فراتاب: پس از چین، عراق دومین شریک تجاری ایران است که در این بین 60 درصد از تجارت و مبادلات بازرگانی-اقتصادی به منطقه اقلیم کردستان عراق و 40 درصد به بخش عربی عراق تعلق دارد؛ در این بین بازارچه‌های مرزی نقش بسیار مهمی در مرز حدودا 850 کیلومتری میان ایران با اقلیم کردستان عراق دارند. در گزارش پیش رو سیر تاریخی ایجاد بازارچه‌های مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت:

 1- مرز تجاری بین المللی خسروی

در امتداد جاده ۴۸ واقع شده است، که بخش مهمی از جاده ابریشم است. از طریق خانقین به دو قسمت سلیمانیه‌ی اقلیم کردستان  و بغداد پایتخت عراق متصل میشود. کالاهای صادراتی ایران به صورت ترانشیپمنت و در داخل خاک عراق انجام می‌گیرد.

 2-سال ۱۳۰۶: بازارچه مرزي شوشمي پاوه‌‌‌

از زمان قاجاریه مبادله و تردد در این منطقه جریان داشته و یکی از قدیمی‎ترین مرزهای کشور است., که در طول جنگ تعطیل بود از دهه 1370 جزء اولین مرزهایی بود که تبادل کالا در آن برقرار شد. در سال سال ۱۳۹۳ از سوی ایران رسمی شد ولی هنوز دولت مرکزی عراق آن را نپذیرفته است با این حال در شرایط فعلی رتبه سوم بازارچه‌های فعال کشور را دارد.

 3-سال ۱۳۳۷ بازارچه تمرچین در پیرانشهر

دراستان آذربایجان غربی واقع و با شهر چومان استان اربیل عراق هم مرز است. تا سال ۱۳۶۰ فعال بود اما با شروع جنگ تعطیل شد و مجددا در سال ۱۳۷۱ راه اندازی شد و سال ۱۳۸۷رسمیت یافت.

 4-سال ۱۳۶۹ باشماق مرز رسمی مریوان

به عنوان اولین بازارچه مرزی استان کردستان شروع به کارکرد. در اوایل از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸ فرمانداری مریوان آن را مدیریت می‌کرد اما از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ مرز به صورت پیله‌وری اداره می‌شد. در سال ۱۳۸۳ مرز باشماق به صورت رسمی آغاز به کار کرد.

 5-سال ۱۳۷۳ بازارچه مرزی رسمی سیف سقز

از منطقه سرشیو با پینجوین اقلیم هم‌مرز است با یک وقفه در سال ۱۳۷۷ توانست فعالیتش را آغاز کند. مدتی قبل بخاطر مشکلاتی متوقف شد و بازرگانان و تجار نیز فعالیت‌های خود را به بازارچه سیرانبند بانه منتقل کردند.

 6-سال ۱۳۷۴ بازارچه مرزی رسمی سیران‌بند بانه

مبادلات این بازارچه از سال ۱۳۸۰ سیری صعودی پیدا کرد بطوری‌که اکنون رتبه دوم بازارچه‌های استان کردستان را داراست. از دیماه ۱۳۹۹رسمیت یافت.

 7-سال ۱۳۷٥ بازارچه مرزي شیخ صالح ثلاث باباجانی

در نزدیکی روستایی با همین نام و هم‌جوار حلبچه اقلیم کردستان می باشد که در آن كالاهايي همچون سیمان، خاک آهن و ... به عراق صادر مي‌گردد.

 8-سال ۱۳۷۵ بازارچه تیله‌کوه سرپل ذهاب

تیله کوه یکی از مرزهایی ‌است‌ که دستاورد دولت در تاسیس منطقه ویژه اقتصادی قصر شیرین بود. در حال حاضر بعنوان معبر کوله‌بری استفاده می‌شود.

 9-سال ۱۳۷۶ بازارچه مرزی پرویز خان

در سال ۱۳۸۶به مرز رسمی ارتقا یافت. با بیش از ٥۴ درصد از حجم صادرات در غرب کشور، بزرگترین مرز در همسایگی اقلیم کردستان عراق می‌باشد.

 10-سال ۱۳۸۲ بازارچه کیله سردشت

در سال ۱۳۹٥ بازارچه به مرز رسمی ارتقا پیدا کرد در سال ۱۳۹۷ با تقویت میزان مبادلات شدت گرفت و از مرداد ۱۳۹۸ به عنوان گذرگاه مرزی رسمی میان ایران و اقلیم کردستان عراق شناخته شد.

 11-سال ۱۳۹۴ مرز رسمی سومار

نزدیکترین مرز صادراتی به عراق و صادرات کالا به صورت ترانشیپمنت در داخل خاک عراق انجام می‌گردد.

‌‌‌12-سال ۱۳۹۴ بازارچه مله‌خورد مریوان (غیررسمی)

تا سال ۱۳۸۱ به صورت غیررسمی باز بود با حمله آمریکا به عراق بسته شد. سال ۱۳۹۴ رسما بازگشایی شد دولت با ایجاد این مرز به دنبال یک معبر مرزی کوله‌بری و برای ساکنان روستاهای اطراف بود.

 13-سال ۱۳۹۷ بازارچه خانم شیخان یا شیخان (غیررسمی)

علاوه بر مرز با شماق درمریوان دو معبر مرزی پیران و خانم شیخان مرزنشینان دارای کارت پیله وری امکان ترخیص کالاهای وارداتی از این بازارچه دارند

همچنین لازم به ذکر است که معابر مرزی مانند سازان در باینگان پاوه و گذرگاه هلاله در ایلام نیز معابری هستند که درگذشته معابر مبادلاتی باعراق و اقلیم کردستان بوده‌اند و سپس بسته شده‌اند و اما اینک چشم انتظار بازگشایی هستند.

گزارش از ادریس احمدی

بازنشراین مطلب باذکر نام منبع «فراتاب» بلامانع است