شیعیان عراق، حرکت در مسیر واگرایی! | فراتاب
کد خبر: 6527
تاریخ انتشار: 24 مرداد 1396 - 23:20
اردشیر پشنگ

فراتاب – گروه بین الملل: از زمان روی کار آمدن نظام جدید (2005) در عراق، و استقرار نظام پارلمانی مبتنی بر رای مردم، شیعیان به دلیل کثرت جمعیت خود در مقایسه با دیگر ساکنان عراق، در راس هرم قدرت قرار گرفته اند و به همین دلیل مهمترین و پرقدرت ترین پست سیاسی در ساختار سیاسی عراق، که پست نخست وزیری است را همواره از آن خود کرده اند. این موفقیت در کنار عنصر جمعیت (حدود 60 تا 65 درصدی) متاثر از اتحاد نسبی آنان با یکدیگر از یکسو و با کُردها از سوی دیگر بوده است و به همین دلیل شاهدیم تغییرات در پست نخست وزیری تنها و تنها در میان شیعیان روی داده است ابتدا ابراهیم الجعفری (2005-2006)، سپس نوری المالکی (2006- 2014) و نهایتاً حیدر العبادی (2014 تا امروز) سکاندار ریاست دولت و فرماندهی کل قوا در عراق بوده اند. در تثبیت این موضوع همراهی سه جریان اصلی شیعی یعنی ائتلاف های دولت قانون، مجلس اعلا و جریان صدر نقش قابل توجهی ایفا کرده است. اما طی روزهای اخیر شاهد انجام اقدامات و تلاش های سیاسی و دیپلماتیک برخی از رهبران شیعی عراقی هستیم اقداماتی که حاکی از تلاش برای ایجاد نوعی تغییر و تحول در سپهر سیاسی این کشور است، کشوری که به نظر می رسد تا پایان امسال خواهد توانست همه مناطق اشغال شده بدست داعش را آزاد کند. در نوشتار پیش رو به بررسی این فعل و انفعالات با پیگیری پاسخ به این سئوال که «آیا شیعیان عراقی نوعی حرکت در مسیر واگرایی از یکدیگر را آغاز کرده اند؟

مقتدی صدر بازیگری در عرصه سیاست خارجی

مقتدی صدر بی شک ناراضی ترین و غیرقابل پیش بینی ترین رهبر سیاسی شیعی در عراق است. صدر که تحصیلات حووزوی خود را در ایران سپری کرده است هرچند از سوی دادگاه عالی عراق برای برخی اتهامات در ابتدای هرج و مرج در عراق، تحت تعقیب قضایی است، اما سرانجام پس از چند سال به عراق بازگشت. مخالفت جدی با حضور نظامیان در آمریکا اولین موضوعی بود که باعث صف آرایی هواداران صدر در مقابل دولت تحت امر نوری مالکی بود. این موضوع باعث افزایش تنش بین طرفین شد پس از کناره گیری مالکی از قدرت، صدر اما روابط نزدیک تری با حیدرالعبادی در پیش گرفته است اما در عین حال می کوشد که در انتخابات آتی در این کشور بر وزن سیاسی خود از طریق افزایش کرسی های پارلمانی اش بیافزاید به همین دلیل تاکتیک ها و استراتژی های مختلفی را در حال انجام و تجربه کرده است. در همین راستا و در عرصه خارجی، صدر به دیداری پرحاشیه و خبرساز با محمد بن سلمان ،ولیعهد عربستان سعودی، در جده شتافت، دیداری که در آن طرفین بر لزوم احیای روابط و کاستن از تنش میان ریاض و بغداد تاکید کردند. صدر در این دیدار کوشید در قامت یک رهبر عراقی ظاهر شود و خواسته هایش هم در همین راستا بود. یکی از مهمترین برداشت ها در چرایی انجام این دیدار به جه گیری های سیاسی صدر باز می گردد. او در شعارهایش خواهان یک عراق مستقل و دارای روابط مناسب و متناسب با همه همسایگان از جمله جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است و تلاش دارد در همین چارچوب نوعی موازنه بین طرفین ایجاد کند. از طرفی دیگر صدر به نفوذ گسترده عربستان سعودی بر بخش قابل توجهی از اعراب سنی عراق بخصوص عشایر این کشور آگاهی دارد، و سعی دارد از طریق بهبود رابطه با این کشور، زمینه را برای نزدیکی هرچه بیشترش با اعراب سنی عراقی فراهم سازد، امری که در صورت وقوع، می تواند در فردای پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی عراق (2018) بسیار سرنوشت ساز باشد و در تعیین کابینه نقشی کلیدی ایفا کند، چرا که هیچیک از ائتلاف های موجود در عراق توانایی تشکیل کابینه به تنهایی را ندارند!

عمار حکیم خروج از میراث خانواده برای آغازی دوباره!

دومین حرکت مهمی که طی روزهای اخیر در عراق روی داد اعلام خروج عمار الحکیم از حزب مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق بود امری که باعث تعجب بسیاری از تحلیلگران امور عراق و مردم این کشور شد چرا که عملاً وی از حزبی خارج شد که میراث فعالیت های سیاسی خاندان وی به شمار می رفت. اما سوال اینجاس چرا عمار حکیم مجلس اعلا را جا گذاشت و حزبی جدید بنام «الحکمه الوطنی» را تاسیس کرده است. به نظر می رسد دو دلیل اساسی عامل این خروج بوده است نخست اینکه در اساسنامه مجلس اعلا، این حزب تنها یک حزب عراقی محسوب نمی شود بلکه حزبی فرامرزی و دارای روابط نزدیک با دیگر شیعیان منطقه به شمار می رود از سوی دیگر حکیم خواهان انجام تغییر و تحولاتی در درون جریان خود بود که این تغییرات خوشایند هیات رئیسه حزب که از افراد با سابقه و به قولی استخوان خورد کرده حزب هستند، نبود. لذا او برای اینکه در عمل هم تبدیل به عنصر اصلی رهبری و تاثیرگزارحزب شود، رفتن را بر ماندن ترجیح داد ا اینبار حزبی با گرایش ها و ظاهری ملی گرایانه و فراشیعی در عراق را تشکیل دهد، باور عمار حکیم این است، که مردم و هواداران حزب، نیز به او رای خواهند داد نه به مجلس اعلای خالی مانده از حضور خاندان حکیم. لذا پیش بینی می شود عمار حکیم هم که در سال گذشته با طرح «آَشتی ملی» تلاش وافری برای نزدیکی گروههای سیاسی مختلف عراقی اعم از شیعی، سنی و کرد انجام داد و حتی به کشورهای پرنفوذ همسایه هم سفر کرد، طی ماههای پیش رو رویه ای مشابه دیگری در پیش بگیرد.

حیدر العبادی و زمزمه های تشکیل حزبی تازه

اما حیدر العبادی نخست وزیر فعلی عراق که از اعضای قدیمی حزب الدعوه اسلامی و رهبران آن به شمار می رود، به نظر می رسد همچنان دارای یک رقابت قدرت جدی با نوری المالکی هم حزبی قدرتمند خود هم در داخل حزب و هم در سطح کابینه است. چرا که مالکی کناره گیری اش از قدرت از سر اجبار و بنا به فشارهای داخلی و خارجی بود در حالیکه از نظر تعداد کرسی های پارلمانی و نفوذ در سطح سیاسی و امنیتی هماوردی نداشت! و به نظر می رسد مالکی می خواهد یکبار دیگر در انتخابات پیش رو شانس خود را برای نخست وزیری امتحان کند. این امر باعث شنیدن برخی شایعه ها و زمزمه ها در رسانه های عراقی مبنی بر خروج احتمالی عبادی از حزب و تشکیل حزبی جدید دارد، امری که هنوز به تایید عبادی نرسیده است، اما چندان نامحتمل به نظر نمی رسد!

چشم انداز پیش رو

مجموعه تحولات پیش رو نشان از آن دارد که تحول و تلاش برای تغییر وضع موجود برای قدرت گیری هرچه بیشتر در انتخابات پارلمانی 2018 عراق، احزاب و رهبران شیعی این کشور را واداشته است تا تلاش های بیشتری کنند و زمینه سازی قدرت گیری و رسیدن به اهداف مورد نظر خود را در انتخابات مذکور فراهم سازند، امری که می توان مجموعه آنها را نوعی واگرایی نرم اما محسوس احزاب سیاسی شیعه عراق از یکدیگر نامید!

 

اردشیر پشنگ، پژوهشگر مسائل خاورمیانه و سردبیر فراتاب

منبع: هفته نامه مثلث

نظرات
آخرین اخبار