کد خبر: 8793
تاریخ انتشار: 3 تیر 1397 - 00:41
ساموئل رامانی
اگر چه مقامات سعودی به طور رسمی از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام به وجد آمدند، اما پیامد بلندمدت آن برای عربستان سعودی بسیار غم انگیز است.

فراتاب- بین الملل: اعلام خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران توسط ترامپ در 8 می 2018 بلافاصله از سوی بسیاری از متحدان اروپایی آمریکا محکوم شد. اما دولت عربستان سعودی از این تصمیم حمایت و پشتیبانی کرد. در این راستا پس از پایان اظهارات کوتاه دونالد ترامپ، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان بر همبستگی با آمریکا در بازگشت تحریم های شدید علیه ایران تاکید کرد. از آن جایی که دو کشور ایران و عربستان سعودی برای کسب هژمونی منطقه ای با یکدیگر در حال نزاع و کشمکش هستند، این اقدام ترامپ می تواند برای سعودی ها فرصتی بی نظیر باشد. اما با بررسی دقیق تر پیامدهای تصمیم ترامپ در خروج از توافق هسته ای می توان به این نتیجه رسید که شادمانی سعودی ها کوتاه مدت خواهد بود؛ زیرا این اقدام علاوه بر تشدید تنش های نهفته میان عربستان سعودی و متحدان منطقه ای اش، زمینه اتخاذ سیاست تهاجمی ایران که منجر به کاهش امنیت عربستان و نفوذ منطقه ای این کشور می گردد، را نیز فراهم می کند. مهم ترین نگرانی سعودی ها از تصمیم ترامپ در خروج از برجام، تضعیف انسجام شورای همکاری خلیج فارس خواهد بود.
از زمان شروع بحران قطر در ژوئن 2017، شورای همکاری خلیج فارس در زمینه تعامل با ایران به دو بلوک تقسیم شده است؛ بلوک اول حامی انزوای ایران شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین معتقدند که ایران منبع اصلی بی ثباتی خاورمیانه است و باید به هر قیمتی مهار گردد. بلوک دوم؛ حامی تعامل با ایران شامل کویت و عمان، همکاری و تجارت گزینشی با ایران را به نفع ثبات منطقه می دانند. اظهارات متفاوت عربستان و کویت در مورد ایران و همچنین واکنش های متناقض نسبت به مشارکت فزاینده ایران و قطر، شکاف در چشم انداز بین این دو بلوک را افزایش داده است. این در حالی است که عربستان سعودی همواره نقش ایران در بی ثباتی سیاسی عراق را محکوم کرده است؛ اما کویت نسبت به اتخاذ انتقاد های شدید نسبت به رفتار ایران تمایل کمتری داشته و همچنین تلاش های ضد داعش ایران در عراق را تحسین کرده است.
در حالی که عربستان سعودی از همکاری دوحه با تهران به عنوان بهانه ای برای تداوم محاصره قطر استفاده می کند، دولت کویت تاکید دارد که صف بندی ایران و قطر نباید مانع از عادی سازی روابط قطر و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس گردد. خروج آمریکا از برجام می تواند باعث فشار بیشتر عربستان به عمان و کویت برای ترک روابط با ایران شود؛ چرا که ممکن است ریاض از سیاست تغییر واشنگتن در مقابل ایران به عنوان فرصتی برای تقویت هژمونی خود بر شورای همکاری خلیج فارس استفاده کند. اما اگر کویت و عمان در مقابل تسلیم در برابر سعودی ها مقاومت کنند، شکاف در سیاست ها نسبت به ایران در بین دو بلوک افزایش خواهد یافت و این امر می تواند منجر به تضعیف اثربخشی و کارآمدی شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک سازمان امنیت جمعی گردد. هم چنین شکاف درون بلوکی در شورای همکاری خلیج فارس می تواند منجر به تضعیف حوزه نفوذ دیپلماتیک ریاض گردد. علاوه بر تضعیف انسجام شورای همکاری خلیج فارس، غیرقابل پیش بینی بودن رفتار ایران نسبت به خروج آمریکا از برجام می تواند تهدیدی جدی برای آرمان های ژئوپلتیکی و امنیتی عربستان سعودی باشد.
سیاست ترامپ نسبت به ایران، احساسات ضد آمریکایی را در مردم ایران برانگیخته و این مسئله زمینه افزایش نفوذ سیاسی ملی گرایان محافظه کار علاقه مند به سیاست دوران احمدی نژاد در مقابل غرب را فراهم کرده است. بنابراین افزایش و تشدید خصومت ایران می تواند باعث تضعیف امنیت عربستان سعودی گردد؛ زیرا که احتمالاً یمن اولین میدانی است که ایران می تواند از قدرت نظامی خود استفاده کند. در همین راستا ساعاتی پس از خروج ترامپ از توافق هسته ای، شورشیان تحت حمایت ایران در یمن موشک هایی را به خاک ریاض پرتاب کردند که این عمل به عنوان اقدام تلافی جویانه ایران در مقابل حمایت سعودی از تصمیم ترامپ در نظر گرفته شد. هدف اولیه ایران در یمن بالابردن هزینه های مداخله نظامی عربستان است تا از این طریق ریاض را مجبور به خروج از جنگ کند. استراتژی تهران در یمن می تواند با هزینه مالی نسبتاً کمتری اجرا گردد. این خود متضمن چنین موضوعیست: ایران همچنان در یمن خاری در چشم سعودی ها باشد.
در مناقشه یمن علاوه بر ایران، امارات متحده عربی از جدایی طلبان یمن که درصدد سرنگونی عبده منصور هادی رئیس جمهور تحت حمایت عربستان بودند، حمایت می کند و قطر در ماه های اخیر کمک های غیر رسمی خود به حوثی ها را افزایش داده است. بنابراین در این وضعیت مداخله ایران به نفع حوثی ها می تواند موازنه قدرت را به ضرر عربستان سعودی تبدیل کند. این سناریو گزینه نامناسبی را در مقابل سعودی ها که همان گسترش جنگ فرسایشی در یمن یا فشار به سعودی ها برای پذیرش صلح در موضع ضعف است، قرار می دهد. عربستان سعودی پیروزی در یمن را برای امنیت و آرمان های هژمونی اش در شبه جزیره عرب ضروری می داند و به همین دلیل افزایش بالقوه مداخله نظامی ایران در یمن را با نگرانی های شدید دنبال می کند.
اگر ایران خروج آمریکا از برجام را با احیای برنامه غنی سازی اورانیوم خود تلافی کند، این امر ضربه بیشتری به امنیت و جایگاه منطقه ای عربستان خواهد زد. اگر چه ایران بعد از خروج آمریکا از برجام قول پای بندی به تعهدات را داده، حسن روحانی رئیس جمهور ایران از رد احیای تلاش برای غنی سازی اورانیوم خودداری نکرده است. در این راستا محمد بن سلمان ولیعهد عربستان هم اعلام کرد اگر ایران برنامه هسته ای خود را مجدداً از سر بگیرد کشورش به سمت دستیابی به سلاح هسته ای حرکت خواهد کرد. بنابراین فروپاشی برجام منجر به احیای گمانه زنی ها در مورد جاه طلبی های هسته ای عربستان سعودی شده است.
شروع مجدد برنامه غنی سازی اورانیوم ایران می تواند منجر به گسترش مسابقه تسلیحاتی بالقوه در خاورمیانه گردد و انگیزه آمریکا برای تامین تکنولوژی هسته ای عربستان را نیز افزایش می دهد. اما در صورت عقب نشینی آمریکا در حمایت از عربستان در حوزه هسته ای، آن ها می توانند از حمایت روسیه و چین برخوردار باشند. بنابراین با گسترش مسابقه تسلیحاتی بین ایران و عربستان سعودی، امارات متحده عربی هم برای دستیابی به تسلیحات هسته ای تلاش می کند. دستیابی ابوظبی به سلاح هسته ای می تواند نگرانی جدی برای عربستان سعودی باشد؛ زیرا امارات مسلح به سلاح اتمی دیگر برای تامین امنیتش وابسته به عربستان سعودی نخواهد بود و چشم انداز سیاست خارجی سکولار امارات که منافع عربستان را تضعیف می کند، تغییر می دهد.
اگر چه مقامات سعودی به طور رسمی از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام به وجد آمدند، اما پیامد بلندمدت آن برای عربستان سعودی بسیار غم انگیز است. کناره گیری آمریکا از برجام خطوط گسل جدیدی درون شورای همکاری خلیج فارس ایجاد و مسیر موفقیت عربستان در جنگ یمن را با پیچیدگی بیشتری همراه می کند. این اقدام زمینه افزایش مسابقه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه را نیز فراهم می کند. توجه به این نتایج باعث می شود که عربستان در سال های آینده نسبت به تصمیم خروج ترامپ از برجام پشیمان شود.
نویسنده: ساموئل رامانی
منبع: نشنال اینترست
برگردان به فارسی: علیرضا علیپور

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.

 

نظرات
آخرین اخبار