فراتاب – گروه دیپلماسی (محمدرضا ستاری – اردشیر پشنگ): در حاشیه برگزاری 23مین نمایشگاه مطبوعات سراسری کشور «صادق حسین جابری انصاری» ،معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه ایران، ساعتی مهمان غرفه و تحریریه فراتاب بود این دیپلمات برجسته کشور در این دیدار به پرسش های فراتاب در خصوص میزان تداوم و هماهنگی سیاست خارجی ترکیه در مثلث تهران، مسکو و آنکارا و نیز سیاست های ایران در قبال تحولات و مسائل کردها در اقلیم کردستان و کردستان سوریه پاسخ داد که مشروح آن بدنبال خواهد آمد:
فراتاب- با توجه به تداوم همکاری‌ها میان مثلث ایران، ترکیه و روسیه در روند مذاکرات آستانه و اینکه گروه داعش اکنون به صورت مشهودی در صحنه تحولات سوریه تضعیف شده است، شما همکاری میان ایران و ترکیه و همچنین تداوم این همکاری‌های را در آینده به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟ آیا ممکن است در ادامه این تحولات ترکیه مسیری دیگر در پیش بگیرد؟
جابری انصاری: برای در دستور کار قرار گرفتن این همکاری‌ها تاکنون یک مسیر مشخصی طی شده است. اگر به خاطر داشته باشید، در سال‌های اول شکل‌گیری بحران در سوریه، دولت ترکیه سیاستی متناقض و رویاروی سیاست ایران را دنبال می‌کرد. در این میان تحولاتی صورت گرفت که امکان همکاری دو کشور با روسیه در قالب مذاکرات آستانه فراهم شد. باید خاطرنشان کنم در سیاست، تحولات همیشه بر اساس آرمان‌‌ها، آرزوها و خواست کشورها صورت نمی‌گیرد. بازیگران در صحنه سیاست داخلی و خارجی با گزینه‌های مختلفی مواجه هستند و این از قاعده‌‌مندی سیاست است که شما را با محدودیت و انتخاب‌های محدودتر مواجه می‌سازد.
در بحران سوریه و حتی در مساله تعامل با عراق، ترک‌ها در طول سال‌های گذشته سیاست خاصی را دنبال می‌کردند. شاید عنوان اصلی این سیاست «تضعیف دولت‌های مرکزی» بود و در مورد سوریه نیز به صراحت سرنگونی دولت بشار اسد توسط آنکارا دنبال می‌شد. سیاست ترکیه در عراق در واقع محدودسازی اثرگذاری دولت مرکزی و تحقق برخی اهداف ملموس و تحمیل برخی خواسته‌ها بر دولت بغداد بود.
خب این سیاست در بستر واقعیت‌ها با مجموعه‌ای از مسائل مختلف مواجه شد که نتیجه آن در دستور کار قرار گرفتن نوعی بازاندیشی در سیاست‌های ترکیه بود. در همین رابطه بود که امکان شکل‌گیری روند آستانه بوجود آمد و هنگامی که نیاز به این همکاری وجود داشته باشد، طبیعی است که با وجود محدودیت گزینه‌ها این همکاری تداوم خواهد داشت. اگر فرض کنیم که همکاری‌ها معکوس شده و برهم بخورد، منوط به این است که گزینه‌های بهتری در برابر ترکیه محقق شود. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که چنین امری بیشتر ذهنی باشد و در واقعیات عینی چنین مساله‌ای مشاهده نمی‌شود.
اگر دقت داشته باشید در روند همکاری‌های آستانه در طول بیش از یکسال گذشته، ما شاهد گسترش همکاری‌ها بوده‌ایم و از سوی دیگر در سطح منطقه‌ای نیز شاهد افزایش همکاری‌های دو جانبه میان ایران و ترکیه بوده ایم. اکنون آنچه در افق این همکاری مشاهده می‌شود افزایش تعاملات میان تهران و آنکاراست. البته این امر بدان معنا نیست که مسیر فعلی مسیری ساده است؛ زیرا خیلی راحت و شفاف می‌توان گفت که ترکیه هدف‌گذاری‌های دیگری در سطح منطقه و به طور مشخص در سوریه دنبال می‌کرد. در این راستا، طبیعی است که کشورها معمولاً اهداف خود را گم نمی‌کنند یا کلاً به کناری نمی‌گذارند، بلکه در سطوحی از پیگیری آن اهداف بازاندیشی صورت می‌دهند.
همین امر است که سبب پیچیدگی خواهد شد. ما اکنون با یک روند ساده مواجه نیستیم، زیرا هر توافقی که بخواهد در آستانه صورت بگیرد، باید زمان زیادی برای آن صرف شود و پس از توافق نیز اجرای آن دائماً با چالش‌های روبروست. من بارها تاکید کرده‌ام که فعلاً گزینه بهتری در برابر بازیگران منطقه‌ای وجود ندارد. دنیای واقعی سیاست دنیای همین محدودیت‌هاست و ما در این راستا تلاش می‌کنیم تا نقاط اشتراک را حداکثرسازی و در این میان همپوشانی‌های ایجاد شده را به پروژه‌های مثمر ثمر برای هر دو طرف تبدیل کنیم. البته باید گفت که ترکیه و ایران سیاست‌های خاص خود را دنبال می‌کنند و در سطح رویکردها و پیگیری‌ها همچنان تناقضاتی وجود دارد. در این راستا عنوان سیاست ایران حداکثرسازی منافع در حوزه‌های مشترک است؛ زیرا اگر چنین روندی دنبال نشود، به معنی ادامه درگیری‌های فرسایشی در منطقه، از بین رفتن منافع ملی کشورها و تداوم شرایط نامطلوب خواهد بود. به همین دلیل است که ایران علیرغم همه سختی‌ها، تناقض‌ها و چالش‌ها به سمت حداکثرسازی منافع مشترک متمرکز بوده و امیدواریم در افق پیشرو شاهد افزایش همکاری ها با میل به سمت تعاملات بلند مدت و حتی دراز مدت باشیم.
فراتاب- طی هفته های اخیر شاهد وقوع تحولاتی میدانی و تا حدی سیاسی و دیپلماتیک در قبال اقلیم کردستان در شمال عراق هستیم، بخصوص اینکه طی فرآیندی دولت مرکزی عراق، کنترل حدود 51 درصد مناطق تحت امر نیروهای پیشمرگ را بدست گرفت و طرفین در یک وضعیت پرتنش در قبال یکدیگر قرار گرفته اند، در این بین و با توجه به ارتباط و تعامل جمهوری اسلامی ایران با هردو طرف، پرسش این است که سیاست های جمهوری اسلامی ایران در قبال کردها بطور خاص در اقلیم کردستان عراق و بطور عام در سوریه و ترکیه چگونه است؟ بخصوص اینکه ایران از نظر ماهیتی، فرهنگی و تاریخی سیاسی تفاوتهای ماهیتی جدی با مساله کُرد در مقایسه با ترکیه، سوریه و عراق دارد
جابری انصاری: هیچ تغییری در سیاست‌های اساسی ایران در رابطه با مسائل کُردی صورت نگرفته است. سیاست ایران همواره دارای دو پایه تعامل در قبال مسائل کردی بوده است. نخست اینکه ایران دوست مردم کُرد بوده و خواهان تحقق منافع آنها در چارچوب سرزمین‌هایی است که در آنها زندگی می‌کنند. اصل دوم نیز این است که سیاست ثابت ایران عدم تغییر مرزها، حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای منطقه بوده و هست. ما معتقدیم که مسیرهای به سوی تجزیه و نقض حاکمیت ملی هیچ منفعتی برای هیچکس نخواهد داشت جزء بیگانگان که به دنبال افزایش تناقض‌ها و اختلافات در سطح منطقه و درون کشورهای خاورمیانه هستند.
مسیر فعالیت سیاسی در داخل کشورها با چالش های بسیاری مواجه است، اما این بدان معنی نیست که گزینه‌های دیگر گزینه‌های بهتری هستند. معتقدم که این گزینه‌ها همراه با ریسک‌های بالا و در خطر قرار دادن منافع محقق شده بوده و راهی به جزء همکاری درون کشورها برای تحقق حقوق کُردی در چارچوب منافع ملی خودشان وجود ندارد. در این رابطه هر راه حل دیگری با هزینه‌های بسیار بالا همراه خواهد بود.
در عراق ما در اوج جریانات مرتبط با مساله اقلیم کردستان و همه‌پرسی شاهد سفر آقای ظریف به سلیمانیه برای شرکت در مراسم تشییع مرحوم جلال طالبانی بودیم. این سفر که در اوج دعوای اقلیم صورت گرفت و شخص من نیز در آن آقای ظریف را همراهی می‌کردم ما را در برابر سوالاتی مبنی بر نامشخص بودن سیاست‌های ایران در قبال مساله اقلیم کردستان قرار داد. در پاسخ به این سوالات تصریح می‌کنم که خیر، سیاست‌های ایران کاملاً مشخص است و هیچ تناقضی هم در آن مشاهده نمی‌شود. دوستی و پیوند میان کردها و ایران، پیوندی ثابت، مستمر و تاریخی بوده و خواهد بود و در عین حال حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورهای منطقه اصل ثابت، قطعی و جدایی ناپذیر سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران است. ما فکر می‌کنیم که می‌شود در کنار هم هر دوی این مسائل را داشت. مجدد تاکید می‌کنم که کردها جزء جدایی ناپذیری از ملت ایران بوده و ایران با نام کردها پیوندی جدایی ناپذیر و تاریخی را به عنوان مرزبانان بزرگ کشور و تمدن ایرانی دارد. در نتیجه سیاست ایران نیز سیاستی همه جانبه و مبتنی بر تمام این واقعیات بوده و خواهد بود. در این رابطه امیدواریم که برهم ریختگی فعلی در منطقه برخی سیاستمداران کرد را در این مسیر قرار ندهد که به سمت گزینه‌های پرخطر و پر ریسک برای مردم خودشان و همه ملت‌های منطقه حرکت کنند.
تجریه همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق از این زاویه و علیرغم همه ناراحتی‌هایی که در بر داشت، شاید این دستاورد را در پی داشته باشد که همه توجه کنیم، پیگیری حقوق در چارچوب دولت- ملت‌ها، مرزها و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهای موجود در خاورمیانه علیرغم همه مشکلات و چالش‌ها، کمترین هزینه را در برابر همه گزینه‌های دیگر در بر خواهد داشت. معتقدم گزینه‌های دیگر همه را با خطر، هزینه و رویارویی‌های جدید مواجه خواهد ساخت. خاورمیانه به تازگی از میان موج تروریسم و افراط گرایی برخاسته و با توجه به وضعیت منطقه، ورود به تونل جدید درگیری به هر عنوان و توجیهی اشتباه راهبردی با نتایج دراز مدت منفی خواهد بود. لذا امیدواریم تمامی سیاستمداران منطقه توجه به این نکته را در دستور کار خود قرار دهند تا روزهای بهتری را برای تمامی مردم منطقه در پیش داشته باشیم.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
عکسها از شادی پشنگ
