فراتاب: خاورمیانه با بحران بی‌آبی فزاینده ای رو به رو است و یکی از عوامل های بسیار تاثیر گذار در این زمینه سد سازی های ترکیه می باشد که تاثیر مستقیم و بسزایی بر روی وضعیت سه کشور سوریه، عراق و ایران گذاشته است. در گزارش پیش‌رو به بررسی مهمترین پروژه‌های سدسازی ترکیه خواهم پرداخت.

پروژه گاپ

 بعد از تاسیس جمهوری ترکیه آب در ترکیه با توسعه همراه شده بود. در اوایل تاسیس جمهوری ترکیه وقتی که تلاش‌های زیادی برای تغییر و توسعه در همه زمینه‌ها انجام گرفته بود، برق بعنوان یک نیاز ضروری در این کشور مطرح و براساس دستورالعمل آتاتورک «اداره مطالعات برق» درسال ۱۹۳۶ با هدف تولید انرژی برق_آبی از منابع آب تاسیس شد.

اداره مطالعات ابتدا کار خود را در چارچوب پروژه‌ای به نام پروژه کبان شروع کرد. در سال ۱۹۳۸ مطالعات لازم در زمینه‌های زمین‌شناسی و توپوگرافی در گذرگاه کبان  شروع شد، بعد از پدیدار شدن نیازهای جدید اداره امور آب دولتی در سال ۱۹۵۴ تاسیس و ترکیه به ۲۶ حوضه آب‌ریز عمده تقسیم شد و اداره امور هیدرولوژی، ارزیابی و برنامه ریزی کار خودرا آغاز کرد. نتایج این مطالعات به استفاده از ظرفیت حوضه رودخانه‌های دجله و فرات در ترکیه منجر شد و در سال ۱۹۸۰ طرح‌های مرتبط با این دو رودخانه به طور مشترک به عنوان «پروژه جنوب شرقی آناتولی» نامگذاری شد.

پروژه آناتولی جنوب شرقی به ترکی استانبولی Güneydoğu Anadolu Proiesi یا  GAP یک پروژه توسعه چند بخشی می‌باشد که شامل سدسازی گسترده در جنوب شرق آناتولی ترکیه است که براساس  مفهوم توسعهء پایدار برای ارتقای شرایط معیشت ۹ میلیون نفر (2005) ساکن در این منطقه شروع شده است. هزینه‌ی کل پروژه گاپ بیش از ۱۰۰ میلیارد لیره ترکیه (براساس نرخ سال ۲۰۱۷) یا حدود ۳۲ میلیارد دلار است. این پروژه در حوضه‌ی رودخانه‌های فرات و دجله و در میان-رودان شمالی قرار دارد.

سال ۱۹۹۲  افتتاح سد آتاترک

سد آتاترک بزرگترین سد اروپا و ترکیه می‌باشد که به منظور تولید برق و آبیاری در سال ۱۹۹۲ بر روی رودخانه فرات و در چارچوب پروژه توسعه آناتولی جنوب شرقی احداث شد. سد آتاترک از لحاظ حجم کار ساختمانی پنجمین سد بزرگ جهان و از لحاظ تولید برق_آبی در دنیا سوم است. حجم کل مخزنِ سد ۴۸.۷ میلیارد متر مکعب و مساحت مخزن ۸۱۷ کیلومتر مربع می‌باشد.

سال ۲۰۱۸ سد ایلیسو

سد ایلیسو بعد از سد آتاترک دومین سد بزرگ ترکیه و از جمله سدهای بزرگ جهان است که افتتاح آن در سال ۲۰۱۸ بر روی رودخانه دجله در جنوب ترکیه با هدف تولید انرژی برق و ذخیره و مدیریت آب آغاز شد. حجم کل مخزنِ سد ۱۰.۶ میلیارد متر مکعب و مساحت مخزن سد ایلیسو ۳۱۳کیلومتر مربع می‌باشد که از لحاظ ذخیره آب دومین سد بزرگ ترکیه و از نظر ظرفیت نیروگاهی چهارمین سر بزرگ ترکیه به شمار می‌رود.

پروژه داپ

اقدامات آبی ترکیه در بالادست حوضه آبریز ارس، این حوضه را در آینده‌ای نزدیک آبستن تنش آبی میان کشورهای واقع در این حوضه آب‌ریز خواهد کرد. ابر پروژه‌ای که در حوضه ارس در دست اجرای ترکیه است، پروژه آناتولی شرقی موسوم به پروژه داپ است که تکمیل نهایی آن، کشور ایران را به صورت مستقیم تحت تاثیر کاهش حق‌آبه ارس قرار خواهد داد. پروژه داپ در رودخانه ارس که توسط دولت ترکیه توسعه داده شده است را شاهرگ حیاتی دشت مغان می‌نامند. این پروژه سدهای آرپاچای، کارا کورت و تولوزجاست را شامل می‌شود.

گزارش از شیما اسماعیلی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است