فراتاب: از روزهای پرالتهاب انقلاب ۱۳۵۷ تا چالشهای اقتصادی و اجتماعی امروز، بازار ایران نهتنها بهعنوان یک نهاد اقتصادی، بلکه بهعنوان قلب تپنده همبستگی اجتماعی، نقشی بیبدیل ایفا کرده است. این گزارش، سفری تاریخی در مسیری است که کسبه و نهادهای ریزوماتیک اقتصادی از آن عبور کردهاند؛ مسیری که در آن اقتصاد به نماد اعتراض و همبستگی بدل شده است.
بازار ایران، از گذشته تا امروز، بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای اقتصادی و اجتماعی کشور شناخته شده است. از انقلاب مشروطه تا انقلاب ۱۳۵۷ و از آن زمان تا به امروز، بازار همواره نقش مهمی در شکلدهی به تحولات اجتماعی ایفا کرده است. این نهاد با ساختار ریزوماتیک خود، نهتنها بهعنوان بستری برای تبادل اقتصادی، بلکه بهعنوان شبکهای پویا برای ابراز همبستگی و مقاومت اجتماعی در برابر چالشهای سیاسی و اقتصادی عمل کرده است.
۱۳۵۷؛ تأثیر اعتصابات کسبه و بازاریان بر انقلاب
در بهمن ۱۳۵۷، در روزهایی که مردم ایران در برابر نظام پهلوی قد علم کردند، بازار و کسبه نقش کلیدی در موفقیت انقلاب ایفا کردند. تعطیلی مغازهها و اعتصابات گسترده، پیام واضحی به حکومت وقت ارسال کرد: اقتصاد کشور به دست مردم است و کسبه، بهعنوان یکی از مهمترین بازیگران این عرصه، در کنار مردم قرار دارند. این اعتصابات نهتنها جریان دادوستد را متوقف کرد، بلکه بهعنوان نماد همبستگی و مقاومت مردمی شناخته شد.
نقش بازاریان در انقلاب ۱۳۵۷، بهویژه در تهران و شهرهای بزرگ، نشان داد که همبستگی میان کسبه میتواند حتی قدرتهای سیاسی را به چالش بسیار جدی بکشد. این همبستگی، ناشی از ساختار شبکهای و روابط عمیق اجتماعی میان بازاریان بود؛ ساختاری که اجازه میداد این نهاد بهسرعت خود را با شرایط بحرانی تطبیق دهد و به بستری برای اعتراض بدل شود.
۱۳۶۰؛جنگ، بحران و همبستگی اقتصادی
با آغاز جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹، کشور وارد یکی از پرچالشترین دورانهای خود شد. در این دوران، بازار بار دیگر نقش خود را بهعنوان محور همبستگی اجتماعی به نمایش گذاشت. با وجود محدودیتهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از جنگ، کسبه و نهادهای اقتصادی توانستند با کمک به تأمین نیازهای عمومی و حمایت از خانوادههای آسیبدیده، بهعنوان نیرویی مهم در حفظ انسجام اجتماعی عمل کنند.
این دوره نشان داد که بازار ایران نهتنها یک نهاد اقتصادی است، بلکه میتواند در بحرانهای ملی بهعنوان یک نیروی پایدار برای حمایت از جامعه وارد عمل شود.
بازار در سالهای پربحران اخیر
در سالهای اخیر بار دیگر بازار بهعنوان مکانی برای ابراز همبستگی و اعتراض اجتماعی مطرح شده است. همبستگی که به شیوههای مختلف خود را نشان داده و این حاکی از همراهی بازار با مسائل اجتماعی و اقتصادی کشور و نشاندهنده تداوم نقش تاریخی آن در تحولات اجتماعی ایران است.
در این سالها، کسبه نهتنها بهعنوان فعالان اقتصادی، بلکه بهعنوان نمادهایی از همبستگی و حمایت مردمی عمل کردهاند. ساختار ریزوماتیک بازار، که شامل شبکهای از روابط افقی و غیرمتمرکز میان کسبه و توزیعکنندگان است، بار دیگر ثابت کرده است که این نهاد میتواند بهسرعت در برابر چالشها واکنش نشان دهد و به بستری برای تغییر اجتماعی بدل شود.
بازار ایران در طول این چهار دهه، همواره نشان داده است که نقش آن فراتر از یک نهاد اقتصادی است. از انقلاب ۱۳۵۷ تا چالشهای اجتماعی و اقتصادی امروز، بازار بهعنوان یک نیروی پویا و مقاوم در برابر بحرانها عمل کرده است. ساختار شبکهای و همبستگی ذاتی آن، بازار را به نهادی تبدیل کرده که میتواند الگویی برای سایر بخشهای جامعه باشد.
این نهاد، با تاریخچهای درخشان، همچنان در آستانه بهمن ۱۴۰۳، بهعنوان یکی از مهمترین بازیگران اجتماعی و اقتصادی ایران باقی مانده است. بازار و کسبه، با تأکید بر ارزشهای همبستگی و حمایت متقابل، نهتنها در پیشبرد اقتصاد کشور، بلکه در حفظ انسجام اجتماعی نیز نقش مهمی ایفا میکنند.
بازار ایران، از بهمن ۱۳۵۷ تا بهمن ۱۴۰۳، همواره بهعنوان یکی از ستونهای اصلی جامعه ایرانی عمل کرده است. نقش این نهاد در تحولات اجتماعی و اقتصادی، گواهی بر اهمیت همبستگی و ساختار شبکهای آن است. بازار، بهعنوان نهادی ریزوماتیک، الگویی برای پایداری، همبستگی و مقاومت در برابر چالشهای پیشرو است و همچنان نماد پویایی و انعطافپذیری جامعه ایرانی باقی خواهد ماند.
گزارش از هیوا طاهری از اعضای کلاس آموزش روزنامهنگاری، نویسندگی و برندسازی فراتاب - دوره 15.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است