فراتاب - گروه سیاسی: سومین جلسه از سری نشست های کمیته مطالعات منطقه ای انجمن علوم سیاسی ایران با موضوع "تروریسم و تجارت مجرمانه، تهدید علیه امنیت منطقه‌ای" روز یکشنبه سوم شهریورماه در محل خانه اندیشمندان علوم انسانی با سخنرانی دکتر فابیو برناردی پژوهشگر ارشد مطالعات جرایم سازمانیافته و دکتر مهدخت ذاکری پژوهشگر امنیت بین الملل و با مدیریت خانم آنا یوسفیان پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، برگزار شد.
در این نشست برناردی به مواد قانونی و اجرایی و نیز دسترسی به شبکه گسترده همکاری با اعضای اتحادیه اروپا به مثابه راهکارهای موفق در مقابله با پدیده نارکوتروریسم اشاره داشت. طبق نظرات وی نیاز است تا راهکارهای جداگانه ای برای مبارزه با هریک ازموضوعات تروریسم و جرایم سازمان یافته در سیاستگزاری ها لحاظ شود. این پژوهشگر حوزه جرایم سازمان یافته با اشاره به تعاریف متعددی که از پدیده نارکوتروریسم وجود دارد، تاکید داشت که هیچک ازاین چارچوب بندی های مفهومی متقن و کامل نیست چرا که ماهیت این پدیده ها در ذات متفاوت بوده و به تبع راهکارهای مقابله و یا پیشگیری از آنهم یکسان نخواهد بود. در راستای مفهوم سازی و البته شیوه های مقابله ای وی بیان کرد که خاستگاه گروه های نارکوتروریستی مافیایی بوده است. بدین معنا که این گروه ها با اهداف اقتصادی دست به تجارت مجرمانه می زنند و به ندرت درگیر امور سیاسی شده و یا چنین اهدافی را دنبال میکنند حتی اگر ترور فرد سیاسی هم توسط این گروه ها اتفاق بیفتد، اغلب با هدف تامین منافع گروهی مافیایی بوده و رویکرد ایدئولوژیک، مذهبی و یا سیاسی به طور کل ندارد.
فابیو برناردی با استناد به تجربیات موفق ایتالیا در مبارزه با گروه های نارکوتروریستی به مواد قانونی مورد اجرا در این کشور اشاره داشت و گفت: ایتالیا قوانین سخت و شفافی در راستای مبارزه با چنین گروه هایی داشته که تاکنون نیز عملیاتی شده و نتایج مثبتی داشته است. با تاکید بر این موضوع، برناردی به سه دسته از انواع پلیس در این کشور اشاره داشت که هرکدام مامور موضوعی خاص بوده که پلیس موادمخدر یکی از آنهاست. به مثابه یکی دیگر از راهکارهای موفقیت آمیز کشور ایتالیا، برناردی به شبکه گسترده همکاری با سایراعضای فعال اتحادیه اروپا در امر مقابله با قاچاق مواد مخدر و جرایم سازمان یافته اشاره کرد. وی گفت تعاملات ایتالیا با پلیس و دستگاه های مسئول این کشورها تنگاتنگ بوده و تلاش شده در زمینه های مرتبط همکاری های لازم با نهادهای مرتبط منطقه‌ای صورت گیرد. درپایان برناردی اذعان داشت ایتالیا یکی از کشورهای اتحادیه اروپاست که تاکنون بیشترین همکاری ها را با دولت ایران در زمینه مقابله با موادمخدر داشته است.
ذاکری با تمرکز بر گروه های داعش و طالبان به مثابه سازمانهای هیبریدی به بررسی برخی از تهدیدات نامتقارن منبعث از این گروه ها علیه امنیت منطقه‌ای پرداخت. به عقیده وی با ادغام سازمانهای تروریستی و گروههای جرایم سازمانیافته، موجودیت جدیدی شکل میگیرد که دیگر به تنهایی ماهیت گروه های قبلی را نداشته و عملا به سازمانی با ماهیت دوگانه تروریستی – مجرمانه بدل میشود. به عقیده وی گروه خشونت ورز افراطی همچون داعش علیرغم داشتن اهداف ایدئولوژیک، رفتهرفته به منظور تامین مالی تجهیزات و لجستیک خود و نیز گسترش سرزمینی اقدام به انجام انواع تجارت مجرمانه همچون قاچاق موادمخدر، اعضای بدن، مهاجران، عتیقه و البته نفت، در کنار سایر اقدامات تروریستی، کرده و نمونه ای متاخر و عینی از انواع سازمانهای هیبریدی به شمار می آید.
این پژوهشگر امنیت بین الملل سه دسته از تهدیدات نامتقارن منبعث از فعالیت چنین گروه هایی علیه امنیت منطقه ای را بدین ترتیب تعریف می‌کند: 1- تهدیدات اقتصادی شامل اقتصاد سیاه، پولشویی و فساد. درباره فساد به مثابه یکی از عوامل تهدیدات اقتصادی، وی بیان کرد: مقامات فاسد در دولتهای ورشکسته که بستر شکلگیری چنین گروه هایی هستند، با دراختیار گذاشتن اطلاعات و اسناد به تروریست ها و مجرمان،روند فعالیت آنها را تسهیل میکنند که این اقدام تاثیرات منفی گسترده ای بر امنیت و اقتصاد دولتها خواهد داشت.
2- تهدیدات امنیت انسانی همچون قاچاق اعضای بدن و انسان، کشته شدن غیر نظامیان و افزایش نرخ شیوع اعتیاد و جرم. پیرامون کشته شدن شهروندان غیرنظامی اشاره کرد که براساس گزارش دفترمبارزه باجرم و موادمخدر سازمان ملل سال 2017، گروههای طالبان، القاعده، داعش و بوکوحرام مسئول 74درصد از کشتاری بوده اند که در سال 2015 توسط تروریست ها، گروه های شورشی و گروه های مسلح غیردولتی انجام گرفته است.
3- تهدیدات ارضی که دربردارنده بازتولید فروماندگی دولتها و تهدیدات مرزی است. پیرامون این تهدید ذاکری اشاره کرد شرایط دولتهای فرومانده و منازعات بازفرجام بستر را برای فعالیت سازمانهای هیبریدی مهیاتر می‌کند. بدین ترتیب که در نبود حاکمیت یکپارچه و عدم انسجام امنیتی و اجتماعی، این گروه ها آسانتر نیرو جذب میکنند، تجارت مجرمانه انجام داده و دست به ترور و خشونت میزنند. دراینصورت، چرخه فروماندگی دولت تمدید و بازتولید شده و تا مادامی که این ساختارها ترمیم نگردد، چنین روندی ادامه داشته و مرتفع نخواهد شد.
ذاکری در پایان، پیرامون راهکارهای مقابله ای با چنین سازمانهایی تاکید کرد که نیازاست به چرایی شکلگیری این گروه ها همچون روایت های تاریخی بویژه از منازعه، نادیده انگاری هویت های غرورآمیز اعضا توسط دولتها، ناامنی هستی شناسانه درجامعه این گروه ها و عدم شناسایی حداکثری توسط نظام بین الملل و نیز دولتها، توجه شود. چرا که راه حل مقابله ای پلیسی، راهکاری فوری و کوتاه مدت است و برای راه حلی ریشه ای و بلند مدت نیاز به برطرف ساختن موارد مذکور است که این مهم نیز بدون همکاری های منطقه ای و فراملی، بسختی میسر خواهد شد.
