدا درآورده پادشاه عربستان سلمان بن عبدالعزیز آل سعود که دریافت صرف هزینه‌ها و سیاست کهنه و کلاسیک خاندان آل سعود مقبولیت داخلی خود را ازدست‌داده و دستاوردی مؤثر برای تثبیت حیات سیاسی عربستان بدست نیاورده دست به تغییر اساسی در تاکتیک حکومت سعودی زده و ولیعهد محمد بن نایف را در اقدامی مشکوک و پر سروصدا کنار زد، او پسرش محمد بن سلمان 32 ساله وزیر دفاع جوان عربستان را به ولیعهدی معرفی کرد. این اقدام حواشی زیادی به همراه داشت.
محمد بن سلمان که از وضعیت کهولت سن و بیماری پدر اطلاع دارد و این حقیقت را به‌خوبی می‌داند که حکومت آل سعود از مشروعیت بالایی برخوردار نیست و در صورت عدم انعطاف خرد می شود او را بر این داشته که زیرکانه دست به اصلاحات اساسی در جامعه مدنی بزند او به آقای همه‌چیز معروف است و توانسته:
- جشن مفصلی به‌عنوان سالگرد پادشاهی سعودی ترتیب داده و زنان را برای اولین بار در ورزشگاه محل برگزاری جشن دعوت کند.
- اخذ گواهینامه رانندگی یکی از بزرگ‌ترین خواسته‌های زنان عربستان را تحقق بخشد.
- از زندگی خصوصی خود و تمایلش به تک‌همسری در جامعه‌ای که شاهان و شاهزادگان چندین همسر دارند سخن به میان آورد.
- خود را چهره‌ای دانشگاهی و با تحصیلات علوم سیاسی و حقوق به جامعه معرفی کند.
- دنبال کننده چشم‌انداز سند 2030 است . یعنی طرح کاهش و قطع وابستگی سعودی به درآمد نفتی در بلند را پیگیری می کند.
- خود را فعال اقتصادی معرفی کرده.
- از توسعه اجتماعی سخن گفته است .
- رابطه خود را با پرنفوذترین افراد جهان گسترش داده است .
و مجموعه این عوامل وی را که تا دو سال پیش خیلی شناخته‌شده نبود به پرنفوذترین چهره عربستان مبدل کرده است.
اما سیاست‌های این شاهزاده جوان در عرصه داخلی با چالش‌هایی روبه‌رو بوده که وی برای رفع موانع و چالش‌ها به حذف رقبا اقدام کرده عده‌ای حصر شاهزادگان و مرگ مشکوک صاحب نفوذان آل سعود را از چشم محمد بن سلمان می‌بینند؛ و در حوزه سیاست خارجی نزدیکی این شاهزاده جوان با ترامپ و تبعیت از سیاست‌های ایالات‌متحده آمریکا را عامل تنش‌آفرین در منطقه می‌دانند
یکی از مهمترین بحران‌های روزهای اخیر سیاست خارجی عربستان سعودی موضوع لبنان و سفر بدون برگشت سعد حریری به عربستان سعودی است. موضوع این‌گونه است که: سعد حریری یک‌باره لبنان را ترک کرده و به دیدار پادشاه عربستان می‌رود در اقدامی غیرقابل‌تصور در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از سمت خود استعفا داده و ایران و حزب‌الله لبنان را عامل تنش‌آفرین منطقه معرفی می‌کند و علا رقم درخواست مقامات لبنان خاک عربستان را ترک نمی‌کند تا این تصور به وجود بیاید که وی در عربستان سعودی حصرشده و یا گروگان گرفته‌شده است و هنگامی‌که فشار جهانی بیشتر می‌شود حریری از سفر به لبنان بدون حضور خانواده سخن می‌گوید که پیش‌بینی می‌شود عربستان در سیاست‌های منطقه‌ای شکست‌خورده و به‌زور متوسل شده است تا امروز که سیاست‌های خود در لبنان را شکست‌خورده می‌بیند با این اقدام به تنش‌آفرینی در لبنان دامن بزند.
عربستان که به‌خوبی درک کرده ایران پس از نابودی داعش فاتح این نبرد خواهد بود و قدرت بسیار بزرگی به دست آورده از سویی پرونده باز یمن و درگیری بسیار هزینه‌بر با این کشور دارد و مثل هم‌پیمان خود یعنی آمریکا قدرت حزب‌الله در منطقه را سدی برای اقدامات سلطه طلبانه خود می‌داند سعی دارد با تقویت قوای داخلی و جلب رضایت مردمی در داخل حوزه نفوذ خود را در منطقه بیشتر کند؛ اما راهکارهای فعلی تا امروز به علت عدم تجربه تصمیم گیران و اختلافات داخلی خاندان آل سعود در حوزه سیاست خارجی پاسخ مثبتی نداده است. از طرفی با نزدیک شدن به پایان عمر داعش قدرت منطقه ایران رو به افزایش و سهم تعیین‌کنندگی آن بسیار پررنگ‌تر شده است.
عباس مثنوی، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
