فراتاب - گروه اقتصادی: بنابر گزارش های سالیانه ی آژانس اطلاعات انرژی (EIA) در ایالات متحده ی آمریکا، منحنی وابستگی و واردات نفتی ایالات متحده به منابع خارجی نشان از آن دارد که اوج وابستگی ایالات متحده به منابع خارجی در سال 2005 بوده است. در این سال 65 درصد نفت مصرفی این کشور وارداتی بوده است، در مقایسه با27 درصد واردات در سال 2014 و 24 درصد واردات در سال 2015 1&5 نمودار کاهش وابستگی به منابع خارجی نفت قابل فهم تر می شود.
در اقتصاد درهم تنیده و جهان جهانی شده ی امروز هنوز دولت ها درنظم وستفالیایی قرار دارند یعنی هم چنان بازیگران اصلی عرصه بین الملل می باشند، بنا بر این نفت را بعنوان یک سلاح سیاسی و بین المللی بر علیه یک دیگر به کار می بندند. رفته رفته نفت و گاز شیل ایالات متحده می تواند به عنوان یک کارت بازی ویک ظرفیت برای کاربست به جهت دخالت در توازن جهانی قدرت در مقیاسی جهانی بکار برده شود. با توجه به این گزاره ها نفت و گاز شیل باید بعنوان یک چالش در تصمیم گیری های اوپک ملاحظه گردد.
الف：نفت شیل ایالات متحده توانسته است بررابطه ی میان ایالات متحده و کشور های حوزه خلیج فارس سایه اندازد، به خاطر وابستگی به منابع خارجی نفت ایالات متحده به کشور های نفتی حوضه ی خلیج فارس وابسته بوده است. به عنوان نمونه به این منبع رجوع شود2.اگرچه سیاست خارجی ایالات متحده در منطقه خلیج فارس چیزی در فراسو و بیشتر از امنیت انرژی میباشد، واقعیت شیل نفت ایالات متحده آن است که توانسته است این وابستگی دوسویه بین امریکا و کشور های نفتی جنوب خلیج فارس را بشکند.
ب：از خلال تولید نفت شیل که هم اکنون روزانه حدود پنج میلیون بشکه است3 و پروژه ی GSGI (درصورت کار بست و اجرا شدن) که در دولت اوباما توسط دپارتمان دولتی طرح گردیده و می تواند در دولت ترامپ پی گیری شود،ایالات متحده قادر خواهد بود تا روش تولید نوین انرژی (فرکینگ) را در جهان بگستراند. میلینا (Milina)، یکی از پژوهشگران این حوزه بیان داشت که در سایه ی پروژه ی مذکور ایالات متحده در سایه ی همکاری برای پراکنش این روش نوین با کشورهایی چون چین ،هندوهستان ،اوکراین، اردن ودیگر کشور ها می تواند امنیت جهانی انرژی را ارتقا بخشد.4 بحث بالا می تواند منجر به تنوع بخشی به منابع تولیدی نفت شود و باعث شکستن قدرت اوپک تحلیل رفته شود و یک ابزار و کارت بازی در دست ایالات متحده گردد.
در صورت تنوع بخشی در بازار جهانی انرژی،که از هم اکنون قابل لمس می باشد، نفت و گاز روسیه و دولت های نفتی حوضه خلیج فارس با یک بازار محدودتر شده و یک رقیب نوین روبرو خواهد شد.گاز ایران،روسیه و قطراز هم اکنون با یک رقیب تازه به نام شیل گاز ایالات متحده روبرو شده و خواهند شد، علاوه بر گزاره های بالا ایالات متحده در سایه ی فناوری فرکینگ و تولید شیل این توانایی را خواهند داشت تا هزینه نگهداشت امنیت خلیج فارس را به وارد کننده گان نفت از این حوضه یعنی چین،ژاپن و اتحادیه اروپا تحمیل نمایند. هم چنین تولید نفت و گازشیل ایالات متحده می تواند بطور غیر مستقیم بر نفت کشور های حوضه خلیج فارس اثر بگذارد.
درپسا ذهن امریکایی، ایده ال امنیت انرژی واردات نفت از مناطق با ثبات جهان و تنوع بخشی به بازار جهانی انرژی می باشد، درسایه ی تولید نفت شیل در ایالات متحده رویای جهانی امنیت انرژی مطلوب ایالات متحده چند گام به واقعیت نزدیک شده است و این شرایط یک رقیب جدی برای اوپکی ها می باشد و از هم اکنون سایه بر جی دی پی صادر کننده گان نفت انداخته است (به عنوان نمونه این منبع را ببینید) 2.
نفت ماسه ای (شیل)، نفتی سبک با گراویتی (gravity) بالاست ،از آن جا که نفت وارداتی ایالات متحده از دولت های نفتی افریقایی بوده است بیشترین تاثیر شیل امریکایی بر واردات از این قاره بوده است. نفت صادراتی از حوضه خلیج فارس به ایالات متحده نفت سنگین با گراویتی پایین میباشد ،در قالب معادله ی پایاپای (swapping) کردن نفت سبک با نفت سنگین، نفت شیل می تواند به عنوان یک کارت بازی بر علیه کشورهای حوضه خلیج فارس بکار بسته شود. تولید نفت شیل ایالات متحده واقعیت تلخ برای دولت های نفتی می باشد چرا که ایالات متحده را از بزرگ ترین وارد کننده نفت (مصرف کننده) تبدیل به یکی از بزرگترین تولید کننده ها تبدیل نموده است.
آینده ی نفت برایندی ازعوامل اقتصادی،ژئوپولوتیکی، عملکرد نفت شیل و سیاست گذاری های اوپک خواهد بود، هم اکنون اوپک در میدان رقابت و بقا در میان دو غول بزرگ نفت شیل ایالات متحده و انرژی های تجدید پذیر گرفتار آمده است. پرسشی که در اینجا طرح می گردد این است که آیا ایران و عربستان سعودی می توانند بر روی ریل همگرایی برای یک اوپیک نیرو مند تر برانند؟
به نظر می رسد که موقعیت کنونی دولت های نفتی اوپیک همانند یک بزنگاه و پیچ تند تاریخی در گردنه ی بقا در ایالات متحده امریکا می باشد؛ در سده ی هجدهم میلادی هنگامی که مستعمره ها در دو راهی زیستن در سایه استعمار بریتانیا و یا شوریدن و بر افکندن نظم موجود و بر ساختن نظمی نوین و مستقل از بریتانیا از طریق اتحاد میان ایالت ها مانده بودند،.بنجامین فرانکلین، کاریکاتوری سیاسی با طرح یک مار به هشت بخش تقسیم شده در سال ۱۷۵۴، در مجله اش در پنسیلوانیا کشید و هشدار داد: (یا متحد شوید یا بمیرید٭)!!!
در پایان باید نوشت که دولت های نفتی یا باید برروی ریل همگرایی وسیاست متحد برای باز گرداندن قدرت اوپک برانند یا مرگ این کارتل بزرگ اقتصادی سیاسی که سالیانی دراز یک بازیگر سیاسی- اقتصادی بوده است را به نظاره بنشینند.توافق کنونی در اوپیک مبنی بر کاهش تولید با نقش آفرینی ایران و عربستان و سایر کشورها را می توان نخستین گام مثبت برای بازگردانی روح دوباره بر پیکر اوپیک و تصمیم ناشی از پراگماتیسم بقا ارزیابی نمود. پرسش اصلی این است که در میدان رقابت میان شیل نفت ایالات متحده و نبردهای سرنوشت ساز فن آوری های نوین و انرژی های نو شونده از یک سو و اوپکی ها از سوی دیگر، تا چه حد دولت های نفتی این گام کوچک را دیر آغازیده اند و تا چه میزان رقابت های سیاسی و توازن قدرت در میانشان اجازه ی تصمیم گیری بر مبنای پراگماتیسم بقا را به آنان خواهد داد؟
منابع:
1) - EIA. (2015, 7 24), How much petroleum does the United States import and from where? Retrieved from how much petroleum does the United States import and from where? : www.eia.gov
2) - Kirsten Westphal, Marco Overhaus and Guido Steinberg (2014) The US Shale Revolution and the Arab Gulf States, SWP Berlin, www.swp-berlin.org.
3) - Ford, M. (2015, 9 12). U.S. crude oil production growth helps reduce Gulf Coast imports. Retrieved 9 12, 2015, from U.S. crude oil production growth helps reduce Gulf Coast imports: http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=21752 NE 22, 2015
4) - Millina, V. (2013). Energy Security: A paradigm Shift. The Quarterly Journal, Volume 12, Issue 4, p.75-97 (2013).
5) - EIA. (2015, 9 1). Percentage of Total Imported Cruide Oil by API Gravity. Retrieved 9 1, 2015, from Petroluim and Other Liquid http://www.eia.gov/dnav/pet/pet_move_ipct_k_a.htm
Join or Die ٭
علی ترابی، کارشناس ارشد مطالعات آمریکای شمالی، دانشگاه تهران
منبع: مجله مشعل
