فراتاب- بین الملل: درست هنگامی که ایالات متحده آمریکا خواهان اعمال فشار حداکثری بر ایران از طریق بلوک منطقه ای کشورهای عربی خلیج فارس است، آن ها به طور گسترده ای پس از بحران خلیج فارس (قطر) با شکاف شدیدی روبرو شده اند. عدم همکاری میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس باعث شد مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه سفر کرده و از متحدانش بخواهد تا به محاصره دولت قطر پایان دهند.
شورای همکاری خلیج فارس متشکل از بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات است. 5 ژوئن سال گذشته، سه کشور بحرین، عربستان سعودی و امارات با همراهی مصر مناسبات خود را با قطر به دلیل ارتباط نزدیک این کشور با ایران و همچنین حمایت از گروه های افراط گرا در منطقه قطع کردند. آن ها برای مجازات این کشور به تحریم اقتصادی مبادرت ورزیدند و پروازهای هوایی قطر را از فضای هوایی کشورشان متوقف کردند. عربستان سعودی نه تنها مرز زمینی خود با این کشور را مسدود کرد، از تردد کشتی های قطری در بنادر خود جلوگیری کرد. در میان این مناقشه، دولت قطر روابط دیپلماتیک کامل خود با ایران را از سر گرفت. قطر نیز مانند ایرانِ پس از خروج آمریکا از برجام، با هرگونه خواسته و مطالبه آن کشورها مخالفت کرده است؛ زیرا آن خواسته ها را توهینی به حاکمیت خود قلمداد می کند.
در نخستین سالگرد این بحران، دفتر ارتباطات دولت قطر، پیامی در قالب هشتگ «پیش به سوی پیشرفت» و «قطر قدرتمندتر» منتشر کرد. پس از وقوع بحران قطر، شورای همکاری خلیج فارس دستخوش طوفان تنش های منطقه ای شده است. شورای همکاری خلیج فارس به عنوان عامل موازنه علیه تهدیدات ایران در نظر گرفته می شود که برای ارتش آمریکا حیاتی و ضروری است. بحرین میزبان پنجمین ناوگان نیروی دریایی آمریکا است. کویت میزبان مرکز فرماندهی ارتش آمریکا است. پایگاه های نظامی امارات میزبان جنگنده ها و هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا است و منطقه جبال علی دوبی شلوغ ترین بندر خارجی نیروهای دریایی آمریکا است. پایگاه هوایی العدید قطر میزبان مقر فرماندهی ارتش آمریکا است. اگرچه عمان میزبان هیچ نیروی نظامی آمریکا نیست، به نیروهای آمریکا برای دسترسی به پایگاه های خود اجازه داده و همچنین همواره نقش میانجی گری بین دیپلمات های آمریکا و ایران را ایفا کرده است.
عربستان سعودی در جنگ کنونی یمن علیه شورشیان شیعه، نیازمند حمایت نظامی آمریکا است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور فزاینده سیاست خارجی نئومحافظه کارانه ای را اتخاذ کرده اند که می توان به تهاجم نظامی آن ها به یمن اشاره کرد. اکنون روابط نزدیکی بین شیخ محمد بن زاید آل نهیان 57 ساله شاهزاده قدرتمند ابوظبی با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی ایجاد شده است. بحرینی ها که به شدت به کمک های مالی عربستان سعودی وابسته هستند، حال با عربستان و امارات همکاری می کنند. کویت با رهبری شیخ صباح آل احد آل صباح 88 ساله، درصدد میانجیگری برای حل و فصل مناقشه قطر است. عمان با رهبری سلطان قابوس بن سعید 77 ساله درصدد است هویت دیپلماتیک مستقل خود را از اعضای شورای همکاری خلیج فارس حفظ کند. بنادر این سلطان نشین همچنین به شاهراه حیاتی قطر تبدیل شده است. بنابراین دو کشور کویت و عمان در مناقشه دیپلماتیک بحران قطر تحت فشار شدیدی قرار دارند. دو کشور همچنان برای تغییرات جانشینی دارای مشکلاتی هستند؛ برای نمونه در عمان هیچ جانشین روشنی برای سلطان قابوس وجود ندارد و در کویت نزاع های داخلی بین شاخه های خاندان حاکم در کویت وجود دارد.
کشورهای عربی خلیج فارس براساس تعهد پرزیدنت جیمی کارتر در سال 1980 مبنی بر کاربرد زور برای دفاع از منافع آن ها در خلیج فارس، برای تامین امنیت خود به قدرت نظامی آمریکا متکی هستند. پس از جنگ خلیج فارس سال 1991، وابستگی آمریکا به پایگاه های خلیج فارس برای جنگ های بعدی خود در افغانستان و عراق افزایش پیدا کرد. با این وجود آمریکا موضعی در هنگام رویارویی و تقابل بین خود کشورهای عرب خلیج فارس ندارد، هر چند که این امر محتمل نیز به نظر نمی رسد. دولت های خلیج فارس به طور فزاینده نسبت به رویکرد پرزیدنت دونالد ترامپ محتاطانه عمل می کنند. پرزیدنت ترامپ ابتدا از کشورهای ائتلاف علیه قطر حمایت کرد، اما بعد نظر خود را تغییر داد. اکنون کشورهای درگیر در منافشه قطر برای جلب لابی ها و افزایش نفوذ بر مقامات میلیون ها دلار هزینه کرده اند.
در حال حاضر این بحران روابط بین قطر و ایران را بهبود بخشیده است. در این راستا ایران به سرعت حریم هوایی خود را بروی پروازهای هوایی قطر باز کرد و همچنین به ارسال مواد غذایی و کالاهای دیگر به دوحه مبادرت ورزید. در مقابل، قطر روابط دیپلماتیک کامل خود را با ایران از سر گرفت و همکاری مشترک خود با ایران در میدان های گاز طبیعی مشترک را افزایش داد.
منبع: هاآرتص
برگزدان به فارسی: علیرضا علیپور
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
