فراتاب - مژگان رستاری: روابط اقتصادی و مرزی میان ایران و عراق چه در بخش عربی آن و چه در بخش اقلیم کردستان آن، یکی از موضوعات مهم در روابط بازرگانی بخصوص برای فعالین بخش خصوصی است، اعلام خبر برداشته شدن ویزا میان دو کشور بهانه‌ای شد تا با مهندس «ابراهیم فتحی» یکی از بازرگانان با سابقه در این حوزه به گفت‌وگو بنشینیم. مهندس فتحی پیش‌تر در قالب مجری طرح‌های صنعتی و مخابراتی و بعدها در قالب شرکت بازرگانی به مدت دو دهه است که با کشور عراق مشغول به فعالیت است. مشروح این گفت‌وگو در ادامه خواهد آمد:
توافق بر برداشتن ویزا بین دو کشور ایران و عراق چە تأثیری بر تجارت و صادرات و واردات بین این رو را در پی خواهد داشت؟
تجارت یک رابطه است و طبیعتا همانند هر نوع ارتباطی بایدها و ضرورت‌های خودش را دارد. همه می‌دانیم که یک مودم دو طرف یک رابطه را بهم وصل می‌کند، یک دستگاه تلفن یا یک جاده فرق نمی‌کند هر دو ابزارهای ارتباطی هستند. در تجارت هم علاوه بر دو طرف این قانون صدق می‌کند در نتیجه هر چه راه‌های ارتباطی بین طرفین، اعم از ساز و کارهای نرم و سخت مانند خود جاده‌ها و قوانین یاری‌گرانه‌تر و حمایت‌گرانه‌تر باشد طبیعتا به رونق و شکوفایی تجارت در آن منطقه منجر خواهد شد. به طور اخص در مورد دو کشور دوست و همسایه جمهوری اسلامی ایران و عراق، با توجه به حجم بالای تراکنش‌های تجاری بین دو کشور، برداشتن روادید برای هر دو طرف می تواند منافع زیادی به همراه داشته باشد، برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان صادرکننده کالا و نیروی کار متخصص و همچنین برای عراق به عنوان کشوری که در میانه سازندگی قرار دارد و به کالا و مهمتر از آن نیروی کار ماهر نیاز دارد، این یک رابطه برد-برد می‌باشد. در همین راستا حذف روادید رانندگان ترانزیت به تسهیل تردد و عدم ترافیک بویژه در موقعیت‌های زمانی مهم برای کالاهای حیاتی همانند مواد غذایی منجر خواهد شد.
قوانین و مقررات تجاری حاکم بر مرزها چقدر می‌توانند همراه با این تسهیل‌سازی سبب گستردگی و توسعه تجارت باشند؟
قوانین و مقرارات به مثابه ابزارهای تنظیم یک رابطه‌اند. هرچقدر این قوانین بر اساس زیرساخت‌ها و شرایط مطالعه شده رابطه تجاری مذبور و همچنین شرایط خاص بومی آن منطقه باشد به طور خودکار به تسهیل و تسریع تجارت کمک می‌کنند و برعکس قوانین و مقررات می‌توانند به طور ناخواسته همانند یک شریان رسوب گرفته، جریان ارتباطی را محدودکنند. این یعنی اینکه بایستی بررسی شود آیا قوانین تجاری موجود کدام نقش را ایفا می کنند.
آیا برداشتن ویزا میتواند حضور و فعالیت بخش خصوصی را پررنگ‌تر کند؟ به چه طریق و چه تأثیری بر صادرات و واردات خواهد داشت؟
بنا بر یک ضرب المثل، «گردشگر و سرمایه دو موجود خیلی ترسو هستند»، اگرچه این حکمت عامیانه به اهمیت و ضرورت فاکتور امنیت اشاره می‌کند اما می‌توان آن را به عوامل دیگری نیز بسط داد. بخش خصوصی یا همان سرمایه علاوه بر اینکه بسیار محتاط است تا حد زیادی هم راحت‌طلب است. این یعنی اینکه طبیعتا بخش خصوصی به فضاهایی که با او نقشی همکار و همسو دارند متمایل‌تر است تا جاهایی که احساس کند از همان شروع کار با انبوهی از سازوکارهای بورکراتیک اداری نه چندان لازم روبرو است و به حضورش خوش‌آمد گفته نمی‌شود! برداشتن روادید برای بخش خصوصی دست کم میتواند این معنی را داشته باشد که در همان بدو ورود با گشایش و آسانی کارها مواجهه است و به طور سیمبلیکی همانند طراحی، اجرا و نصب یک دروازه بسیار بزرگ برای مهمانان باشد که کسی دچار زحمت، تنشِ فشردگی و ازدحام نمی‌شود و از آنجا که به ذات، اولین برخوردها در ما احساساتی بوجود می‌آورند که تعیین کننده ادامه دادن و یا قطع یک تصمیم و راه هستند این میتواند به مثبت بودن بخش خصوصی به حضور در کشور مقصد کمک کنند و هر سرمایه‌گذار یک رود کوچک در مسیر بزرگ صادرات و واردات باشد.
ظرفیت صادرات کالاها و خدمات ایرانی به عراق هم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جمهوری اسلامی ایران و کشور عراق در موقعیت بسیار خاصی هستند علاوه بر داشتن همجواری‌های مرزی بسیار زیاد – تقریبا از شمال غرب تا جنوب غرب ایران – این دو کشور قرابت‌های فرهنگی تاریخی بسیاری هم با همدیگر دارند که بسیار عامل مهمی است. نگرش مثبتی که به عمده محصولات و خدمات ایرانی وجود دارد نکته ارزشمند و مهمی است، این معنای بسیار مهم و خوشایندی دارد که بر سر سفره صبحانه یک خانواده ایرانی و عراقی یک محصول مشترک لبنی وجود دارد. کشور ایران میتواند به خوبی در حوزه صادرات کالا و خدمات عمل کند، تجربه طولانی مدت سازندگی و خودکفایی در طول چند دهه یک نوع مدل خاصی از ساختار اقتصادی را شکل داده است که می‌توان به آن با اطمینان خاطر تکیه کرد. شاید اینجا چالش اصلی اتفاقا در راه‌های صادراتی قرار گرفته باشد یعنی اینکه حجم و ظرفیت بالایی از کالا و خدمات شکل گرفته است و تولید شده است و برای صادرات آماده است اما قوانین و جاده‌های صادراتی هم به این مقدار رشد نکرده‌اند و کم-توسعه باقی مانده‌اند. برای همین در مقاطع زمانی زیادی مثلا با ترافیک سنگین مرزی مواجه هستیم.
چه تدابیری میتواند برداشتن ویزا را برای بازرگانان ما به فرصت تبدیل کند؟
برداشتن روادید در بین عوامل رشد دهنده بازرگانی خارجی تنها یک عامل است. شکی وجود ندارد که بایستی پس از طی این طریق به سایر عوامل پرداخت. دو کشور در منزلگاه‌های اقتصادی و زمانی متفاوتی قرار دارند. کشور عراق با عزمی راسخ در میانه راه سازندگی است، کشور ایران که سال‌هاست در حوزه زیرساخت‌های اقتصادی کار را به پایان رسانده است بایستی در این رابطه بازرگانی و صادرات کالا و خدمات به‌روز کردن و ارتقای سطوح کیفی اقتصادی را مدنظر قرار بدهد.
گفت‌وگو از مژگان رستاری – کارشناس مدیریت بازرگانی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
