فراتاب: تلاطم بازار جهانی نفت شرکتهای فعال در صنعت نفت و گاز را با چالشهای طاقت فرسایی مواجه نموده، آنچنان که پیشبینی رخدادهای آتی را برای ادامه حیات فعالان این صنعت را سخت نموده است. نزدیک به دوسال است که فضای بخش انرژی در جهان با تنش و فرسایش همراه گشته و ثبات قیمت جهانی نفت در محدوده زیر 40 دلار به فروپاشی مالی شرکتهای بزرگ فعال در این صنعت سرعت بخشیده است. در فضای حاکم بر بازار نفت که با نوساناتی مواجه می شود که متاسفانه به صرف امواج مثبت در قیمتها ضرورتاً موجب نجات شرکتها نشده و چه بسا موجب اثر سهمگینتری در ورشکستگی آنها خواهد شد. از سویی برای شرکتهای نفت و گاز آغاز سال 2016 مقارن با روزهای بسیار پرتنشی بود. بررسی گزارشات مالی و رتبه اعتباری شرکتها گویای دست و پنجه نرم کردن آنها با خطر ورشکستگی است، حتی شرکتهایی که در آستانه سقوط قراردارند برای جلوگیری از خدشه دار شدن رتبه اعتباریشان نزد بانکها و موسسات مالی از رسانهای شدن مشکلات مالی خودداری و مشکلات را انکار میکنند. فعالیت دوباره ایران و تقاضای ضعیف نفت در بازار باعث به تاخیر افتادن سرمایهگذاریهای جدید در بخش اکتشاف و استخراج، تعدیل نیروی انسانی و کاهش هزینهها در شرکتهای بخش نفت و گاز گردید. در شرکتهای کوچک این صنعت که برای ادامه حیات اقتصادی خود نیازمند استفاده از تامین مالی هستند بدلیل ارتباط صنعت مالی به قیمت جهانی کالاهای اساسی که آنهم متاسفانه وضعیت مناسبی نداشته و با روند نزولی قیمتها مواجه بوده، یا هزینه استقراض افزایش یافته و یا منابعی برای ارائه وجود نداشته است. در همین بین اتفاق بدی که احتمال وقوع بالایی دارد سرایت بحران مالی از بخش انرژی به بخش مالی و صنعت بانکداری است. کافی است شرکتهای بزرگ نفتی بدلیل از دست دادن سود عملیاتی و شناسایی زیان در صورتهای مالی خود توانایی بازپرداخت منابع مالی استفاده شده در پروژههای مختلف را نداشته باشند تا جرقه این بحران زده شود. تلاش همه کشورهای تولید کننده نفت اعم از اعضای اوپک و غیر اوپک نیز برای فریز کردن تولید نفت بدلیل سیاستهای عربستان با شکست مواجه گردید. مذاکرات مقدماتی بسیاری در سطح بینالمللی برای متقاعد کردن تولیدکنندگان تاثیرگذار که از اعضای اوپک هم نیستند انجام شده بود که نهایتاً با تصمیمات عربستان تمام امیدها به یاس تبدیل شد. همه این اتفاقات نه فقط تولیدکنندگان نفت و گاز بلکه اقتصاد جهان را به چالش کشیده که شاید وقایع غیر قابل پیشبینی روند بازار را تغییر دهد. البته به تازگی پیشبینی تحلیلگران موسسه Goldman Sachs از قیمتهای بازار نفت منتشر گردیده که نشان از رشد 5 دلاری داشته و به 50 دلار در سال 2016 رسیده و طبق اعلام کارشناسان بازار نفت، بازار بسیار زودتر از آنچه پیشبینی میشد از حالت اشباع به کسری ذخایر استراتژیک تغییر وضعیت داده است. همین موضوع میتواند روند آتی را هر چند ضعیف تغییر دهد.
در بازار گاز هم چه بسیار کارخانجات یا پروژه های ال ان جی در حال احداث در سطح جهان که با قیمتهای جاری 6-5 دلاری در هر میلیون Btu توانایی رقابت با تولیدکنندگان حاضر در بازار را ندارند. تولیدکنندگان قدیمی چون روسیه و قطر نسبت به قیمتهای جاری بازار گاز انعطاف پذیری بالاتری دارند، حتی روسیه بدلیل قرار گرفتن تحت تحریمهای بینالمللی وابستگی اقتصادی بیشتری به فروش نفت و گاز پیدا کرده و به هر قیمتی حاضر به فروش خواهد بود. در کفه مصرفکنندگان گاز طبیعی نیز داستان تغییر کرده است. ژاپن بزرگترین مصرف کننده ال ان جی که سالها بعنوان خریدار با تامینکنندگان قراردادهای خرید منعقد مینمود اخیراً با کاهش مصرف و مازاد موجودی گاز طبیعی مواجه گردیده و این موضوع باعث شده استراتژیهای جدیدی را مدیریت انرژی و ایجاد توازن اتخاذ نماید. اخیراً نماینده دولت ژاپن در اجلاس G7 اعلام کرد که این کشور برنامهریزی لازم را برای تبدیل شدن به یک هاب ال ان جی قابل اتکا برای مصرفکنندگان این محصول انجام داده و در حال تکمیل زیرساختهای مورد نیاز میباشد. در یکسال اخیر وجود قراردادهای بلندمدت خرید و وجود مازاد گاز موجب شده که مذاکرات شرکتهای تامینکننده ژاپنی از موضوع خرید ال ان جی به بازاریابی و فروش ال ان جی تبدیل شود که این اتفاق در فضای کنونی بازار گاز نگرانیهای بسیاری را برای تولیدکنندگان ال ان جی فراهم نموده است. دیگر بازار مصرف گاز طبیعی قاره اروپاست که تامینکنندگان سنتی این بازار یعنی روسیه و نروژ، جدیداً استراتژی خاص خود را در جهت حفظ سهم بازار خود در اتحادیه اروپا، همانند آنچه عربستان در بازار جهانی نفت انجام میدهد اتخاذ نمودهاند که این امر باعث شده اتحادیه اروپا از گاز لبریز گردد. وجود مازاد عرضه گاز توسط تامینکنندگان در اتحادیه اروپا مانع دریافت محمولههای گاز تولیدی در امریکا و قطر شده و این وقایع مقارن با اتفاقات بازار نفت در یکسال اخیر باعث زمینگیر شدن تولیدکنندگان نفت و گاز ماسهای در امریکا شده است.
اتفاق متمایزی که در دوسال اخیر رخداده این بود که افت قیمت نفت نه فقط تولیدکنندگان بنام این محصول را به چالش کشید بلکه مصرف کنندگان این محصول که صاحب تکنولوژی هستند و خود در سرمایهگذاری و تولید نقش اساسی دارند را به لبه پرتگاه کشانده است. بهمین دلیل در حال حاضر کشورهای عمدتاً غربی و مصرفکننده انرژی نیز برای کنترل بحران اقتصادی نیازمند رشد قیمتها هستند. در نتیجه در صورت ادامه نوسانات قیمت نفت در محدوده کنونی اقتصاد جهان شاهد تبعات مخربی فراتر از آنچه هم اکنون احساس میشود خواهد بود و با سیل ورشکستگی در شرکتهای بزرگ نفتی و سرایت آن در صنعت بانکداری و موسات مالی جهان را با چالشی دیگری مواجه خواهد کرد.
