فراتاب – گروه بین الملل: تحولات خاورمیانه در چند سال اخیر و وقوع انقلاب های عربی در منطقه و شکست اکثر این انقلاب ها و انحراف آنها از مسیر اولیه خود و جدا افتادن از اهداف و شعارهایی که توسط مردم این کشورها مطرح می شد و به دنبال آن وقوع جنگ های مذهبی و طایفه ای در تعدادی از کشورهای خاورمیانه علی الخصصوص در عراق و سوریه و ظهور گروه های رادیکال و افراطی همچون داعش در این دو کشور زنگ خطر را نه تنها برای این کشورها بلکه برای کشورهای همسایه و منطقه و جهان به صدا در آورد.
با قدرت گرفتن گروه داعش و اشغال موصل توسط این گروه که بدون مقاومت جدی نیروهای عراقی صورت گرفت و همچنین به تصرف در آوردن استان صلاح الدین و قسمتی از استان کرکوک و استان دیاله عراق و حرکت داعش به سمت بغداد و سنگرگیری این گروه پشت دروازهای بغداد و قتل و کشتار مردم و امکان دستیابی به چاهای نفت جنوب توسط داعش خیلی از کشورها منافع خود را به صورت جدی در خطر دیدند.
ایران اولین کشوری بود که با درخواست دولت عراق جهت جلوگیری از سقوط بغداد به این کشور نیرو اعزام کرد و بعد از آن با تهدید عربستان سعودی و کشورهای خلیج فارس توسط ابوبکر البغدادی، پادشاهی سعودی رسما از کشورهای جهان خواست علیه داعش ائتلاف تشکیل دهند و اندیشه و تفکر داعش را برگرفته از خوارج خواند و این گروه را گروهی انحرافی که با شعارهای به ظاهر اسلامی در پی بسط سلطه برکشورهای اسلامی است خطاب کرد.
بعد از این دعوت توسط پادشاهی سعودی اکثر کشورهای غربی و عربی تحت رهبری امریکا ائتلافی نظامی را برای سرکوب داعش به ر اه انداختند و با حملات مکرر هوایی به مقرات و نیروهای داعش مانع از ورود آنان به بغداد و سقوط این شهر شدند. سپس در واکنش به این تحولات نیروهایی تحت عنوان الحشد شعبی در این کشور شکل گرفت که نقش بسزایی در مقابله با داعش داشتند اما داعش پس از ناامیدی از تصرف بغداد مسیر و نوک پیکان خود را متوجه اقلیم کردستان نمود و پس از مدت کوتاهی شهرهای از مناطق کردنشین مثل سنجار و مخمور را به تصرف درآورد و تا دروازه های اربیل بهپیش رفت با درخواست بارزانی از امریکا و ایران بلافاصله نیروی هوایی امریکا خطوط مقدم داعش را هدف گرفتند و همزمان نیروهای پیشمرگ با بسیج همگانی و کمک تسلیحاتی ایران توانستند داعش را متوقف و آنرا از مناطق اشغالی یکی پس از دیگری بیرون برانند بهطوریکه پس از مدت کوتاهی اکثر مناطق کردی از دست داعش آزاد و ضمیمه مناطق کردنشین شد و نیروی پیشمرگ بهعنوان تنها نیروی موثر در مقابله با داعش بر روی زمین در مجامع بینالمللی شناخته شد این نیروها در مناطق آزادشده باقی ماندند و امور آنرا در دست گرفتند و نیروهای عراقی در واقع بهطور کامل از این مناطق عقب نشستند.
در سوریه نیز مقاومت زنان و مردان کرد در برابر حملات وحشیانه داعش در شهر کوبانی اسطورهای از رشادت و دلیری کردها را به نمایش گذاشت به نحویکه باعث حمد و ثنای این نیرو توسط اکثر کشورهای جهان بودیم و بعد از آن مسئله کردها و ظلم و ستمی که به قوم کرد در عراق و سوریه شده بود بار دیگر در محافل عمومی و دانشگاهی و سیاسی جهان مطرح و گمانهزنیها جهت ایجاد کشور مستقل کردی در عراق و سوریه یا در عراق بهتنهایی که بتواند حقوق اقلیتها را رعایت و بتوانند از اقلیتهای مسیحی و ایزدی و بقیه اقلیتها در مقابل حکومتهای دیکتاتوری و گروه های رادیکال حفاظت کند اوج و عمق گرفت. به نظر میرسد اقلیم کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی که از سال 2003 تاکنون در حالت نیمه خودمختار قرار دارد دارای ساختار و سازمان و موقعیت بهتری نسبت به کردستان سوریه قرار دارد از اینرو با توجه به اختلافات عمیق لاینحلی که بین دولتهای مرکزی عراق و اقلیم در طول این سالها وجود داشته و تمایل اکثریت مردم و همچنین احزاب کردی برای جدایی از عراق و تشکیل کشور کردی به نظر میرسد کشورها و مجامع بینالمللی در قبال تشکیل کشور کردی به دلایل خاصی از این جدایی حمایت کنند ولی در این بین موضع کشورهای همسایه مثل ایران و ترکیه بسیار مهم و سرنوشتساز است.
دولت ترکیه به دلیل روابط مناسب و خوبی که با حزب دموکرات (پارتی) دارد و همچنین نیاز مبرم این کشور به نفت و گاز اقلیم و از همه مهمتر دشمنی ایدئولوژیک حزب دموکرات با پ.ک.ک و مخالفت مسعود بارزانی با فعالیتهای پ.ک.ک و پ.ی.د در ترکیه و سوریه و داشتن روابط نزدیک مسعود بارزانی و اردوغان و همچنین اختلافات بین دولتهای عراق و ترکیه در حمایت از جریانهای مخالف به نظر میرسد ترکیه از ایجاد یک کشور کردی در شمال عراق که همسو با سیاستهای نوعثمانی اردوغان باشد حمایت کند و اما موضع ایران در قبال جدایی اقلیم از عراق که همواره در موضعگیریهای رسمی مقامات این کشور از عراق یکپارچه حمایت کرده است میتواند پیچیده و متفاوت باشد. به دلیل سابقه مبارزاتی و درگیری های اوایل انقلاب کردهای ایران و داشتن دشمنی مثل اسرائیل که روابط خوبی با کردهای عراق دارد شاید مقامات ایرانی اینطور فکر کنند که ایجاد کشور کردی در شمال عراق آغاز ناامنی در دامنه مرزهای جمهوری اسلامی با اقلیم کردستان و فعالیت کردهای ایرانی جهت کسب امتیاز گیری یا طلب خودمختاری باشد هرچند این نگرانیها منطقی و تا حدودی شاید نزدیک به واقعیت خود را نشان دهد اما کسانی که در میان کردهای ایران زندگی میکنند وکرده اند و یا به هر نحو دیگر با کردهای ایران مراوده داشتهاند بهخوبی دریافتهاند که احساس تعلق کردها به ایران بیشتر از هر قوم و طایفهای دیگر در ایران بوده و هست حتی بعضا دیده می شود افراد و گروه هایی از کردهای ترکیه و عراق و سوریه نیز اصالت خود را ایرانی و آریایی دانسته و به آریایی بودن خود افتخار میکنند همچنین اختلال و هزمی که در میان کردهای ایرانی در جامعه ایران صورت گرفته در میان کردهای عراق و سوریه مشاهده نمیشود با توجه به وضعیت جامعهشناختی و مذهبی در میان کردهای ایران احتمال سرایت انگیزه های جداییطلبانه در میان کردهای ایران بسیار اندک و محدود است و هیچکدام از نخبگان سیاسی و مذهبی کرد نمیتوانند امنیت و احساس تعلق مردم به ایران را فدای شعارهای بهظاهر جذاب و اما خطرناک اینچنینی نمایند.
پس به نظر میرسد تهدیدی که اینک تحت عنوان استقلال اقلیم متوجه جمهوری اسلامی است میتواند با مدیریت صحیح و استراتژی بلندمدت و عاقلانه به یک فرصت تبدیل شود و نفوذ جمهوری اسلامی در میان کردهای منطقه نهادینه شود و این مهم فقط با سعهصدر و تصمیم درست و به موقع امکانپذیر است تا قدرت مانور دیگران در دشمن قلمداد کردن جمهوری اسلامی با کردها از بین برود و جمهوری اسلامی بهعنوان دوست مورد اعتماد کردها بتواند جایگاه واقعی خود را در میان مردم کرد کسب کند.
خداداد حسینی کارشناس ارشد علوم سیاسی
دیدگاههای ارائه شده در این نوشتار بعضاً به معنای دیدگاه فراتاب نیست
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است