فراتاب: نوروز، جشنی باستانی و نماد آغاز بهار، برای کردها در ترکیه تنها یک مراسم سنتی نیست، بلکه یادآور تاریخ پرفرازونشیب تلاش برای حفظ هویت فرهنگی‌شان است. این جشن که ریشه در تاریخ ملل مختلفی در منطقه دارد، به‌ویژه برای کردها، نماد مقاومت و اتحاد برای حفظ و پاسداشت هویت جمعی است. اما در ترکیه، نوروز برای سال‌های زیادی به‌عنوان تهدیدی سیاسی تلقی شد و سرکوب شدیدی را از طرف دولت ترکیهتجربه کرد.
دهەهای اول ممنوعیت
پس از تاسیس جمهوری ترکیە در سال 1923 و اجرای سیاست‌های یکسان‌سازی فرهنگی و نابودی هر نمادی کە بە هویت‌های قومی اشارە داشت سرکوب شد. دولت ترکیە کە بە دنبال تقویت هویت ملی ترک بود، هرگونە نماد فرهنگی، زبان، موسیقی، رقص‌ها و... را غیرقانونی اعلام کرد، نوروز نیز کە ارتباط عمیقی با کردها داشت در همین راستا ممنوع اعلام شد در دهه‌های 1930 و 1940 حتی اشاره به نوروز می‌توانست فرد را با اتهامات امنیتی روبه‌رو کند. این سیاست‌ها تا دهه‌های بعد نیز ادامه یافت و نوروز به‌طور رسمی از فضای عمومی ترکیه حذف شد.
اوج سرکوب و مقاومت دهە 1980
دهه 1980 برای کردهای ترکیه یکی از سخت‌ترین و دوره‌ها بود. بعد از کودتای نظامی 1980، دولت اقدام به اعمال محدودیت‌های شدید علیه فرهنگ و زبان کُردی کرد. به‌طور مثال حتی کلمه «کُرد» به‌عنوان یک تهدید شناخته می‌شد و استفاده از آن پیامدهایی به همراه داشت. جشن نوروز که برای کردها نماد هویت و مقاومت بود، به‌طور کامل ممنوع شد. با این حال، کردها از برگزاری مراسم‌های ساده و مخفیانه در روستاها دست نکشیدند و این سنت را زنده نگه داشتند. در شهرها، نوروز گاهی به تجمعات اعتراضی تبدیل می‌شد که اغلب به خشونت کشیده می‌شدند. در این دوره، برخی از کردها به‌طور نمادین و به نشانه اعتراض به سرکوب‌ها و ممنوعیت نوروز، حتی اقدام به خودسوزی کردند تا بدینگونه آتش نوروز را در فضای تاریک ترکیه روشن نگه دارند و این اقدام‌ها توجه جهانیان و رسانه‌ها را به وضعیت بحرانی‌شان جلب کرد.
دهە 1990 تشدید اعتراضات
دهه 1990، اعتراضات نوروز در کردستان ترکیه شدت گرفت و مراسم نوروز به صحنه اعتراضات گسترده تبدیل شد. در این دوره، تجمعات نوروزی گاه به درگیری‌های شدید میان مردم و نیروهای امنیتی می‌انجامید. در نوروز 1992، یکی از خونین‌ترین سرکوب‌ها در دیاربکر رخ داد که طی آن ده‌ها نفر کشته و زخمی شدند. این حادثه نقطه عطفی در مبارزات کردها بود و توجه جهانیان را به نقض حقوق بشر در ترکیه جلب کرد.
دهەی 2000 کاهش سرکوب
دهه 2000 با تغییرات سیاسی در ترکیه همراه بود که فشارهای بین‌المللی بر دولت برای رعایت حقوق اقلیت‌ها افزایش یافت. اتحادیه اروپا از ترکیه خواسته بود که در زمینه حقوق بشر اصلاحات انجام دهد و بر اهمیت به‌رسمیت‌شناسی حقوق فرهنگی تأکید کرد. در این فضا، ممنوعیت نوروز کم‌کم کاهش پیدا کرد و در نهایت در سال 2000، دولت ترکیه اعلام کرد که برگزاری نوروز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی کشور دیگر مشکلی ندارد و مجاز است.
نوروز نماد اتحاد
امروزه نوروز به یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی در ترکیه تبدیل شده است. در شهرهایی مانند دیاربکر، وان و دیگر مناطق کردنشین، جشن نوروز با حضور صدها هزار نفر برگزار می‌شود. این مراسم علاوه بر جنبه‌های سنتی، به فضایی برای بیان خواسته‌های سیاسی کردها تبدیل شده است. نوروز در ترکیه دیگر تنها یک جشن نیست؛ بلکه نمادی از دهه‌ها مبارزه برای هویت، فرهنگ و حقوق اجتماعی است. از ممنوعیت‌های شدید گرفته تا خودسوزی‌های تراژیک و در نهایت به‌رسمیت‌شناسی، این مراسم همچنان به‌عنوان نمادی از مقاومت و احیای فرهنگی باقی مانده است و اهمیت سیاسی و اجتماعی خود را حفظ کرده است.
آیدا حیدری
از اعضای کلاس آموزش روزنامه‌نگاری، نویسندگی و برندسازی فراتاب – دوره 15.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
