فراتاب ـ سپیده شعرباف: استیفن هاوکینگ، بی‌شک پرآوازه‌ترین فیزیکدان عصر حاضر است؛ نخبه‌ای که در ۲۱ سالگی مبتلا به بیماری ای.ال.اس (ALS) شد و پزشکان فقط ۲ سال امید به ادامه زندگی‌اش داشتند. اما حالا ۷۴ سال سن دارد و در عین ابتلا به فلج عضلانی شدید، سعی می‌کند مرزهای علم را توسعه دهد؛ کاری که در پیشبرد کیهان‌شناسی و شناخت ژرفای آسمان در آن ماهر شد. هاوکینگ گرچه با کارها و آثارش که مانند هر فیزیکدانی بی‌خطا نیست در میان فیزیکدانان شناخته می‌شود ولی در میان مردم عموما با کتاب «تاریخچه مختصر زمان» که در سال ۱۹۹۳ به چاپ رسید و در جهان به ویژه ایران پرفروش شد، او را می‌شناسند. هاوکینگ اما در سال‌های اخیر پا را از مرزهای علم و فیزیک فراتر گذاشت با اظهارات جنجالی‌اش خبرساز شد؛ گفته‌هایی که البته پیش اهل علم و دین خریداری نیافت و با پاسخ‌های درشتی همراه شد (از جمله در کشور ما با گفته‌های دکتر منصوری و آیت‌الله سبحانی). با تمام این‌ها، او هنوز یک مبارز سرسخت و یک فیزیکدان متبحر است.
***
فقط چند ساعت از ورود پروفسور کامران وفا به ایران گذشته بود که برای شرکت در سخنرانی او در دانشگاه صنعتی امیرکبیر وارد دانشگاه شدم. پس از باز شدن سالن آمفی تئاتر، در کمتر از دو دقیقه سالن پر شد و کسانی که فقط دو دقیقه تاخیر داشتند باید ایستاده برنامه را دنبال می‌کردند. هیجان و فضای پرانرژی سالن برای من که فقط دو ساعت پیش از برنامه از حضور دکتر وفا در ایران خبردار شده بودم عجیب و همزمان بسیار جالب بود.
سخنرانی دکتر وفا به قدری همه را جذب کرده بود که سالن در سکوت کامل بود، پس از سخنرانی یکی از دانشجویان از او تشکر کرد که در کلامش از کمترین لغات انگلیسی استفاده کرد و با وجود اینکه سال‌ها خارج از ایران بود سخنرانی خود را کاملا فارسی برگزار کرده است.
حفظ فرهنگ ایرانی دکتر وفا نه فقط در کلام او، بلکه در منش و سلیقه او کامل به چشم می‌خورد. او با رویی گشاده دعوت جمعی از منجمان آماتور را به گذراندن یک شب رصدی و رصد آسمان شب پذیرفت و در طول برنامه از میهمانی شامی گفت که میزبان استیفن هاوکینگ، یکی از مطرح‌ترین فیزیکدانان معاصر جهان بوده است. مهمترین نکته‌ای که او هنگام صحبت درباره مهمانی روی آن تاکید می‌کرد، «ایرانی برگزار شدن» مراسم بود.
پروفسور وفا هنوز آنقدر به فرهنگ ایرانی خود علاقه دارد که در مهمانی شام با حضور استیفن هاوکینگ و جمعی از اساتید دانشگاه هاروارد در خانه‌اش، آنها را به شام ایرانی و گوش دادن به موسیقی ایرانی دعوت می‌کند و موسیقی مورد نظر را با وسواس بسیار انتخاب می‌کند تا هم کاملا ایرانی باشد و هم برای مهمانان دلنشین باشد. خانه‌اش را با هنر ایرانی مفروش کرده است و بر در و دیوار خانه آثار هنری هنرمندانی چون بهزاد به چشم می‌خورد. هنگامی که تصاویر مهمانی شام ایرانی استادان هاروارد را می‌دیدم، با خود فکر می‌کردم که خانه خیلی از ایرانی‌ها در ایران انگار چیزی کم دارد تا یک خانه و خانواده ایرانی را به خوبی نشان دهد، وقتی خانه‌ای در آن‌سوی دنیا هست که از در و دیوار آن روح ایرانی موج می‌زند.
میزبان آنقدر به ایران و فرهنگ کشورش علاقه دارد که مهمان او، هاوکینگ هم تصاویر سفر خود در سال ۱۳۴۱ به ایران را به مهمانی آورده بود و به مهمانان از خاطرات سفر خود به ایران و علاقه فراوان به سفر دوباره به ایران گفته بود. هاوکینگ فقط چند ماه پیش از مبتلا شدن به بیماری عجیبش به ایران آمده بوده و تبریز و قزوین و تهران و شیراز و طبس و مشهد را دیده بوده است. زمان خروجش از ایران مغایر با زلزله ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ بویین زهرا بوده است و هاوکینگ در خاطرات خود به آن حادثه اشاره کرده است. او در پایان تصویری از مسجد نصیرالملک شیراز را نشان داده و گفته است به خاطر خاطرات خوبی که از ایران دارد، دوست دارد باز هم به ایران سفر کند. دکتر وفا در جمع کارآفرینان حوزه‌های علم گفت اگر کسی بتواند برای سفر هاوکینگ به ایران سرمایه‌گذاری کند، کمک بزرگی به برقراری ارتباط دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی با دانشمندان بزرگ جهان کرده است.
پروفسور کامران وفا استاد فیزیک دانشگاه هاروارد و یکی از چند استاد برجسته فیزیک دنیا است که چند روزی در میان مشغله کاری به ایران آمده بود تا در میان علاقه‌مندان به علم در کشور خودش به ترویج علم بپردازد. وقتی با او درباره نظریاتش درباره فیزیک مدرن و تئوری ریسمان‌ها برای ماهنامه نجوم گفت‌وگو می‌کردم، بیش از هر چیز علاقه او به ایران، دانش‌آموزان، دانشجویان و دانشمندان ایرانی و همچنین دانسته‌های بسیارش از فرهنگ ایرانی برایم جالب بود و همین باعث شد گفت‌وگو فقط یک گفت‌وگوی رسمی نباشد و احساس می‌کردم با کسی صحبت می‌کنم که سال‌ها در ایران بوده و به گوشه گوشه آن سفر کرده است.
پروفسور وفا به ایران آمده بود تا برای دانشجویان صحبت کند، در سمینار دانشجویان فیزیک شرکت کند، برای دانش‌آموزان از رابطه علم هندسه و فیزیک مدرن بگوید و سرمایه‌گذاران حوزه علم را ترغیب به مشارکت در پروژه‌های علمی کند و تک تک این برنامه‌ها خواسته خودش بود و آنقدر به هر کدام بها می‌داد که روز پیش از سخنرانی عمومی در دانشگاه شهید بهشتی تهران می‌پرسید، به چند مدرسه و دانش‌آموز اطلاع داده شده و از برنامه دوشنبه خبر دارند؟
روز گذشته، آخرین روز حضورش در ایران، باز هم در دانشگاه بود، آن هم در مقابل جمعیت مشتاق هزار نفری. باز هم از دلیل علاقه‌مند شدنش به فیزیک می‌گفت و نقشی که دانشمندان ایرانی از هزار سال پیش در دنیای فیزیک داشته‌اند. پس از آخرین سخنرانی دکتر وفا در این سفر، هنگامی که داشتم از دانشگاه بیرون می‌آمدم به این فکر می‌کردم که با وجود چنین استقبالی، هنوز چند هزار دانشجو و چند صد هزار دانش‌آموز و چند میلیون نفر دیگر از حضور او در ایران خبردار نشده‌اند و انگار پشت این همه هیاهو، او در سکوت به ایران آمد و رفت.
دکتر وفا پس از اولین سخنرانی از استقبال دانشجویان به وجد آمده بود و می‌گفت: «من یک ساعت سخنرانی کردم و سه ساعت داشتم به سوالات دانشجویان پاسخ می‌دادم. این استقبال نسبت به هاروارد و جاهای دیگر که سخنرانی کرده‌ام، بی‌سابقه بوده است.»
