فراتاب- گروه بین الملل: دولت ترکیه از این فرصت تاریخی ناشی از مناقشات قطر با عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر برای افزایش نفوذ خود بهره برداری می کند. دولت ترکیه در پرتو کاهش و افول اقتصاد خود پس از چندین بحران ناشی از تشدید تیرگی روابط با ایالات متحده آمریکا، برای دستیابی به آرزو و رویایِ ترکیهِ منطقه ای قدرتمند، نیازمند توانایی مالی عظیم است که در این زمینه با مشکلات فزاینده ای روبرو است. بنابراین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برقراری روابط با دو کشور قطر و روسیه را به عنوان راه حلی برای حل مشکلات مالی آنکارا در نظر گرفته است. ترکیه همواره نفوذ و جای پای خود را در منطقه حفظ کرده اما پس از سال 2011 با شکل گیری فرصت تاریخی ناشی از تحولات بهار عربی در منطقه خاورمیانه نفوذ این کشور افزایش پیدا کرد. دولت ترکیه از حامیان اصلی جنبش اخوان المسلمین در مصر، تونس و لیبی بود. ترکیه برای تامین و دستیابی به منافع و اهداف خود در بسیاری از بحران های منطقه ای با حمایت کامل از سوی آمریکا که دارای روابط استراتژیک بودند، مداخله کرده است؛ تا این که در طول چند سال گذشته دو کشور رویکرد جدیدی را اتخاد کردند و از مسیری که برای سالهای زیادی در روابط بین دو کشور طراحی شده بود، منحرف شد. نفوذ دولت ترکیه با بهره گیری موثر از قدرت نرم خود همانند بحث های عمومی بین اردوغان با شیمون پرز نخست وزیر اسرائیل در داوس در چند سال پیش در مورد حادثه ناوگان دریایی و همچنین حمایت این کشور از معترضان عرب در تونس، لیبی ، مصر و سوریه افزایش پیدا کرده است. امروزه تا حد زیادی جنگ سرد می تواند دیدگاه و چشم انداز استراتژیک ترکیه را به طور عام در منطقه خاورمیانه و به طور خاص در بین جهان عرب تعریف کند. در طول دوران جنگ سرد دیدگاه استراتژیک آنکارا محدود کردن و ممانعت از نفوذ شوروری در منطقه خاورمیانه بود. در آن دوره دولت ترکیه با حمایت از بلوک غرب به تضمین جریان آزاد نفت از منطقه خاورمیانه به صورت ایمن به بازارهای جهانی اقدام کرده است.
دو تحول سیاسی
اما پس از پایان دهه 1980 شاهد تغییراتی در سیاست داخلی ترکیه که تحت تاثیر تحولات منطقه ای و بین المللی بود شدیم. در این دوره دو تحول سیاسی بر منطقه خاورمیانه تاثیرگذاشت.
1- فروپاشی و سقوط شوروی
2- جنگ خلیج فارس.
ترکیه به طور عمیق تحت تاثیر این دو تحول قرار گرفت. به طور خاص جنگ خلیج فارس علائق ترکیه را برای مداخله در منطقه خاورمیانه به طور خاص در عراق و سوریه افزایش داد. این کشور درصدد طراحی یک چشم انداز و استراتژی جدیدی بودند که بهتر منافع این کشور در منطقه خاورمیانه تامین شود. در این راستا دولت ترکیه پس از سال 2011م. در زمان داود احمد اوغلو نخست وزیر سابق ترکیه سیاست به صفر رساندن مشکلات اتخاذ شد. در این دوره به بعد دیگر دولت ترکیه منتظر این نبود که مشکلات منطقه به مرزهایش نزدیک گردد بلکه بیشتر برای دفاع از خودش در سیاست خارجی عمل می کرد. برای نمونه داود اوغلو در 19اکتبر 2016 اظهار داشت: « دیگر ما برای مشکلات صبر نمی کنیم و برای این که سازمان های تروریستی به ما حمله کنند منتظر نخواهیم ماند، بلکه از این به بعد بر مناطقی که این سازمان ها در آن مخفی شده اند، حمله خواهیم کرد و این پایگاه ها را بر سر آن ها خراب خواهیم کرد و همه طرف هایی را که از آن ها حمایت و پشتیبانی کنند، ریشه کن و نابود خواهیم کرد»
در واقع این سیاست برای حمله به عفرین و حتی فراتر از آن در ادلب و شرق مرزهای عراق اتخاذ شده است. دولت ترکیه بهترین راه برای دفاع از خود را حمله می داند و به جای تحمیل سیاست ها بر آنکارا درصدد ایجاد و طراحی نقشه های جدید است. به طورخاص پس از کودتای نافرجام در ترکیه در اواسط جولای 2016م این امر توجیهی برای پارلمان ترکیه شد تا برای یک سال دیگر با عملیات نظامی به خارج از مزهای ترکیه که عمدتاً در سوریه و عراق است، موافقت کنند. در واقع امروزه اقدامات ترکیه در زمینه سیاست دفاعی بر این عقیده هستند که قدرت نرم دیگر ابزار موثری برای دستیابی به آرمان های خارجی خود به طور خاص در پرتو رقابت با قدرت های منطقه ای و بین المللی نیست. بنابراین امروزه به چند دلیل زیر دولت ترکیه از ابزار های نظامی استفاده می کند:
1- تمایل این کشور برای بازگشایی بازارهای جدید بر روی سلاح های ترکیه
2- تقویت حضور این کشور در منطقه غرب و آفریقا با کنترل گذرگاه های بین المللی برای حفظ و حمایت از منافع اقتصادی و امنیت ملی خود از هر گونه مداخلات منطقه ای و بین المللی یا تحریم های آینده ای که بر دولت ترکیه به دلیل سیاست خارجی اش تحمیل می گردد.
3- انگیزه دیگر مشارکت ترکیه در ائتلاف بین المللی مبارزه با تروریسم نه تنها برای مقابله با گروه های تروریستی نزدیک مرزهای خود بلکه متوقف کردن توسعه جنبش های کرد در عراق و سوریه به دلیل هراس از استقلال آن هاست.
امروزه دولت ترکیه درصدد است تا دشمنانش را در مناطق نفوذ خود تحت محاصره قرار دهد و از این طریق تمام حمایت ها و پشتیبانی های لجستیکی از سوی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای را به آن ها قطع کند. بنابراین این اقدامات ترکیه در عرصه سیاست خارجی ، آنکارا را در سیکل اصطکاک با دو کشور روسیه و آمریکا قرار می دهد. امروزه با وقوع نوع جدید از جنگ سرد در منطقه خاورمیانه شاهد شکل گیری اتحادها و محورهای جدیدی هستیم. برای نمونه در مورد مسئله کردها؛ دولت ترکیه با واشنگتن در مورد آینده کردها در کشورهای سوریه، عراق، ایران و ترکیه دچار اختلاف و کشمکش هستند. در حالی که آنکارا به جلوگیری از تقویت قدرت و نفوذ کردها به طور خاص در مناطق نزیک به مرزهای خود می شود اما واشنگتن از کردها به عنوان متحدان کلیدی در استراتژی خود برای مهار افراط گرایی و تروریسم می داند . بنابراین این که چرا آمریکا از کردها حمایت تسلیحاتی می کند و به آنها در آموزش کمک میکند با استدلال فوق قابل توجیه است.
نویسنده: شهاب المکاحله
منبع: العربیه انگلیسی
برگردان به فارسی: علیرضا علیپور
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
