کد خبر: 11878
تاریخ انتشار: 12 آبان 1400 - 11:58
دکتر پگاه صیدی
توصیه‌های روان‌شناختی دکتر پگاه صیدی برای مبتلایان به کرونا

فراتاب -شیلا زارعی: با ظهور ویروس کرونا، زندگی و سلامت میلیون‌­ها انسان طی دو سال اخیر مورد تهدید جدی قرار گرفته ­است. این بیماری همه‌­گیر نه­ تنها میزان بالای مرگ ­و میر ناشی از عفونت ویروسی را به همراه دارد، بلکه باعث فاجعه روانی در کل نقاط جهان شده ­است. عدم قطعیت و پیش­‌بینی ناپذیری شیوع پاندمی بیماری عفونی، پتانسیل بالایی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد و اغلب منجر به مشکلات روحی و روانی می‌­شود. این مسئله سوالات بسیاری را در باب اینکه کرونا چه آثار روان‌شناختی و اجتماعی بر خانواده‌­های کرونا­زده داشته؟ چه کسانی بیشتر آسیب پذیرند؟ و راهکارهای مناسب در این زمینه چیست؟ به ذهن می‌­آورد. در همین راستا با خانم دکتر پگاه صیدی روان­شناس و استاد دانشگاه گرمیان اقلیم کردستان به گفت­وگو پرداخته‌­ایم که مشروح آن در ادامه خواهدآمد.

 

بطور کلی ویروس کرونا و اشاعه آن چه آثار روان‌شناختی و اجتماعی بر خانواده‌­های کرونا­زده داشته ­است؟

به ­طور کلی اثرات شیوع این ویروس مختص به خانواده‌­های کرونا­زده یا به عبارتی خانواده‌­هایی که تشخیص ابتلا برای اعضای آن­ها داده ­شده نیست. می­‌توان گفت همه خانواده‌­ها به نوعی کرونا­زده محسوب می­‌شوند چرا که مراقبت‌­های بهداشی برای جلوگیری از انتشار ویروس تمام افراد جامعه را تحت تاثیر قرار ­داده ­است، محدود شدن مناسبات اجتماعی، تغییر روابط اجتماعی از روابط حقیقی به روابط مجازی حتی تغییر در الگوی پوشش یا فعالیت‌­های بدنی اثراتی هستند که لزوما محدود به خانواده‌­هایی با فرد مبتلا به ویروس نیستند اما در همان حال این تغییرات به دلیل اینکه در ابعاد وسیع اتفاق ­افتاده و در زمان محدود و زیر فشار و استرس ایجاد ­شده ­است می­‌تواند زمینه را برای ابتلا یا تشدید حالات روان‌شناختی فراهم کرده ­باشد.

از سویی خانواده­‌هایی که در آن­ها عضو یا عضوی با تشخیص ابتلا وجود داشته شرایط دشوارتری را تجربه کرده‌­اند چرا که علاوه بر فشارهای اشاره شده که همگانی بودند، چالش‌­های جدیدی هم پیش‌روی این خانواده‌­ها قرار دارد. به عنوان مثال شرم از اظهار اینکه کسی در خانواده به ویروس آلوده ­شده به ویژه در موج اول که نوعی انگ (استیگما) نسبت به این بیماری وجود داشت باعث می‌­شد این خانواده‌­ها بیشتر و بیشتر در انزوایی ناخواسته قرار ­بگیرند و از حمایت‌­های اجتماعی لازم که نقش حیاتی در فرایند بهبودی دارد محروم شوند. این امر به ویژه برای خانواده‌هایی که عضو یا اعضایی را براثر ابتلا به این ویروس از دست می­‌دادند شدیدتر هم بود چرا که بخشی حیاتی از پروسه سازگاری با فقدان برخوردداری از همدردی و غم­‌خواری بستگان و آشنایان است که باز هم به دلیل شرایط خاص و عدم امکان برگذاری مجالس ترحیم این امکان نیز از بین­‌ رفته و شرایط را بیش از پیش دشوار کرده ­است.

 

چه کسانی بیشتر در معرض آسیب چنین مشکلات روحی و روانی هستند؟

اگر چه در حالت‌­هایی مانند پاندمی یک ویروس یا آشفتگی­‌های اجتماعی سیاسی همه اقشار جامعه در خطر ابتلا یا تشدید مشکلات روان‌شناختی هستند با این حال برخی گروه­‌ها نسبت به سایرین آسیب‌پذیرتر هستتند. به عنوان مثال افرادی که زمینه و آمادگی ابتلا به مشکلات روان‌شناختی خصوصا اختلالات اضطرابی را دارند در شرایط مشابه بیش از سایرین در معرض بروز یا تشدید نشانه­‌ها قرار ­دارند. همین‌طور افرادی که بیماری‌­های مزمن و خاص دارند (مانند دیابت که نیاز به مراجعه و ارتباط مستمر با کادر درمان دارد) افراد سالمند و کودکان که حفظ روابط اجتماعی فاکتور مهم در مراقبت‌­های سلامت روانی آن­ها محسوب می‌­شود و افرادی که از حمایت‌­های اجتماعی لازم برخوردار نیستند مانند اقلیت‌­ها یا افرادی که بیمه‌­های سلامتی و خدمات رفاهی ندارد نیز از گروه‌­های آسیب­‌پذیر محسوب می­‌شوند.

 

راهکارهای متناسب با این آثار مخرب چیست؟

در شرایط کنونی و همچنین شرایط مشابه که نظم زندگی طبیعی مختل شده و افراد در قالبی غریب قرار می­‌گیرند مهم­ترین عامل ایجاد و حفظ یک روتین صحیح و حفظ ارتباط با افراد متخصص است. ریشه اضطراب به طور کلی بر می‌­گردد به احساس عدم کنترل و پیش‌­بینی ناپذیری، بنابراین به زبان بسیار ساده برای مدیریت اضطراب و کنترل اثرات مخرب آن اولین و بهترین کار این است که تا جای ممکن شرایط را برای خودمان قابل پیش‌­بینی و قابل کنترل کنیم. از این رو است که متخصصان بهداشت ­روان همواره تاکید و تشویق می‌­کنند که روتینی داشته­ باشیم و به آن پایبند باشیم چرا که روتین یعنی پیش‌­بینی و کنترل تا حد ممکن.

 

برای استرس و اضطراب ویروس کرونا در مادران باردار چه باید کرد؟

به طور کلی برای همه افراد و به طور خاص برای مادران باردار که می‌­توان آن­ها را در دسته گروه‌­های آسیب‌پذیر نیز قرار ­داد مهم­ترین عامل در دسترس بودن مراکز ارائه خدمات روان‌شناختی است. صرف آگاهی از اینکه در زمان احساس نیاز، منابع لازم برای مراجعه در دسترس خواهند ­بود به کنترل استرس ناشی از این شرایط کمک خواهد کرد. به علاوه این مراکز نیز در صورتی که مراکز حرفه­‌ای و برنامه‌­ریزی شده­ باشند و عموما پروتکل‌­های از پیش طراحی شده برای مدیریت بحران‌­های مشابه دارند که می‌­تواند بسیار کمک­ کننده باشد.

 

سلامت روان اعضای خانواده کارکنان مراقبت‌­های بهداشتی و درمانی کمتر مورد توجه قرارگرفته است، آنان دست‌خوش چه بحران­‌هایی می­‌شوند؟

آنچه در اسناد پژوهشی وجود دارد حاکی از آن است که این امر مورد غفلت نبوده و اتفاقا جامعه پژوهشگران در موقعیت‌­های مشابه این موضوع را مکررا بررسی کرده و راهکارهایی برای کمتر کردن آسیب‌­های ناشی از این حالات ارائه کرده‌­اند. در علوم روان‌شناختی حالتی به نام ترومای ثانویه شناخته شده­ است که اشاره به انتقال آسیب‌­ها از گروه آسیب دیده به سایر افراد که نقش مراقبت ­کننده دارند، دارد. به این معنا که این افراد خود مستقیما آن رویداد خاص را تجربه نکرده‌­اند اما بر اثر مراقبت و تماس مکرر با کسانی که مستقیما تحت تاثیر آن رویداد قرار گرفته‌­اند علائم مشابه­ی در آن­ها بروز پیدا می‌­کند. در کشور­های توسعه یافته از طریق برنامه‌­های حمایتی مانند در دسترس بودن تیم بهداشت روان به صورت آنکال برای این افراد یا مدیریت شیف­ت‌های مراقبتی به شکلی که آسیب به حداکثر برسد در دستور کار مراکز مراقبتی وجود­دارد.

 

با توجه به تعطیلی مدارس و قرنطینه خانگی سبک زندگی دانشجویان و دانش‌­آموزان دچار تغییر شده، سلامت روان آن­ها در این شرایط چگونه است؟

همان­طور که پیش­تر اشاره شد صرف وجود روابط اجتماعی برای کودکان و نوجوانان صرف نظر از محتوای آموزشی ارائه شده در مدارس، ارزش رشدی داشته  آن­ها را برای حضور در جامعه آماده می‌­کند. طبیعتا این دوری از جامعه کوچک­تر (که همان مدارس است) به ویژه برای دانش‌­آموزانی که خود زمینه‌­های بروز چالش­‌های سلامت روان را دارند اثرات منفی بسیاری به همراه خواهد ­داشت. به علاوه در کنار دانش‌­آموزان دانشجویان نیز از آسیب‌­های قطع روابط حقیقی در جامعه آموزشی در امان نخواهند ­بود چرا که اصلی­‌ترین تکلیف تعریف شده هم برای دانشجویان و هم دانش­ آموزان تکلیف آموزشی و تحصیلی است. از این رو تمام روتین زندگی این قشر حول محور آموزش نظم پیدا می‌­کند به همین دلیل است که هر عاملی که این نظم را مختل کند می­‌تواند عواقب مختلفی برای این افراد به همراه داشته ­باشد.

 

گفت و گو از شیلا زارعی_ کارشناس ارشد روان­شناسی تربیتی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار