ایران و رهبرانش، از دریچه تحلیل آمریکایی ها | فراتاب
کد خبر: 7397
تاریخ انتشار: 26 بهمن 1396 - 02:45
گزارش تحقیقات کنگره آمریکا (1)
مدیر مرکز اطلاعات ملی (DNI) دان کتس، در گزارش خود به کنگره در مورد برآورد تهدید جهانی سال در یازدهم می 2017، ایران را به دلیل "حمایت از گروههای تروریستی و ستیزه جویان ضد امریکایی"، "تهدیدی پایدار برای منافع ملی ایالات متحده" توصیف کرد.

فراتاب- گروه بین الملل: گزارش سالانه سرویس تحقیقات کنگره آمریکا از سیاست خارجی و دفاعی ایران، هر ساله توسط کنت کاتزمن متخصص امور خاورمیانه و کارشناس امور ایران در سرویس تحقیقات کنگره تهیه می شود. خواندن این گزارش ها که مبنای فعالیت ها و تصمیمات کنگره آمریکا قرار می گیرد برای علاقه مندان به پیگیری مواضع و سیاست های آمریکا در قبال ایران مفید فایده است. سرویس ترجمه فراتاب درصدد است تا به صورت هفتگی ترجمه گزارش سال 2018 را -که تفاوت چندانی با گزارش سال 2017 ندارد- منتشر کرده و فرصت مطلوبی را برای آشنایی با سیاست های آمریکا و مواضع این کشور در قبال کشور عزیزمان برای علاقه مندان فراهم سازد این مساله با توجه به رویه خصمانه ترامپ علیه ایران از جمله در موضوع برجام و نیز در گستراندن سیاست ایران هراسی در سطح خاورمیانه، حائز اهمیت بیشتری است. بخش نخست گزارش در زیر آمده است:

مقدمه
نهادهای متعددی در آمریکا، ایران را به جهت برنامه های هسته ای و موشکی آن و نیز تلاش های بلند مدتش برای تقابل با بسیاری از اهداف ایالات متحده در منطقه، به عنوان چالش کلیدی امنیت ملی معرفی کرده اند. مدیر مرکز اطلاعات ملی (DNI) دان کتس، در گزارش خود به کنگره در مورد برآورد تهدید جهانی سال در یازدهم می 2017، ایران را به دلیل "حمایت از گروه های تروریستی و ستیزه جویان ضد امریکایی"، "تهدیدی پایدار برای منافع ملی ایالات متحده" توصیف کرد. لوایح اختیارات دفاع ملی، نیازمند ارائه گزارش سالانه درباره قدرت نظامی ایران است که در سالهای اخیر توسط جامعه اطلاعاتی عرضه شده و حاوی برآوردهایی از وضعیت ایران است. براساس گزارش FY2016 که در ژانویه 2017 منتشر شده، اعلام شد که ایران مترصد آن است تا در قاموس یک "قدرت مسلط منطقه ای" ظاهر شود.


محرک های سیاست های ایران
سیاست های خارجی و دفاعی ایران محصول محرک های هم پوشاننده و گاهی اوقات متناقض با یکدیگر است. یکی از متخصصان در توصیف کشمکش میان برخی از این محرک ها اظهار داشته که ایران با این پرسش همیشگی مواجه است که آیا "یک ملت است یا یک نهضت"؟ رهبران ایران، مدام الزامات مربوط به ایدئولوژی انقلابی و مذهبی خود را در نسبت با خواسته های منافع ملی ایران می سنجند.


ادراک تهدید
ظاهراً رهبران ایران با درک تهدیدی که حداقل در برخی حوزه ها، از جانب آمریکا و متحدان آن، متوجه نظام خود و منافع ملی شان می شود، برانگیخته و تحریک می گردند.
• آیت الله علی خامنه ای، رهبر عالی و تصمیم گیر ارشد ایران، مکرراً عنوان داشته که ایالات متحده هرگز انقلاب اسلامی را به رسمیت نشناخته و تلاش می کند تا از طریق حمایت از مخالفان داخلی نظام، اعمال تحریم های اقتصادی و حمایت از دشمنان منطقه ای ایران، انقلاب اسلامی را سرنگون سازد. وی غالباً در خصوص نفوذ فرهنگی غرب هشدار می دهد، یعنی رفتاری اجتماعی که از دیدگاه وی، با ارزش های اسلامی و جامعه ایرانی همخوانی ندارد. گزارش FY2016 DOD درباره توان نظامی ایران، که در ژانویه 2017 منتشر شد، اعلام کرد که "آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران، بی اعتمادی عمیقی نسبت به مقاصد آمریکا درخصوص ایران دارد".
• رهبران ایران مدعی آن هستند که ادامه حضور نظامی پررنگ آمریکا در منطقه خلیج فارس و سایر کشورهای همجوار ایران، حاکی از هدف ترساندن ایران و یا حمله به آن است، به این خاطر که ایران سیاست هایی را دنبال می کند که از نگاه آمریکا، خصمانه است.
• از دیدگاه رهبران ایران، حمایت امریکا از رژیم های عربی سُنّی و مخالف ایران، منجر به تقویت گروه های اسلامگرای سُنّی افراطی شده و گروه های تروریستی سُنّی نظیر داعش را پدید آورده است.

ایدئولوژی
ایدئولوژی انقلاب اسلامی 1979 ایران در سیاست خارجی این کشور تزریق شده است. این انقلاب شاه را، که یک سکولار و حاکمی اقتدارگرا بود و به گفته رهبران انقلاب، اسلام و روحانیون را تحت فشار قرار داده بود، سرنگون کرد. به جای آن، نظامی دینی پایه گذاری شد که در آن قدرت نهایی به رهبر عالی، یعنی کسی که اقتدار سیاسی و مذهبی را در اختیار دارد، واگذار گردید.
• در سالهای نخست پس از انقلاب، ایران کوشید تا انقلاب خود را به کشورهای مسلمان همجوار "صادر" کند. در اواخر دهه 1990 میلادی، ایران این هدف را رها کرد، چرا که تنها به مخالفت با ایران در منطقه می انجامید.
• رهبران ایران اظهار داشته اند که ساختارهای سیاسی و اقتصادی خاورمیانه به شدت ضد مردم "مظلوم" و به نفع آمریکا و متحدان آن، خصوصاً اسرائیل است. رهبران ایران عموماً از فلسطینیان به عنوان مردمی "مظلوم" یاد می کنند که از خود، کشوری ندارند و همچنین مسلمانان شیعه را هم "مظلوم" می خواند؛ چرا که به تعداد کافی نماینده ای نداشته و به لحاظ اقتصادی، در بسیاری از کشورهای منطقه در جرگه اقلیت های محروم هستند.
• ایران مدعی است که سیاست و اقتصاد منطقه به دلیل مداخله غرب و سلطه اقتصادی آسیب دیده است و این وضعیت باید خاتمه یابد. مقامات ایرانی اظهار می دارند که تاسیس اسرائیل یک نمونه آشکار از دخالت های غرب بوده که فلسطینیان را از دستیابی به حقوق مشروع خود بازداشته است.
• ایران اعلام کرده که ایدئولوژی اش، فرقه گرایانه نیست و از این رو، منتقدانی را که می گویند ایران تنها از جنبش های شیعی حمایت می کند، به عقب رانده است. ایران می گوید حمایتش از گروههای سُنّی همچون حماس، گواهی می دهد که برنامه ای فرقه گرایانه را دنبال نمی کند. علاوه بر این ایران مدعی است که حمایتش از گروه های فلسطینی سکولار و سُنّی شاهدی است بر این ادعا که ایران با گروه های غیر اسلامی نیز برای حمایت از حقوق فلسطینیان همکاری می کند.


منافع ملی
منافع ملی ایران معمولاً به ایدئولوژی این کشور متصل است، هرچند این دو گاهی با هم تضاد دارند! 
• رهبران ایران با تاکید بر تمدن پیشرفته و استقلال تاریخی ایرانی، مدعی اند که سزاوار به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک قدرت اصلی در منطقه هستند. آنها معتقدند که به لحاظ تاریخی، ایران با شش کشور پادشاهی خلیج فارس (عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر، بحرین و عمان یا مجموعاً: کشورهای شورای همکاری) متفاوت است؛ چرا که غالب کشورهای یاد شده، استقلال خود را تنها در دهه 1960 و 1970 به دست آورده اند. در این چهارچوب، بسیاری از اقدامات سیاست خارجی ایران مشابه آن چیزی است که توسط شاه ایران و سلسله های ایرانی پیشین صورت می گرفته است.
• در برخی موارد، ایران تعهد خود نسبت به کمک رسانی به سایر شیعیان را تعدیل می کند تا منافع ژئوپلتیکی خود را تامین نماید. مثلاً در منازعه جمهوری آذربایجان- ارمنستان به جای حمایت از شیعیان آذربایجان، از مسیحیان ارمنستان حمایت کرد تا از این طریق ناسیونالیسم آذری را در جوار نوار مرزی، مهار کند. ایران همچنین از پشتیبانی جنبش های اسلامگرا در کشورهای آسیای مرکزی، که عمدتاً سُنّی و بصورت بالقوّه دشمن ایران هستند، خودداری کرده است. روسیه نیز همچون ایران نگرش مشابهی درباره آسیای مرکزی و سایر گروه های اسلامی سُنّی دارد.
• اگرچه رهبران ایران، متحدان آمریکا را به دلیل مشارکت در تلاش های ایالات متحده برای پی ریزی ساختار خاورمیانه به نفع آمریکا و اسرائیل نکوهش می کنند، اما مقامات ایرانی کوشیده اند تا با استفاده از منافع حاصل از معامله با متحدان تاریخی آمریکا، نظیر ترکیه، تحریم های بین المللی را دور بزنند.


منافعِ گروهی و رقابت
سیاست خارجی ایران غالباً رویکردها و چشم اندازهای متفاوت در میان بازیگران کلیدی و گروه های ذی نفع را بازتاب می دهد.
• هم بر اساس قانون اساسی ایران و هم در مقام عمل، رهبر عالی ایران حرف آخر را درخصوص تمامی تصمیمات اصلی سیاست خارجی می زند. آیت الله سید علی خامنه ای رهبر عالی از سال 1989 همواره بی اعتمادی خود را نسبت به مقاصد و اهداف آمریکا در ارتباط با ایران ابراز داشته است. موضع منفی وی در این باره پایدار است و عنوان جمله ای از وی که به صورتی گسترده در ایران قابل دسترس است، این می باشد که "من دیپلمات نیستم، من انقلابی ام". فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، که نیروی نظامی و امنیت داخلی ایران پس از انقلاب اسلامی است، همواره حمایت خود را از رهبری و سیاست خارجی اعلامی ابراز داشته اند.
• بسیاری از رهبران میانه رو ایرانی، از جمله حسن روحانی رئیس جمهور، استدلال می کنند که ایران نباید "دشمنان دائمی" داشته باشد. آنها از یک سیاست خارجی عملگرا حمایت می کنند که در نتیجه آن تحریم های بین المللی در چهارچوب برجام رفع شد، توجهات جهانی به دیدگاه های ایران افزایش یافت و این کشور به عنوان یک قطب بالقوّه قدرتمند تجاری و حمل و نقل در منطقه شناخته شد. روحانی ابراز داشته که برجام "آغازی برای ایجاد فضای دوستی و همکاری با کشورهای مختلف" می باشد. روحانی مایل است تا حمایت جوانان و روشنفکران ایرانی را کسب کند، همان کسانی که می گویند خواهان ادغام بیشتر با جامعه بین المللی هستند و به روحانی کمک کردند تا دوباره در انتخابات 19 می 2017 با 57 درصد آرا در دور نخست، پیروزی قاطعی را بر نامزدی تحمیل کند که از پشتیبانی یکپارچه نیروهای سنتی و افراطی برخوردار بود.

ابزارهای راهبرد امنیت ملی ایران
ایران از شماری روش ها و مکانیزم های مختلف برای اجرای سیاست خارجی، از جمله حمایت از گروههای مسلح، بهره می گیرد.
حمایت مالی و نظامی از رژیم ها و گروههای متحد
• ایران سلاح، آموزش و مشاوران نظامی در حمایت از دولت ها و جنبش های متحد، همچون رژیم بشار اسد در سوریه، حزب الله لبنان، حماس، شورشیان حوثی در یمن و جنگجویان شیعی در عراق فراهم می کند. همچنین ایران از برخی گروه های مسلمان سُنّی نیز حمایت می کند: بیشتر فلسطینیان، مسلمانان سُنّی هستند و چندین سازمان فلسطینی که در لیست سازمان های تروریستی خارجی FTO قرار دارند، به دلیل دشمنی با اسرائیل، از حمایت های ایران برخوردار می باشند.
• در گزارش 2016 وزارت خارجه در مورد تروریسم بین المللی اعلام شده که ایران، دولت پیشتاز در حمایت از تروریسم در این سال بوده و به ایفای نقش بی ثبات کننده خود در بحران های نظامی در عراق، سوریه و یمن ادامه داده است. ایران همچنین در حمایت از حملات خشونت آمیز مخالفان شیعی در بحرین نقش داشته است. این تلاش های ایران با همکاری حزب الله صورت گرفته است.
• دی اِن آی دان کُتس (DNI Dan Coats) در گواهی ارزیابی تهدید جهانی سال خود خطاب به کنگره در یازدهم می 2017 اعلام کرد ایران همچنین دولت پیشتاز در حمایت از تروریسم است. (این دستور به وسیله مقامات آمریکایی برای بیش از دو دهه اجرایی شده است). بسیاری از گروه هایی که مورد حمایت ایران قرار دارند، توسط آمریکا: "سازمانهای تروریستی خارجی" (FTO) نامیده شده اند و به خاطر آن حمایت، در ژانویه 1984 ایران، از سوی آمریکا، در لیست حامیان دولتی تروریسم (لیست تروریسم) قرار گرفت.
• برخی از گروههای مسلح مورد حمایت ایران، سازمان های تروریستی خارجی نام نگرفته اند و هیچ نشانی مبنی بر اینکه آنان مرتکب اعمالی شده باشند که به تروریسم بین المللی مربوط باشد، وجود ندارد، نظیر جنبش حوثی (انصارالله) در یمن (که شامل مسلمانان شیعه زیدی می باشد) و نیز برخی گروه های زیرزمینی و شیعی مخالف در بحرین.
• بصورت کلی ایران مخالف گروه های تروریستی سُنّی است که ضد منافع حیاتی ایران کار می کنند، مثل سازمان های القاعده و داعش. ایران فعالانه ضد داعش در سوریه و عراق کار کرده و همچنین در طول چند سال گذشته، برخی از فعالان القاعده را که پس از حملات یازده سپتامبر 2001 پناه داده بود، اخراج کرده است. با این حال، ایران به اعضای ارشد القاعده اجازه حمل و نقل و یا اقامت در ایران را داد تا از این امکان که بصورت اهرمی بر ضد ایالات متحده یا عربستان سعودی عمل کنند، استفاده نماید.
• اقدامات ایران در حمایت از متحدین خود (که عموماً شامل حمل سلاح، امور مستشاری، آموزش و بودجه می باشد) توسط نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می شود. فرمانده آن نیرو، ژنرال قاسم سلیمانی است که مستقیماً به آیت الله خامنه ای گزارش می دهد. فرماندهان سپاه پاسداران بارها و به صورت علنی این اقدامات را تایید کرده اند. بیشتر تدارکات تسلیحاتی ایران برای متحدانش شامل سیستم های ضد تانک ویژه (موشک های اشتعال زا: یاEFP ها)، موشک های توپخانه، خمپاره ها، موشک های کوتاه برد، و موشک های ضد هوایی کروز می شود.
• این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، که قطعنامه های پیشین را در روز اجرای برجام (16 ژانویه 2016 ) لغو کرد، محدودیت های سازمان ملل بر صادرات ایران را برای یک دوره پنج ساله (از روز تصویب: 17 اکتبر 2015) تمدید می کند. قطعنامه های مجزای شورای امنیت سازمان ملل، حمل سلاح به مناطق بحرانی همچون یمن (قطعنامه 2216) و لبنان (قطعنامه 1701) را ممنوع کرده است. البته سازمان ملل ممنوعیتی برای ارسال سلاح به سوریه وضع نکرده است.

سایر اقدامات سیاسی

امنیت ملی ایران محدود به حمایت نظامی از متحدان و گروههای مسلح نمی شود.
• طیف گسترده ای از ناظران گزارش می دهند که ایران برای نامزدهای سیاسی در کشورهای همسایه، افغانستان و عراق، تامین بودجه می کند تا در آنجا متحدانی داشته باشد.
• بر اساس گزارش ها، ایران به رهبران کشورهای همسایه مستقیماً پول می دهد تا حمایت آنان را کسب کرده و یا حفظ نماید. در سال 2010 حامد کرزای رئیس جمهور وقت افغانستان تایید کرد که دفتر او از ایران پول نقد دریافت کرده است.
• ایران برنامه هایی آموزشی راه اندازی کرده که در آن، جوانان مسلمان برای تحصیل به ایران می روند. یک مورد از چنین برنامه هایی در امریکای لاتین راه اندازی شد، علیرغم اینکه در آن منطقه درصد اندکی مسلمان وجود دارد.


دیپلماسی
ایران همچنین از ابزارهای دیپلماتیک سنتی نیز بهره می گیرد.
• ایران یک وزارت خارجه فعال دارد و در تمامی کشورهایی که با آنها روابط دیپلماتیک دارد، سفارتخانه یا دفتر نمایندگی تاسیس کرده است. آیت الله خامنه ای در مقام رهبر عالی به ندرت به خارج از ایران سفر کرده (و در سالیان اخیر اصلاً مسافرتی نداشته است)، اما رئیس جمهور ایران بارها به خارج از ایران، از جمله به اروپا و اجلاس سازمان ملل در نیویورک، سفر کرده است. رهبری و رئیس جمهور ایران بارها میزبان رهبران خارجی در تهران بوده اند.
• ایران به صورت فعال در سازمان های مختلف بین المللی مشارکت می کند و یا در پی عضویت در آنهاست؛ از جمله سازمان هایی که رهبری آن به دست مخالفان سیاست های ایران است. از میانه دهه 1990 ایران در پی عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) بوده است. با توجه به توافق برجام، احتمال پذیرش ایران در این سازمان افزایش یافته، اما فرآیند پذیرش، پیچیده و طولانی است. ایران همچنین در پی عضویت کامل در سازمان های منطقه ای نظیر اتحادیه همکاری های منطقه ای جنوب آسیا (سارک) و سازمان همکاری شانگهای می باشد. مقامات برخی کشورهای عضو شانگهای گفته اند که برجام موانع بر سر راه عضویت کامل ایران را برداشته است، اما مخالفت برخی اعضا مانع از پذیرش ایران تاکنون شده است.
• از آگوست 2012 تا آگوست 2015 ایران ریاست جنبش عدم تعهد (نم) را برعهده داشت، سازمانی که حدود 120 عضو و 17 ناظر دارد و عموماً همچون ایران منتقد نفوذ قدرت های بزرگ در مسائل جهانی است. در آگوست 2012 ایران میزبان اجلاس سران جنبش نم بود.
• ایران یک طرف تمامی معاهدات اصلی منع اشاعه است، از جمله پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) و معاهده تسلیحات شیمیایی (CWC). ایران تاکید دارد که ملتزم به تمامی تعهدات ذیل این پیمان هاست، اما جامعه بین المللی اعلام کرده که ایران به تمامی تعهدات خود در چهارچوب NPT پای بند نبوده و ضروری است تا ایران اثبات نماید که برنامه هسته ای خود را با مقاصد کاملاً صلح آمیز دنبال می کند. مذاکرات میان ایران و قدرت های بین المللی در مورد این مساله از سال 2003 آغاز شد و در جولای 2015 به توافق برجام منتهی گردید.
• ایران با مشارکت در مذاکرات چندجانبه می کوشد جنگ داخلی در سوریه را حل کند، اخیراً این امر با شراکت عمده با روسیه و ترکیه صورت گرفته است. اما مقامات ایالات متحده بر این باورند که هدف اصلی ایران، اطمینان از استمرار حکومت اسد می باشد.


نویسنده: کنت کاتزمن
منبع: سرویس تحقیقات کنگره آمریکا
برگردان به فارسی: مجید پیروز


بازنشر این مطلب با ذکر منبع « فراتاب» بلامانع است.

نظرات
آخرین اخبار