فراتاب - گروه بین الملل: دکتر برهم صالح با خروج از اتحادیه میهنی کردستان و تشکیل ائتلاف موسوم به «ائتلاف برای دموکراسی و عدالت» کدام بخش، طبقه، دسته یا گروه از جامعه کوردستان را برای جذب مورد هدف قرار داده است؟

این نوشتار در دو بخش به نگارش درآمده و درصدد پاسخگویی به دو سوال مهم و اساسی است. در بخش اول به تحلیل جامعه سیاسی کنونی اقلیم کوردستان و همچنین پایگاه آرای احزاب اصلی حاضر در آن می پردازد. هدف از این تحلیل، پی بردن به پایگاه بالقوه آراء برای ائتلاف مزبور است. در بخش دوم نیز به تحلیل سیاسی اوضاع اقلیم کوردستان و عراق پرداخته و در پی پاسخگویی به این پرسش است که هدف غایی از تشکیل لیست «ائتلاف برای دموکراسی و عدالت» به رهبری برهم صالح، که مدتی نخست وزیر اقلیم کوردستان بوده، چه می تواند باشد؟ پاسخگویی به دو پرسش مهم مزبور، قضاوت در این مورد را آسان تر می کند که آیا این گروه سیاسی می تواند خونی تازه در رگ های اقلیم کوردستان باشد یا همانند اتفاقات معمول پیشین تنها انشقاقی نو در بدنه سیاسی یک حزب است؟

هر حزب یا خط مشی سیاسی تازه ای از دل نیازها، کمبودها یا شکاف هایی در نظام سیاسی و جامعه سر بر می آورد. با نگاهی به برنامه های حزبی و اساسنامه ها و سیاست ورزی های احزاب فعال و اصلی در حکومت اقلیم کردستان برای جلب جامعه هدف خود، می توان پایگاه اجتماعی آرای هر یک از آنها را دریافت.
اکنون در اقلیم کردستان عراق پنج حزب اصلی در پارلمان حضور دارند که خط مشی کلی سیاسی اقلیم کردستان، کم و بیش، در نتیجه توافقات میان آنهاست. این احزاب هر یک به نوبه خود بنا به اهداف آرمانی و اندیشه های سیاسی ای که پایه سیاستگذاری حزبی آنها را تعیین می کند، موفق به جلب نظر و اخذ رأی از بخشی از جامعه اقلیم کردستان شده اند.
همچنین، ورود احزاب جدید به نظام سیاسی اقلیم کردستان یا تشکیل احزاب جدید در جامعه، برآمده از عوامل مختلفی است که مهمترین آنها را با مسامحه می توان در این دو گزینه خلاصه کرد:

• اول، انشقاق در حزب موجود
• دوم، ورود اندیشه سیاسی معارض با افکار سیاسی موجود.

بطور خلاصه، تشکیل اتحادیه میهنی کردستان در نتیجه انشقاق در حزب دموکرات کردستان، تشکیل جنبش تغییر در نتیجه اشقاق در اتحادیه میهنی کردستان، و تشکیل احزاب اسلامی در نتیجه ورود اندیشه سیاسی معارض با افکار سیاسی موجود بوده اند. به همین دلیل است که پی بردن به علت غایی تشکیل "ائتلاف برای دموکراسی و عدالت" از اهمیت خاصی برخوردار است. حزب دموکرات کردستان موسوم به «پارتی» به رهبری مسعود بارزانی، در اقلیم کردستان خط مشی ملی گرایی را در دستور کار سیاسی خود دارد. پایگاه اجتماعی مورد هدف این حزب، نیروهای ملی گرا و محافظه کار و مذهبی سنتی است. اتحادیه میهنی کردستان به رهبری پیشین جلال طالبانی و رهبری فعلی کوسرت رسول، در نتیجه تقویت گرایش های چپ گرایانه و تضاد با نیروهای ملی گرای مسلط بر بدنه حزب دموکرات کردستان، از حزب مزبور انشقاق کرد. اتحادیه میهنی همان گونه که نامگذاری آن نیز نشان می دهد اتحادیه ای از احزاب بود و تاکنون پس از 40 سال نیز رهبران احزاب اولیه بانی آن از اعضای رهبری اتحادیه میهنی هستند. این حزب ابتدا گرایشات چپ سوسیال دموکرات داشت که به مرور زمان بویژه پس از 2003 و سقوط نظام بعثی و تغییر ساختار سیاسی و اقتصادی در عراق و اقلیم کردستان، هر چه بیشتر گرایش های محافظه کارانه پیدا کرد. جنبش تغییر به رهبری پیشین نوشیروان مصطفی، از انشقاق در بدنه سیاسی اتحادیه میهنی کردستان تشکیل شد. این حزب که هنوز هم نام جنبش را ترجیح می دهد، حزبی دموکراتیک رادیکال است دستور سیاسی آن تمرکز بر مسائل داخلی و اداری و حقوقی و اقتصادی اقلیم کردستان متمرکز است و بعد آرمانگرایانه فراملی یا ملی گرایانه ای ندارد.

اتحادیه اسلامی کردستان موسوم به «یک گرتوو» حزبی مشابه حزب عدالت و توسعه ترکیه با دستور کار سیاسی مشابهی است و روابط خوبی نیز با آن دارد. یکگرتووی اسلامی حزبی راست میانه رو با تاکید بر قرائت اسلام میانه رو و دموکراسی است. جمعیت اسلامی کردستان موسوم به «کومل» نیز به عنوان آخرین حزب مهم حاضر درر بدنه سیاسی اقلیم کردستان، حزبی راست رادیکال با قرائت سلفی از اسلام است و بعد سنی گرایی در آن بر بعد کردی مسلط است.

اما اکنون جامعه و نظام سیاسی اقلیم کردستان شاهد ظهور دو نیروی سیاسی جدید است. یکی نیروی سیاسی موسوم به «نسل نو» به رهبری شاسوار عبدالواحد است. این نیروی سیاسی به تاسی از گرایش های دموکراتیک رادیکال جنبش تغییر درصدد جلب آرای جوانان و افرادی است که نارضایتی عمیقی از وضعیت کنونی دارند. و اما در پایان نیروی سیاسی موسوم به «ائتلاف برای دموکراسی و عدالت» به رهبری برهم صالح است.

هاشم کرمی، استاد علوم سیاسی دانشگاه گرمیان عراق و عضو هیات تحریریه فراتاب

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است