مقاومت پنجشیر چگونه می‌تواند به حیاتش ادامه دهد؟ | فراتاب
کد خبر: 11823
تاریخ انتشار: 27 شهریور 1400 - 19:19
فرزاد رمضانی بونش
گفت‌وگوی فراتاب با فرزاد رمضانی‌بونش پژوهشگر مسائل افغانستان

فراتاب عماد عظیمی: با قدرت‌گیری طالبان درافغانستان ما شاهد تغییر سیاست‌های منطقه‌ای وجهانی هستیم، اهمیت این موضوع ما را به گفت‌وگو با یکی از پژوهشگران و روزنامه‌نگاران فعال در این حوزه واداشت. «فرزاد رمضانی بونش»، پژوهشگر ارشد و تحلیل‌گر مسائل منطقه‌ای، است که معتقد است بابه قدرت رسیدن گروه طالبان درافغانستان سیاست‌های خرد و کلان بازیگران منطقه‌ای و جهانی نیز تغییر کرده و هم‌چنین درآینده نیز استراتژیک متفاوتی به خود خواهد گرفت. مشروح این گفت‌وگو بدنبال خواهد آمد: 

چرایی حمله آمریکا به طالبان و روی کارآمدن دوباره آنها

بعد از حمله به برج­های مرکزی تجارت جهانی در نیویورک، یک نگاه نوین ضدتروریستی مد نظر آمریکا قرار گرفت به همین سبب برای مقابله با القاعده و طالبان به افغانستان حمله کرد، که حفظ و مد نظر قرار دادن منافع ملی آمریکا در آن زمان برعهده تیم جمهوری­خواه جورج بوش بود. اما در وضعیت کنونی با روی کار آمدن جو بایدن نوعی واقع‌گرایی و هم­چنین نگاه اجمالی به گذشته پرهزینه از سوی او و دولتش آنها را مجاب به انتخاب گزینه مذاکره با طالبان کرده است. از طرفی دیگر نگاه آنها به منافع استراتژیکی خود در شرق آسیا و مقابله با خیزش چین سبب شده که آمریکایی­ها در صدد کاهش هزینه­های تریلیون دلاری حضورشان در این منطقه بوده و به نوعی به گفتگوی تعاملی با طالبان روی میز مذاکره بنشینند.

سیاست­های آمریکا بعد از خروجش از خاک افغانستان

با بررسی­هایی که انجام شده می­بینیم که ایالات متحده آمریکا با توجه به منافع راهبردی خودش دو هدف مهم را در تعامل با طالبان مد نظر قرار داده است؛ یکم بحث مقابله با گسترش سلطه چین در منطقه و هم­چنین کاستن از حجم نیروهایش در خاک افغانستان. طبعاً آمریکا نمی­خواهد به منافع راهبردیش در افغانستان لطمه­ای وارد شود و هم­چنین قصد ندارد در قبال این موضوع چند برابر دیگر رقیبانش متحمل هزینه شود، بلکه آنها معتقد هستند سایر بازیگران مانند روسیه، چین و ایران در صورت اهمیت امنیت خودشان باید در این زمینه علیه تروریسم این هزینه­ها را متقبل شوند تا ایالات متحده در آینده نزدیک از صرف آن‌ها مرتفع گردد. این گونه استنباط می­شود آمریکا با نگاه حداقلی چه در زمینه نیرو و هزینه­ها خواهان نظاره­گر بودن تحولات ساختاری در آینده افغانستان است.

پیش شرط­های جامعه جهانی و بازیگران منطقه­ای برای به رسمیت شناختن طالبان

جامعه جهانی و قدرت­های عمده و اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد و سایر بازیگران منطقه­ای در وضعیت کنونی انتظار ندارند که رفتارهای دهه 90 طالبان تغییر کرده باشد یعنی هنوز با همان رفتارها با پیشینه ضدحقوق بشری، ضدحقوق زنان، رویکردهای تند نسبت به اقلیت­های قومی و مذهبی و انجام همین اعمال علیه دموکراسی و آزادی بیان و ... باقی مانده­اند.

اما طالبان کماکان امیدوار دارد با رایزنی­هایی که توسط پاکستان و قطر در حوزه مسائل منطقه­ای و بین المللی در جریان است  بتواند توجه بیشتر بازیگران را برای به رسمیت شناختن خویش جلب کند؛ اما همان­طور که به نظر می­رسد آنها راه درازی را در این مهم پیش­رو دارند، باید منتظر باشند تا رفتارهای آنان در کوتاه مدت مورد آزمون قرار گرفته و تمایل بازیگران جهانی و منطقه­ای را به شناخت خود جلب سازند. با این حال در بحران کنونی طالبان، تمایل قدرت­هایی مانند چین و پاکستان در این عرصه برای رسمیت بخشیدن به طالبان در مقایسه با دیگر دولت­ها بیش­از پیش زیادتر بوده و ممکن است اندک­اندک همراه با رعایت پیش­شرط­های قوانین حقوق بشری، مسائل زنان، اقلیت­ها و تشکیل یک دولت فراگیر از سمت طالبان دیگر بازیگران نیز دولت او را به رسمیت بشناسند.

چشم انداز آینده روابط ایران و طالبان

عملاً در یک­سال گذشته دو محور اصلی؛ اول مقابله با آمریکا به عنوان دشمن مشترک، دوم بحث مقابله با داعش در افغانستان باعث شد تا طالبان و تهران روابط خود را به هم نزدیک­تر کنند. در واقع طالبان سعی کرده با حمله به مواضع داعش تا حدودی اعتماد آمریکا و همسایه خود یعنی ایران را در این مسئله جلب نموده و گام مثبتی را به منصه اجرا بگذارد. فی­الحال اکنون با نظر بر نوع نگرش طالبان به مقاومت پنجشیر، فارسی‌زبانان این کشور، به خصوص شیعیان افغانستان و کابینه­ای که قرار بود یک دولت فراگیر باشد؛ ابهام‌هایی درباره این وعده­های دیده می­شود با واکنش منفی افکار عمومی جامعه ایران مواجه شده همانطور که دیدیم چندی پیش انتقادات مقامات ایرانی نیز نسبت به طالبان بیشتر گشته است. در اینجا اگر طالبان نتواند قول­هایی را که از پیش داده را به درستی انجام دهد عملاً ما شاهد تغییر موضع دولت­ها از جمله ایران نسبت به آنها خواهیم بود. به طور کلی باید منتظر عمل­گرایی طالبان باشیم که در کوتاه مدت رفتار بازیگاران منطقه­ای به­ویژه ایران نسبت به خود را تعیین خواهد کرد.

ژئوپلتیک آسیای میانه

سه بازیگر همسایه افغانستان یعنی؛ ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان هستند، به نظر می­رسد ترکمنستان با نگاه بی­طرفانه­تری به تغییران افغانستان می­نگرد، ازبکستان کوشش کرده که یک راه میانه و معتدلی را انتخاب کند از جمله سعی کرده نسبت به تغییر رفتار طالبان خوش­بین باشد چه بسا قصد دارد اندک­اندک در آینده­ای نزدیک روابطش را با طالبان از سر گیرد. اما در این بین تنها تاجیکستان موضع مخالف و تندی را نسبت به قدرت‌گیری طالبان در افغانستان گرفته و تلاش دارد تا مشکلات ژئوپلتیکی که در آینده­ای نزدیک آسیای میانه را تهدید می‌کند را به گوش قدرت­ها رسانده و بازیگران منطقه‌ای را هوشیار سازد.

منازعه هند و پاکستان در جبهه افغانستان

در این بین می­توان هند را بزرگترین بازنده تحولات افغانستان خواند چون‌که رقیب ژئوپلتیک منطقه­ای‌اش یعنی پاکستان همراه به قدرت رسیدن طالبان دست بالاتری را در این نزاع سیاسی، اقتصادی دارد. به نظر می­رسد که هند با در پیش گرفتن رویکردهای گوناگونی روند تغییرات درافغانستان را دنبال کند، به خصوص از طرفی به شدت سعی دارد منافع گسترده ژئوپلتیکی، اقتصادی، فرهنگی و تمدنی و ... خود در افغانستان را حفظ کند فلذا مسلماً در ماه­های آینده هند با بینش نوینی نسبت این تحولات ظاهر و در صورت احتمال بالا گرفتن درگیری­ها در افغانستان چه بسا متوسل به نوعی اعمال فشار بر طالبان خواستار فراهم سازی تامین منافع ملی خودش خواهد شد.

 

آینده مقاومت پنچشیر

با توجه به حملاتی که در چند هفته اخیر توسط طالبان و هم­پیمانانش علیه جبهه مقاومت صورت گرفته، اما آنها نتوانسته­اند این جنبش را به صورت کامل سرکوب یا متوقف نمایند کما اینکه می­بینیم با حمایت افکار عمومی در داخل و حتی خارج از افغانستان روبرو بوده ‌است. هم­چنین انتظار می­رود این جنبش از سوی قدرت­های اروپایی برای ایجاد اهرم فشاری نسبت به تشکیل دولتی فراگیر از سوی طالبان استفاده شود اما در غیر این­صورت با افزایش این تنش­ها و حمایت قدرت­ها و دیگر بازیگران منطقه­ای از این جنبش­ها و دیگر گروه‌­های حاضر در افغانستان ما شاهد شروع یک رویارویی بزرگ و جنگ داخلی تمام عیار در این کشور خواهیم بود.

 

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار