فراتاب – گروه اقتصادی: دولت جدید امریکا اخیرا چندین شخص و نهاد ایرانی را مشمول تحریم هایی قرار داده است . بنا بر گزارش روزنامه هندوستان تایمز این تحریم ها باعث نگرانی بعضی از شرکتهای هندی سرمایه گذار در چابهار شده است . به عنوان مثال خط هوایی ایرایندیا که قرار بود پروازهای مستقیم خود را از مقصد دهلی نو به تهران از سر بگیرد اعلام کرده است که فعلا برنامه های خود را تا روشن شدن تکلیف نهایی تحریم ها کنسل کرده است . اما مقامات هندی اعلام کرده اند که علیرغم این تحریم ها به توسعه برنامه های راهبردی - اقتصادی در چابهار ادامه خواهند داد . به گفته این روزنامه بندر چابهار تا یک ماه دیگر به بهره برداری خواهد رسید.دهلیز مهم تجارتی که افغانستان هندوستان و ایران را به هم وصل میکند .این روزنامه در مصاحبه ای با محمد امین سر کنسول افغانستان در ناگپوربه موضوع چابهار پرداخته است . به گفته محمد امان امین سر کنسول افغانستان در هند افتتاح بندر چابهار باعث انگیزه و پیشرفت تجارت بین افغانستان و هند خواهد شد. او اضافه می کند چابهار برای افغانستان حکم این ضرب المثل را دارد که با یک سنگ میتوان دو گنجشک را شکار کرد به این مضمون که از یک طرف میتوان پاکستان را دور زد و و دیگر نیازی به استفاده از راههای پاکستان نباشد و از طرف دیگر دسترسی افغانستان را از طریق ابهای ایران به بازارهای اروپایی و جهان فراهم میسازد .تجارت از طریق چابهار برای تجار افغانستانی باعث صرف هزینه کمتر و صرفه جویی زیاد در وقت نسیت به استفاده از مسیر پاکستان میشود. پیشتر نخست وزیر هندوستان هندوستان در سال ۲۰۱۶ در سفری به ایران قرارداد سه جانبه را با حضور رییس جمهور ایران و افغانستان برای توسعه چابهار امضا کرده بود.
اهداف سه کشور از ایجاد کریدور تجاری و حمل و نقل بین سه کشور
سیاست خارجی واقع گرایانه و ضرورت توسعه اقتصادی باعث نزدیک شدن ارتباطات اقتصادی سه کشور به همدیگر شده است. افغانستان با ایران ۹۳۶ کیومتر مرز مشترک دارد و از سوی دیگر افغانستان کشوری است که به ابهای ازاد دسترسی ندارد و برای تجارت با جهان خارج به همسایگان خود نیاز دارد. هند نیز میخواهد برای کالای خود در اسیای میانه بازار پیدا کند و منافع اقتصادی و سیاسی خود را بهتر تامین کند هندوستان یکی از شرکای صادراتی و وارداتی افغانستان بوده و پس از افتتاح این بندر صادرات این کشور به هندوستان و برعکس افزایش خواهد یافت. ایران نیز هند را یکی از شرکای عمده تجاری خود میداند و جدیدا هند عمده بدهی نفتی خود به ایران را پرداخته است . بنابراین وابستگی سه کشور به یکدیگر برای تامین نیاز هایشان را نمیتوان بسادگی نادیده گرفت.موقعیت جغرافیایی این سه کشور عمده ترین عامل در تجارت سه جانبه است. ایران پنجاه هکتار از زمین های مجاور این بندررا یرای ایجاد تاسیسات و تسهیلات مناسب برای تجارت به افغانستان اختصاص داده است.
اقدامات انجام شده
در طی ده سال گذشته دولت هند براي توسعه بندر چابهار با دولت ايران همكاري كرده است تا زمينه براي پهلو گرفتن كشتي‌هاي هندي در اين بندر براي تخليه محموله‌هاي خود به مقصد افغانستان و بازارهاي آسياي ميانه در قالب توسعه کریدور بین المللی شمال جنوب آماده شود. بندر چابهار سبب خواهد شد تا هند براي تجارت سودآور با كشورهاي آسياي ميانه ديگر نيازي به حمل كالاهاي خود به بازارهاي اين منطقه از طريق خاك پاكستان نداشته باشد. ايران، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۳ ميلادي نخستين موافقت‌نامه خود را درباره توسعه بندر چابهار امضاء كردند. براساس اين موافقت‌نامه، قرار شد كه ايران جاده چابهار تا مرز افغانستان را بسازد و دولت هند نيز اين جاده را از مرز افغانستان تا زرنج ـ دل‌آرام كه كنار بزرگراه قندهار ـ هرات واقع است ادامه دهد. به اين ترتيب، بندر چابهار به كابل و نقاط شمالي افغانستان پيوند خواهد خورد. اين جاده‌ها هم اكنون آماده شده‌اند و بندر چابهار نيز براي تبديل شدن به كانون اصلي ترانزيت كالاهاي هندي به مقصد افغانستان و كشورهاي آسياي ميانه از آمادگي لازم برخوردار است.
چابهار برگ برنده هند برای مقابله با چین و پاکستان
هند از همکاری چین و پاکستان در اجرای چندین طرح بزرگ اقتصادی در منطقه مورد مناقشه کشمیر تحت کنترل پاکستان ابراز نگرانی کرده، تلاش دارد از چابهار به عنوان برگ برنده در مقابل رقیبان خود استفاده کند .به گفته مقامات هندی این کشور بارها به پاکستان و چین در خصوص این طرح در منطقه مورد مناقشه هند و پاکستان اعتراض کرده است.پاکستان ۵۱۸۰ کیلومتر از خاک کشمیر را برای انجام طرح اتصال گوادر به سین کیانگ در اخیار چینی ها قرار داده است.سرمایه گذاری هند در چابهار برگ برنده هند برای مقابله با دو کشور پاکستان و چین ارزیابی میشود.
اهمیت چابهار برای افغانستان
روابط تجاری افغانستان و پاکستان در سالهای گذشته بارها تحت تاثیر تنش های سیاسی میان دو کشور قرار گرفته و بر روند واردات و صاردات به موقع کالا از این مسیر مانع ایجاد کرده است. این امر ضربات شدید اقتصادی را به تجار افغانستانی تحمیل می کند. از این رو بندر چابهار می تواند به عنوان یک بندر بدیل نقش مهم و کارساز خود را در همه زمان ها و بخصوص در حالت های بحرانی ایفا کند و حجم فشارهای سیاسی و اقتصادی یر افغانستان را کاهش دهد. افغانستان اميدوار است که با افتتاح بندر چابهار، اين کشور گذرگاه انتقال اموال تجارتي براي کشورهاي محاط به خشکي آسياي ميانه باشد و از اين طريق سالانه ميليون‌ها دالر درآمد داشته باشد.
بندرچابهار و گذرگاه افغانستان به کشورهاي آسياي ميانه، باعث خواهد شد که فرصت براي سرمايه گذاري هند بر روي زيربناهاي حمل و نقل افغانستان مهيا شود. بندر چابهار نقش تاريخي و طبيعي افغانستان را به عنوان چهار راه تجاري و نقطه وصل تجارت کشورهاي آسياي ميانه به کشورهاي آسياي جنوبي احيا خواهد کرد و بر توسعه روابط اقتصادي و تقويت امنيت و ثبات و ترميم و تحکيم مناسبات کشورهاي منطقه مفيد واقع خواهد شد. امروزه افغانستان و کشورهاي منطقه و از جمله هند و کشورهاي آسياي ميانه به شدت در معرض تهديد تروريست ها و گروه هاي افراطي قرار دارند و مبارزه مشترک با اين پديده يکي از اهداف کشورهاي منطقه را تشکيل مي دهد. اما مبارزه با تروريسم صرفا يک پديده امنيتي و ايديولوژيکي نيست که با همکاري هاي اطلاعاتي و نظامي کشورها قابل حل باشد؛ بلکه مبارزه با تروريسم به گونه بسيار پيچيده با مسايل اجتماعي و اقتصادي گره خورده است. تقويت همکاري هاي اقتصادي و تلاش براي توسعه و پيشرفت همه جانبه، مي تواند يکي از راه حل هاي مناسب و مؤثر براي جلوگيري از نفوذ و گسترش تروريسم در اين بخش از آسيا به شمار بيايد.
از آنجا که يکي از عوامل گسترش تروريسم فقر و بيکاري است و گروه هاي تروريستي نیروهای خود را از ميان مردمان فقير، بيکار و عقب مانده از لحاظ فرهنگي انتخاب مي کند. توسعه تجارت ميان کشورها و تقويت همکاري در انجام پروژه هاي بزرگ اقتصادي مي تواند به کاهش فقر و بيکاري در منطقه کمک کند. کاهش فقر و بيکاري به صورت مستقيم به معناي کاهش زمينه هاي نفوذ و فعاليت گروه هاي افراطي و خشن نيز به حساب مي آيد. بنابراين افتتاح بندر چابهار علاوه بر اين که کشور بزرگ هند را به بازار آسياي ميانه وصل مي کند. اضافه بر اين که نقش محوري جغرافياي افغانستان را در توسعه تجاري منطقه بهبود مي بخشد، به صورت قطعي به امنيت و ثبات منطقه کمک کرده و مبارزه با تروريسم و افراط گرايي را آسان خواهد کرد.
چشم انداز پیش رو
یکی از مشکلاتی که در راه اندازی بندر چابهار موجود می باشد مشکلاتی است که در روابط ایران و امریکا وجود دارد. اگر این مشکلات وجود نداشته باشد، کشورهای اسیای مرکزی که که محاط در خشکی هستند بدون نگرانی از فشارهای امریکا نیز می توانند از طریق مسیر این کریدور به خلیج فارس دسترسی پیدا کنند. بندر چابهار برای ایران نیز ارزش استراتژیکی و اقتصادی زیادی به ارمغان خواهد آورد و بر وزن ژئوپلتیکی ایران خواهد افزود. برای هندوستان نیز مهم است چون که می تواند به سادگی بدون نیاز به پاکستان به اسیای میانه برسد و رقابت قوی را با چین انجام دهد. برای افغانستان به این دلیل که همان تکیه گاهی که در چهار نقطه اسیا وجود دارد و افغانستان که نقطه اتصال آسیا محسوب می شود، می تواند موقعیت خود را در عرصه بین المللی پیدا کند. بندر چابهار از لحاظ ژئوپولیتیک بسیار مهم است و منافع امریکا را نیز می‌تواند تأمین کند چون به دو دوست امریکا یعنی افغانستان و هند منفعت می‌رساند.
نویسنده: قدرت الله بهبودی نژاد، دانشجوی ی دوره دکتری روابط بین الملل در دانشگاه جواهر لعل نهرو دهلی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
نوشت ها:
- Hindustan Times :( 13 Feb, 2017),Chabahar port in Iran to open in a month says Afghan Consul general .
- The Wire. In (Despite Trumps threats to Iran, India must push a head on Chabahar
- The Washington Times (May, 29, 2016), India –Iran port deal reveals tense Asian rivalries
۴.بندر چابهار نقطه اتصال منافع هند افانستان و ایران
Afghan voice Agency
